Tími hænuskrefa er liðinn Gísli Rafn Ólafsson skrifar 6. september 2023 09:01 Fjölmörg fyrirtæki víða um heim hafa áttað sig á því að ganga einungis út frá því að hámarka ágóða óháð öllu öðru stenst einfaldlega ekki tímans tönn. Fyrsta skrefið sem mörg þessara fyrirtækja tóku í átt að ábyrgari viðskiptaháttum var að átta sig á því að það er mikilvægt að huga að siðferði þegar kemur að viðskiptum. Ekki þótti lengur í lagi að greiða mútur, stunda barnaþrælkun eða eiga viðskipti við lönd þar sem mannréttindi eru síendurtekið brotin. Næsta stóra skrefið var að bæta þau áhrif sem þessi fyrirtæki höfðu á umhverfið, með því að draga úr notkun og losun ýmissa eiturefna. Fyrirtækin tóku ekki alltaf þessi skref af sjálfsdáðum heldur þurfti oft lagabreytingar sem bönnuðu slíka hegðun. Í dag hafa mörg, sérstaklega stærri fyrirtæki, áttað sig á því að ef þau ætli sér að vera til staðar til framtíðar, þá þurfi þau að vera bæði samfélagslega og umhverfislega ábyrg. Það dugar ekki að eingöngu brjóta ekki á réttindum, heldur þurfi fyrirtækin að taka markvissan þátt í að bæta það samfélag sem þau starfa í. Þetta á sérstaklega við í þeim löndum sem skemur eru komin á veg þegar kemur að mannréttindum og umhverfismálum. Þar er mikilvægt að sérstaklega alþjóðleg stórfyrirtækin taki markvissan og öflugan þátt í að styðja við uppbyggingu grunninnviða eins og menntunar og heilbrigðisþjónustu. Á sama tíma hafa þessi fyrirtæki áttað sig á því að stærsta ógnin gegn velgengni þeirra í framtíðinni er það neyðarástand sem blasir við ef ríki heims uppfylli ekki þau skilyrði sem þau hafa sett sér í tengslum við loftslagsvánna. Þau hafa jafnframt áttað sig á því að það mun ekki gerast nema fyrirtækin sjálf stígi þau stóru skref sem þarf í átt að neikvæðri kolefnislosun. Fjöldi stórfyrirtækja hafa sett sér göfug markmið um kolefnishlutleysi eða jafnvel neikvæða losun, oft langt umfram það sem stjórnvöld í þeim löndum sem þau starfa í krefjast. Þessi fyrirtæki eru einnig mjög dugleg við að styðja við hvers konar rannsóknir og þróun á tækni til þess að draga úr kolefnislosun. Þar leita þau t.d. til landa eins og Íslands þar sem við erum með áhugaverða tækni, eins og CarbFix, í þróun. Það eru þó að sjálfsögðu ekki öll fyrirtæki sem hafa fylgt þessari framgöngu samfélagslegrar ábyrgðar. Mörg eru enn föst í fyrstu stigunum og þó svo að þau láti eitthvað gott af sér leiða til samfélagsins í kringum þau, t.d. fjármagna vatnsrennibraut í sundlaug bæjarins sem þau starfa í, þá er það enn mikilvægasta markmið stjórnendanna að hámarka það sem fer í vasa eigendanna en ekki stuðla að raunverulegri jákvæðri samfélagsþróun. Dæmi um raunverulega jákvæða samfélagsþróun væri t.d. samdráttur í útblæstri eða niðurgreiðsla sálfræðiskostnaðar starfsmanna. Þá eru því miður enn fjölmörg fyrirtæki sem ganga um auðlindir jarðarinnar eins og þær séu óendanlegar og í einkaeigu þeirra sjálfra. Sem samfélag þá er mikilvægt að sem flest fyrirtæki taki þátt í að skapa betri framtíð, hvort sem það er innan samfélagsins sem þau starfa í eða þegar kemur að því að tryggja framtíð barna okkar og barnabarna. Öll fyrirtæki á Íslandi ættu að setja sér markmið um kolefnishlutleysi og fara í aðgerðir til þess að tryggja að slíkt gerist á komandi áratug. Jafnframt ættu þau að horfa til þeirra samfélagslegu vandamála sem ríkið er ekki að ná að tækla og leggja sitt að mörkum, hvort sem það er í formi fjármagns, tíma starfsfólks, eða með því að gefa vöru eða þjónustu sína. Mörg fyrirtæki erlendis hafa tekið upp módel sem kennt er við SalesForce, svokallað 1% loforð (e: 1% pledge), þar sem fyrirtækið skuldbindur sig til að gefa 1% af hagnaði, 1% af tíma starfsmanna og 1% af vöruveltu til samfélagsins. Á endanum tryggir þetta nefnilega fyrirtækinu að það finnist enn viðskiptavinir þegar fram líða stundir. Ríkið getur tekið þátt í því að hvetja til slíkra breytinga, bæði með því að setja jákvæða og neikvæða hvata sem leiða til breytinga á hegðun. Slíka hvata þurfti til þess að draga úr mútugreiðslum og mannréttindabrotum á starfsfólki á sínum tíma. Fjölmörg fyrirtæki víða um heim hafa hins vegar ákveðið að stíga þessi skref sjálfviljug og oft taka stærri skref en löndin sem þau starfa í hafa sett sér. Á Íslandi eru kjörin tækifæri fyrir atvinnulífið að taka þessi skref, hraðar en þau hænuskref sem ríkið er að taka. Hér á landi eru fjöldamörg stórfyrirtæki í eigu lífeyrissjóðanna sem geta, rétt eins og sumir kollegar þeirra vestanhafs, tryggt það að þessi nýi hugsunarháttur ryðji sér til rúms hér á landi. Því til stuðnings hafa fyrirtæki hér á landi búið sér til samstarfsvettvanga, Grænvang og UN Compact Iceland, þar sem þau miðla þekkingu um þau skref sem fyrirtæki eru að taka til þess að bæta það umhverfi sem þau starfa í. Það er von mín, að fyrirtæki taki forystu í því að tækla þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir þegar kemur að örum breytingum bæði á loftslaginu og í samfélaginu. Ríkisstjórnir, bæði hér á landi og erlendis, hafa sýnt það að þær eru risaeðlur sem hreyfast hægt. Ef við viljum tryggja lífvænlega framtíð fyrir börn okkar og barnabörn, þá er það okkar, hvort sem við erum einstaklingar, fyrirtæki eða stjórnmálamenn, að leggja okkar að mörkum. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gísli Rafn Ólafsson Píratar Loftslagsmál Alþingi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Atli Ísleifsson Halldór Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Mýtur um veitt og sleppt á laxi Karl Lúðvíksson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Sjá meira
Fjölmörg fyrirtæki víða um heim hafa áttað sig á því að ganga einungis út frá því að hámarka ágóða óháð öllu öðru stenst einfaldlega ekki tímans tönn. Fyrsta skrefið sem mörg þessara fyrirtækja tóku í átt að ábyrgari viðskiptaháttum var að átta sig á því að það er mikilvægt að huga að siðferði þegar kemur að viðskiptum. Ekki þótti lengur í lagi að greiða mútur, stunda barnaþrælkun eða eiga viðskipti við lönd þar sem mannréttindi eru síendurtekið brotin. Næsta stóra skrefið var að bæta þau áhrif sem þessi fyrirtæki höfðu á umhverfið, með því að draga úr notkun og losun ýmissa eiturefna. Fyrirtækin tóku ekki alltaf þessi skref af sjálfsdáðum heldur þurfti oft lagabreytingar sem bönnuðu slíka hegðun. Í dag hafa mörg, sérstaklega stærri fyrirtæki, áttað sig á því að ef þau ætli sér að vera til staðar til framtíðar, þá þurfi þau að vera bæði samfélagslega og umhverfislega ábyrg. Það dugar ekki að eingöngu brjóta ekki á réttindum, heldur þurfi fyrirtækin að taka markvissan þátt í að bæta það samfélag sem þau starfa í. Þetta á sérstaklega við í þeim löndum sem skemur eru komin á veg þegar kemur að mannréttindum og umhverfismálum. Þar er mikilvægt að sérstaklega alþjóðleg stórfyrirtækin taki markvissan og öflugan þátt í að styðja við uppbyggingu grunninnviða eins og menntunar og heilbrigðisþjónustu. Á sama tíma hafa þessi fyrirtæki áttað sig á því að stærsta ógnin gegn velgengni þeirra í framtíðinni er það neyðarástand sem blasir við ef ríki heims uppfylli ekki þau skilyrði sem þau hafa sett sér í tengslum við loftslagsvánna. Þau hafa jafnframt áttað sig á því að það mun ekki gerast nema fyrirtækin sjálf stígi þau stóru skref sem þarf í átt að neikvæðri kolefnislosun. Fjöldi stórfyrirtækja hafa sett sér göfug markmið um kolefnishlutleysi eða jafnvel neikvæða losun, oft langt umfram það sem stjórnvöld í þeim löndum sem þau starfa í krefjast. Þessi fyrirtæki eru einnig mjög dugleg við að styðja við hvers konar rannsóknir og þróun á tækni til þess að draga úr kolefnislosun. Þar leita þau t.d. til landa eins og Íslands þar sem við erum með áhugaverða tækni, eins og CarbFix, í þróun. Það eru þó að sjálfsögðu ekki öll fyrirtæki sem hafa fylgt þessari framgöngu samfélagslegrar ábyrgðar. Mörg eru enn föst í fyrstu stigunum og þó svo að þau láti eitthvað gott af sér leiða til samfélagsins í kringum þau, t.d. fjármagna vatnsrennibraut í sundlaug bæjarins sem þau starfa í, þá er það enn mikilvægasta markmið stjórnendanna að hámarka það sem fer í vasa eigendanna en ekki stuðla að raunverulegri jákvæðri samfélagsþróun. Dæmi um raunverulega jákvæða samfélagsþróun væri t.d. samdráttur í útblæstri eða niðurgreiðsla sálfræðiskostnaðar starfsmanna. Þá eru því miður enn fjölmörg fyrirtæki sem ganga um auðlindir jarðarinnar eins og þær séu óendanlegar og í einkaeigu þeirra sjálfra. Sem samfélag þá er mikilvægt að sem flest fyrirtæki taki þátt í að skapa betri framtíð, hvort sem það er innan samfélagsins sem þau starfa í eða þegar kemur að því að tryggja framtíð barna okkar og barnabarna. Öll fyrirtæki á Íslandi ættu að setja sér markmið um kolefnishlutleysi og fara í aðgerðir til þess að tryggja að slíkt gerist á komandi áratug. Jafnframt ættu þau að horfa til þeirra samfélagslegu vandamála sem ríkið er ekki að ná að tækla og leggja sitt að mörkum, hvort sem það er í formi fjármagns, tíma starfsfólks, eða með því að gefa vöru eða þjónustu sína. Mörg fyrirtæki erlendis hafa tekið upp módel sem kennt er við SalesForce, svokallað 1% loforð (e: 1% pledge), þar sem fyrirtækið skuldbindur sig til að gefa 1% af hagnaði, 1% af tíma starfsmanna og 1% af vöruveltu til samfélagsins. Á endanum tryggir þetta nefnilega fyrirtækinu að það finnist enn viðskiptavinir þegar fram líða stundir. Ríkið getur tekið þátt í því að hvetja til slíkra breytinga, bæði með því að setja jákvæða og neikvæða hvata sem leiða til breytinga á hegðun. Slíka hvata þurfti til þess að draga úr mútugreiðslum og mannréttindabrotum á starfsfólki á sínum tíma. Fjölmörg fyrirtæki víða um heim hafa hins vegar ákveðið að stíga þessi skref sjálfviljug og oft taka stærri skref en löndin sem þau starfa í hafa sett sér. Á Íslandi eru kjörin tækifæri fyrir atvinnulífið að taka þessi skref, hraðar en þau hænuskref sem ríkið er að taka. Hér á landi eru fjöldamörg stórfyrirtæki í eigu lífeyrissjóðanna sem geta, rétt eins og sumir kollegar þeirra vestanhafs, tryggt það að þessi nýi hugsunarháttur ryðji sér til rúms hér á landi. Því til stuðnings hafa fyrirtæki hér á landi búið sér til samstarfsvettvanga, Grænvang og UN Compact Iceland, þar sem þau miðla þekkingu um þau skref sem fyrirtæki eru að taka til þess að bæta það umhverfi sem þau starfa í. Það er von mín, að fyrirtæki taki forystu í því að tækla þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir þegar kemur að örum breytingum bæði á loftslaginu og í samfélaginu. Ríkisstjórnir, bæði hér á landi og erlendis, hafa sýnt það að þær eru risaeðlur sem hreyfast hægt. Ef við viljum tryggja lífvænlega framtíð fyrir börn okkar og barnabörn, þá er það okkar, hvort sem við erum einstaklingar, fyrirtæki eða stjórnmálamenn, að leggja okkar að mörkum. Höfundur er þingmaður Pírata.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar