„Útlendingamálin“ - stór vandamálapakki? Toshiki Toma skrifar 21. júní 2023 06:00 Undanfarna daga hefur eins konar áróður einkennst í umræðu stjórnandi fólks í þjóðfélaginu. Guðrún Hafsteinsdóttir, nýorðinn dómsmálaráðherra, sagði í viðtali við RÚV í kjölfar embættistökunnar: „Kerfi útlendingamála sé komið að þolmörkum.“ Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra kvartaði yfir afgreiðslu „útlendingamála“ á alþingi og sagði: „Við höfum misst tökin á þessum málaflokki þannig að kostnaðurinn við að sinna þessum málaflokki er algjörlega farinn upp úr þakinu og það er óásættanlegt.“ Sama dag og ráðherraskiptin fóru Kjartan Már Kjartansson bæjarstjóri Reykjanesbæjar og Rósa Guðbjartsdóttir bæjarstjóri Hafnarfjarðar í Kastljós og töluðu ýmsa erfiðleika í kringum „útlendingamálin.“ Þau nefndu til dæmis skort á húsnæði, of mikil útgjöld vegna móttöku flóttafólks, mikið álag fyrir starfsfólk í skólum jafnt sem íslensk börn vegna samveru við útlensk börn eða almenna óánægju bæjarbúa. „Útlendingamál“ er mjög óljóst orð að mínu mati og sérhver manneskja mun túlka þetta orð eftir eigin geðþótta. Samt er eitt sem umræðan á sameiginlegt og það er hinn neikvæði blær sem umlykur hana. Eftir því sem ég las og hlustaði meira langar mig aðeins að telja upp hvaða atriði felast í orðinu ,,útlendingamál" í umræðunni. 1. Of mikil útgjöld fyrir ríki og sveitarfélög vegna móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd (hælisleitendur). 2. Skortur á húsnæði. 3. Skortur á rými í grunn- og leikskólum á höfuðborgarsvæðinu. 4. Of mikið vinnuálag í skólakerfi höfuðborgarsvæðisins vegna móttöku erlendra barna. 5. Almenn ónægja íbúa gagnvart sambýli við hælisleitendur í ákveðnum hverfum og bæjum. Það geta verið fleiri atriði sem koma til greina en þessi eru þau helstu í umræðunni núna. Þá virðist miðpunktur „útlendingamála“ vera tilvist fjölmargra hælisleitenda sem annað hvort eru að bíða eftir kennitölu sem og þeim sem þegar eru búnir að fá hana. Allt eru þetta atriði sem við þurfum að viðurkenna og við verðum að fjalla um viðbrögð við þeim, bæði almennilega og málefnalega. Það er sannarlega mikilvægt að leggja áherslu á það að við fjallum um atriðin „almennilega og málefnalega.“ Ég ætla ekki að fara ítarlega í þessi atriði í þessari stuttu grein, en ég vil ég setja fram tvo grundvallarpunkta sem varða öll ofangreind atriði. Fyrri punkturinn er, og við skulum ekki gleyma því, að helmingur hælisleitenda sem kom hingað til lands á árið 2022 og á þessu ári til loka aprílmánaðar eru frá Úkraínu og ástæða fjölgunar þeirra er innrás Rússlands í Úkraínu. Úkraínskt fólk kaus ekki sjálft að verða á flótta, það neyddist einfaldlega til þess. Innrásin er einnig ein ástæða verðbólgu hér á landi jafnt sem víðar í heiminum sem aftur hefur gríðarlega mikil áhrif á útgjöld ríkis og sveitafélaga almennt sem og heimilin. Útgjöldin jukust ekki síst í málefnum flóttafólks. Ísland lýsti því formlega yfir að styðja Úkraínu í hennar baráttu, og raunar er það líka álag sem Íslendingar ákvaðu að axla með því að taka á móti fólki sem var á flótta eða að þola verðbólgu. Innrásin var gerð af landi í Evrópu á land í Evrópu, sem er í næsta nágrenni við Ísland og önnur ríki í heimsálfunni. Þetta eru mjög sérstakar aðstæður og Ísland getur ekki vikist undan ábyrgð. Mig langar einnig að setja fram annan punkt sérstaklega og raunar finnst mér sá punktur eigi að vera forsenda heildarumræðu um málefni flóttafólks. Sameinuðu þjóðirnar samþykkti