Aukið flækjustig í sáttameðferð foreldra Lárus Sigurður Lárusson skrifar 19. ágúst 2022 16:00 Árið 2012 var nýju ákvæði 33. gr. a bætt inn í barnalög nr. 76/2003. Með ákvæðinu, sem tók gildi 1. janúar 2013, var foreldrum gert skylt að leita sátta áður en krafist er úrskurðar eða höfðað mál um forsjá, lögheimili, umgengni, dagsektir eða aðför. Síðan þá hefur nokkuð reynt á túlkun og beitingu þessa ákvæðis fyrir dómi og hafa dómstólar markað nokkuð skýra túlkun á lágmarks inntaki sáttameðferðar samkvæmt ákvæðinu. Dómstólar hafa slegið því föstu að það sé lágmarksinntak sáttameðferðar að helstu ágreiningsefni og afstaða aðila til þeirra hafi komið fram en það sé að öðru leyti lagt í mat sáttamanns hvenær fullreynt sé að sættir náist. Hafi nokkuð misfarist í sáttameðferðinni getur það varðar frávísun málsins frá dómi. Fyrir dómstólum hefur oftast á það reynt hvort sáttameðferð hafi farið fram um tiltekið ágreiningsefni og hefur þá efni sáttavottorðs ráðið úrslitum um það. Dómara ber af sjálfsdáðum að gæta að því að fullnægjandi sáttameðferð samkvæmt 33. gr. a barnalaga hafi farið fram. Hinn 2. október 2020 féll í Landsrétti dómur þar sem aðila tókst að vefengja efni sáttavottorðs. Í máli þessu hafði faðir leitað til sýslumanns vegna ágreinings um þrjú mál – forjá, umgengni og meðlag. Málinu hafði verið vísað til sáttameðferðar á grundvelli beiðni föðurs sem rituð var á eyðublað sýslumanns fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Í sáttavottorði kom fram að málinu hafi verið lokið án þess að móðir hefði mætt til boðaðra sáttafunda. Þess ber að gæta að þegar foreldri afþakkar eða hafnar sáttameðferð þá er litið svo á að það sé afstaða þess aðila að sáttameðferð sé tilgangslaus og muni ekki bera árangur. Í vottorðinu voru helstu ágreiningsefni aðila tilgreind sem forsjá og umgengni. Í athugasemdum í vottorðinu kom fram að ekki hafi farið fram virk sáttameðferð en upplýsingar um kröfur föður væri að finna í gögnum málsins. Þetta þýddi að til þess að finna upplýsingar um afstöðu föðurins til ágreiningsefnanna þurfi að skoða önnur gögn málsins. Þau gögn voru áðurnefnd beiðni föðurins. Sú beiðni hafði verið rituð á eyðublað fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Jafnframt var vísað til skriflegrar greinargerðar áfrýjanda þar sem fram kom að um væri að ræða beiðni foreldris sem sameiginlega forsjá um breytt lögheimili ásamt beiðni um að úrskurðað yrði um umgengni og meðlag. Með þessum gögnum þótti sýnt fram á að málsbeiðandi, faðirinn, hefði ekki haft uppi kröfu um breytingu á forsjá í sáttameðferðinni enda ekki minnst á kröfur um breytta forsjá hvorki í umsókn né greinargerð. Með þessu þótti sýnt fram á að efni sáttavottorðsins væri rangt og því talið að fullnægjandi sáttameðferð hefði ekki farið fram um forsjá og málinu því vísað frá dómi með vísan til 3. mgr. 71. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Nýverið féll úrskurður í Hérðasdómi Reykjavíkur þar sem máli var vísað frá dómi á sömu rökum og með vísan til ofangreinds fordæmis Landsréttar. Þótt erfitt sé að fullyrða nokkuð um almennt fordæmisgildi ofangreindra mála þá verður samt sem áður að taka tillit til þeirra og reyna að draga af þeim nokkurn lærdóm. Sé það svo einfalt að vefengja efni sáttavottorða að það dugi að vísa til þess eyðublaðs hjá sýslumanni sem sáttameðferð grundvallast þarf að líta til þess að sýslumannsembættin öllu jafna gera þá kröfu að foreldrar fylli út tiltekin eyðublöð embættanna þegar þau óska eftir breytingum á málefnum barna sinna. Því er um að ræða stöðluð umsóknareyðublöð sem foreldrar hafa oft lítið val um hvort þau fylli út eður ei. Þannig kann málinu strax í upphafi að vera markaður farvegur að kröfu sýslumanns en ekki í samræmi við vilja málsaðila og því varhugavert að líta til þess eins. Hér þyrfti fleira að koma til skoðunar, eins og önnur gögn sem gætu varpað ljósi á kröfur aðila í sáttameðferðinni sjálfri og um hvað var rætt. Þannig gætu tölvubréfssamskipti milli aðila og sáttamiðlara leitt þetta í ljós eða greinargerðir aðila, hafi þeir á annað borð skilað inn greinargerðum um kröfur sínar. Því miður er því sjaldnast fyrir að fara að aðilar komi kröfum sínum á framfæri við sáttamiðlara með skriflegum hætti. Sé raunin sú að efni sáttavottorða dugar ekki lengur til þess að sanna hvort sáttameðferð hafi raunverulega farið fram kallar það á breytt verklag bæði hjá sýslumannsembættunum og þeim lögmönnum sem aðstoða foreldra í svona málum. Er brýnt að vanda vel til verka strax í öndverðu og þá tryggja sönnun um þær kröfur foreldris sem eiga að vera grundvöllur sáttameðferðar. Þetta mun að öllum líkindum leiða til þyngri málsmeðferðar og meiri kostnaðar fyrir foreldra sem verður að teljast bagalegt í viðkvæmum málaflokki sem kallar á skjóta og hnökralausa málsmeðferð. Höfundur er lögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dómstólar Börn og uppeldi Fjölskyldumál Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Árið 2012 var nýju ákvæði 33. gr. a bætt inn í barnalög nr. 76/2003. Með ákvæðinu, sem tók gildi 1. janúar 2013, var foreldrum gert skylt að leita sátta áður en krafist er úrskurðar eða höfðað mál um forsjá, lögheimili, umgengni, dagsektir eða aðför. Síðan þá hefur nokkuð reynt á túlkun og beitingu þessa ákvæðis fyrir dómi og hafa dómstólar markað nokkuð skýra túlkun á lágmarks inntaki sáttameðferðar samkvæmt ákvæðinu. Dómstólar hafa slegið því föstu að það sé lágmarksinntak sáttameðferðar að helstu ágreiningsefni og afstaða aðila til þeirra hafi komið fram en það sé að öðru leyti lagt í mat sáttamanns hvenær fullreynt sé að sættir náist. Hafi nokkuð misfarist í sáttameðferðinni getur það varðar frávísun málsins frá dómi. Fyrir dómstólum hefur oftast á það reynt hvort sáttameðferð hafi farið fram um tiltekið ágreiningsefni og hefur þá efni sáttavottorðs ráðið úrslitum um það. Dómara ber af sjálfsdáðum að gæta að því að fullnægjandi sáttameðferð samkvæmt 33. gr. a barnalaga hafi farið fram. Hinn 2. október 2020 féll í Landsrétti dómur þar sem aðila tókst að vefengja efni sáttavottorðs. Í máli þessu hafði faðir leitað til sýslumanns vegna ágreinings um þrjú mál – forjá, umgengni og meðlag. Málinu hafði verið vísað til sáttameðferðar á grundvelli beiðni föðurs sem rituð var á eyðublað sýslumanns fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Í sáttavottorði kom fram að málinu hafi verið lokið án þess að móðir hefði mætt til boðaðra sáttafunda. Þess ber að gæta að þegar foreldri afþakkar eða hafnar sáttameðferð þá