samning um réttarstöðu flóttamanna árið 1951 og í dag telst aðildarríki 149. Þar á meðal er Ísland. Kjarni samningsins er að aðildarríkin viðurkenna tilvist flóttafólks og þá skyldu sína til að veita flóttafólki vernd. Ýmsar nánari reglugerðir fylgja þar um en kjarninn er þessi. Sérhvert ríki er með eigið móttökukerfi flóttafólks og stundum er það sameiginlega við önnur ríki. ! En kjarni hér er veita vernd við fólk sem á skilið hana. Aldrei má gleymast þetta kjarni. Ef þessi kjarni gleymist, þá mun kerfi um vernd flóttafólks verða að gagnslausum hlut eða jafnvel kúgunarkerfi gegn fólki á flótta sem aðeins hindar það í að komast inn í landið sitt og útilokar það. Mikilvægast er að skoða með réttlæti og sanngirni hvort umsækjandi nokkur um alþjóðlega vernd eigi skilið að fá þá vernd eða ekki. Það ferli tekur ákveðinn tíma og kostar vinnu og peninga. Við getum rætt um að bæta núverandi móttökukerfi og búa til betra. En kjarninn má aldrei týnast. Okkur vantar frekari umræðu fyrir sérhvert atriði sem ég taldi upp. Við þurfum að halda umræðunni almennilega á lofti og ekki síst er mikilvægt að hún sé málefnaleg. Ég óska þess stjórnendur í þjóðfélaginu hætti að búa til óljóst hugtak eins og „útlendingamál“ þar sem alls konar þjóðfélagslegum vandamálum er pakkað inn eins og það látið axla ábyrgð eingöngu á útlendingum eða hælisleitendum. Rósa, bæjarstjórinn í Hafnarfirði, sagði nokkrum sinnum í Kastljósi: „Við skulum læra af reynslu hinna Norðurlandanna.“ Já, við skulum læra þá heimsku að aðgreina útlendinga eins og óæskilega stétt og saka þá um uppruna alls konar óþæginda í samfélaginu. Slíkt skapar meira vandamál en leysir engin. Höfundur er prestur innflytjenda og flóttafólks. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flóttafólk á Íslandi Hælisleitendur Toshiki Toma Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna daga hefur eins konar áróður einkennst í umræðu stjórnandi fólks í þjóðfélaginu. Guðrún Hafsteinsdóttir, nýorðinn dómsmálaráðherra, sagði í viðtali við RÚV í kjölfar embættistökunnar: „Kerfi útlendingamála sé komið að þolmörkum.“ Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra kvartaði yfir afgreiðslu „útlendingamála“ á alþingi og sagði: „Við höfum misst tökin á þessum málaflokki þannig að kostnaðurinn við að sinna þessum málaflokki er algjörlega farinn upp úr þakinu og það er óásættanlegt.“ Sama dag og ráðherraskiptin fóru Kjartan Már Kjartansson bæjarstjóri Reykjanesbæjar og Rósa Guðbjartsdóttir bæjarstjóri Hafnarfjarðar í Kastljós og töluðu ýmsa erfiðleika í kringum „útlendingamálin.“ Þau nefndu til dæmis skort á húsnæði, of mikil útgjöld vegna móttöku flóttafólks, mikið álag fyrir starfsfólk í skólum jafnt sem íslensk börn vegna samveru við útlensk börn eða almenna óánægju bæjarbúa. „Útlendingamál“ er mjög óljóst orð að mínu mati og sérhver manneskja mun túlka þetta orð eftir eigin geðþótta. Samt er eitt sem umræðan á sameiginlegt og það er hinn neikvæði blær sem umlykur hana. Eftir því sem ég las og hlustaði meira langar mig aðeins að telja upp hvaða atriði felast í orðinu ,,útlendingamál" í umræðunni. 1. Of mikil útgjöld fyrir ríki og sveitarfélög vegna móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd (hælisleitendur). 2. Skortur á húsnæði. 3. Skortur á rými í grunn- og leikskólum á höfuðborgarsvæðinu. 4. Of mikið vinnuálag í skólakerfi höfuðborgarsvæðisins vegna móttöku erlendra barna. 5. Almenn ónægja íbúa gagnvart sambýli við hælisleitendur í ákveðnum hverfum og bæjum. Það geta verið fleiri atriði sem koma til greina en þessi eru þau helstu í umræðunni núna. Þá virðist miðpunktur „útlendingamála“ vera tilvist fjölmargra hælisleitenda sem annað hvort eru að bíða eftir kennitölu sem og þeim sem þegar eru búnir að fá hana. Allt eru þetta atriði sem við þurfum að viðurkenna og við verðum að fjalla um viðbrögð við þeim, bæði almennilega og málefnalega. Það er sannarlega mikilvægt að leggja áherslu á það að við fjallum um atriðin „almennilega og málefnalega.“ Ég ætla ekki að fara ítarlega í þessi atriði í þessari stuttu grein, en ég vil ég setja fram tvo grundvallarpunkta sem varða öll ofangreind atriði. Fyrri punkturinn er, og við skulum ekki gleyma því, að helmingur hælisleitenda sem kom hingað til lands á árið 2022 og á þessu ári til loka aprílmánaðar eru frá Úkraínu og ástæða fjölgunar þeirra er innrás Rússlands í Úkraínu. Úkraínskt fólk kaus ekki sjálft að verða á flótta, það neyddist einfaldlega til þess. Innrásin er einnig ein ástæða verðbólgu hér á landi jafnt sem víðar í heiminum sem aftur hefur gríðarlega mikil áhrif á útgjöld ríkis og sveitafélaga almennt sem og heimilin. Útgjöldin jukust ekki síst í málefnum flóttafólks. Ísland lýsti því formlega yfir að styðja Úkraínu í hennar baráttu, og raunar er það líka álag sem Íslendingar ákvaðu að axla með því að taka á móti fólki sem var á flótta eða að þola verðbólgu. Innrásin var gerð af landi í Evrópu á land í Evrópu, sem er í næsta nágrenni við Ísland og önnur ríki í heimsálfunni. Þetta eru mjög sérstakar aðstæður og Ísland getur ekki vikist undan ábyrgð. Mig langar einnig að setja fram annan punkt sérstaklega og raunar finnst mér sá punktur eigi að vera forsenda heildarumræðu um málefni flóttafólks. Sameinuðu þjóðirnar samþykkti samning um réttarstöðu flóttamanna árið 1951 og í dag telst aðildarríki 149. Þar á meðal er Ísland. Kjarni samningsins er að aðildarríkin viðurkenna tilvist flóttafólks og þá skyldu sína til að veita flóttafólki vernd. Ýmsar nánari reglugerðir fylgja þar um en kjarninn er þessi. Sérhvert ríki er með eigið móttökukerfi flóttafólks og stundum er það sameiginlega við önnur ríki. ! En kjarni hér er veita vernd við fólk sem á skilið hana. Aldrei má gleymast þetta kjarni. Ef þessi kjarni gleymist, þá mun kerfi um vernd flóttafólks verða að gagnslausum hlut eða jafnvel kúgunarkerfi gegn fólki á flótta sem aðeins hindar það í að komast inn í landið sitt og útilokar það. Mikilvægast er að skoða með réttlæti og sanngirni hvort umsækjandi nokkur um alþjóðlega vernd eigi skilið að fá þá vernd eða ekki. Það ferli tekur ákveðinn tíma og kostar vinnu og peninga. Við getum rætt um að bæta núverandi móttökukerfi og búa til betra. En kjarninn má aldrei týnast. Okkur vantar frekari umræðu fyrir sérhvert atriði sem ég taldi upp. Við þurfum að halda umræðunni almennilega á lofti og ekki síst er mikilvægt að hún sé málefnaleg. Ég óska þess stjórnendur í þjóðfélaginu hætti að búa til óljóst hugtak eins og „útlendingamál“ þar sem alls konar þjóðfélagslegum vandamálum er pakkað inn eins og það látið axla ábyrgð eingöngu á útlendingum eða hælisleitendum. Rósa, bæjarstjórinn í Hafnarfirði, sagði nokkrum sinnum í Kastljósi: „Við skulum læra af reynslu hinna Norðurlandanna.“ Já, við skulum læra þá heimsku að aðgreina útlendinga eins og óæskilega stétt og saka þá um uppruna alls konar óþæginda í samfélaginu. Slíkt skapar meira vandamál en leysir engin. Höfundur er prestur innflytjenda og flóttafólks.