er litið svo á að það sé afstaða þess aðila að sáttameðferð sé tilgangslaus og muni ekki bera árangur. Í vottorðinu voru helstu ágreiningsefni aðila tilgreind sem forsjá og umgengni. Í athugasemdum í vottorðinu kom fram að ekki hafi farið fram virk sáttameðferð en upplýsingar um kröfur föður væri að finna í gögnum málsins. Þetta þýddi að til þess að finna upplýsingar um afstöðu föðurins til ágreiningsefnanna þurfi að skoða önnur gögn málsins. Þau gögn voru áðurnefnd beiðni föðurins. Sú beiðni hafði verið rituð á eyðublað fyrir beiðni „foreldris með sameiginilega forsjá um breytt lögheimili barns“. Jafnframt var vísað til skriflegrar greinargerðar áfrýjanda þar sem fram kom að um væri að ræða beiðni foreldris sem sameiginlega forsjá um breytt lögheimili ásamt beiðni um að úrskurðað yrði um umgengni og meðlag. Með þessum gögnum þótti sýnt fram á að málsbeiðandi, faðirinn, hefði ekki haft uppi kröfu um breytingu á forsjá í sáttameðferðinni enda ekki minnst á kröfur um breytta forsjá hvorki í umsókn né greinargerð. Með þessu þótti sýnt fram á að efni sáttavottorðsins væri rangt og því talið að fullnægjandi sáttameðferð hefði ekki farið fram um forsjá og málinu því vísað frá dómi með vísan til 3. mgr. 71. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Nýverið féll úrskurður í Hérðasdómi Reykjavíkur þar sem máli var vísað frá dómi á sömu rökum og með vísan til ofangreinds fordæmis Landsréttar. Þótt erfitt sé að fullyrða nokkuð um almennt fordæmisgildi ofangreindra mála þá verður samt sem áður að taka tillit til þeirra og reyna að draga af þeim nokkurn lærdóm. Sé það svo einfalt að vefengja efni sáttavottorða að það dugi að vísa til þess eyðublaðs hjá sýslumanni sem sáttameðferð grundvallast þarf að líta til þess að sýslumannsembættin öllu jafna gera þá kröfu að foreldrar fylli út tiltekin eyðublöð embættanna þegar þau óska eftir breytingum á málefnum barna sinna. Því er um að ræða stöðluð umsóknareyðublöð sem foreldrar hafa oft lítið val um hvort þau fylli út eður ei. Þannig kann málinu strax í upphafi að vera markaður farvegur að kröfu sýslumanns en ekki í samræmi við vilja málsaðila og því varhugavert að líta til þess eins. Hér þyrfti fleira að koma til skoðunar, eins og önnur gögn sem gætu varpað ljósi á kröfur aðila í sáttameðferðinni sjálfri og um hvað var rætt. Þannig gætu tölvubréfssamskipti milli aðila og sáttamiðlara leitt þetta í ljós eða greinargerðir aðila, hafi þeir á annað borð skilað inn greinargerðum um kröfur sínar. Því miður er því sjaldnast fyrir að fara að aðilar komi kröfum sínum á framfæri við sáttamiðlara með skriflegum hætti. Sé raunin sú að efni sáttavottorða dugar ekki lengur til þess að sanna hvort sáttameðferð hafi raunverulega farið fram kallar það á breytt verklag bæði hjá sýslumannsembættunum og þeim lögmönnum sem aðstoða foreldra í svona málum. Er brýnt að vanda vel til verka strax í öndverðu og þá tryggja sönnun um þær kröfur foreldris sem eiga að vera grundvöllur sáttameðferðar. Þetta mun að öllum líkindum leiða til þyngri málsmeðferðar og meiri kostnaðar fyrir foreldra sem verður að teljast bagalegt í viðkvæmum málaflokki sem kallar á skjóta og hnökralausa málsmeðferð. Höfundur er lögmaður.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun