Erlent

Ekki á réttri leið í losun eftir faraldurinn

Kjartan Kjartansson skrifar
Auð hraðbraut í Sao Paulo í Brasilíu þegar harðar sóttvarnareglur voru í gildi þar. Efnahagsumsvif og þar með útblástur dróst verulega saman í kórónuveirufaraldurinum, að minnsta kosti tímabundið.
Auð hraðbraut í Sao Paulo í Brasilíu þegar harðar sóttvarnareglur voru í gildi þar. Efnahagsumsvif og þar með útblástur dróst verulega saman í kórónuveirufaraldurinum, að minnsta kosti tímabundið. Getty

Ekkert bendir til töluverður samdráttur í losun gróðurhúsalofttegunda í kórónuveirufaraldrinum í fyrra hafi nokkur varanleg áhrif á loftslagsbreytingar á jörðinni. Losun vegna orkuframleiðslu og iðnaðar var þegar orðin jafnmikil eða meiri á fyrri helmingi þessa árs en fyrir faraldurinn.

Sóttvarnaaðgerðir sem ríki heims beittu til þess að hefta útbreiðslu kórónuveirufaraldursins ollu fordæmalausum samdrætti í efnahagsumsvifum í fyrra. Flugsamgöngur lömuðust að miklu leyti, stórlega dró úr bílaumferð og framleiðsla af ýmsu tagi skrapp saman.

Áætlað er að losun gróðurhúsalofttegunda hafi dregist saman um tæpa tvo milljarða tonna, eða 5,6%, á milli 2019 og 2020 vegna heimsfaraldursins.

Í „Sameinuð í vísindum“, nýrri skýrslu sem fjöldi alþjóðastofnana undir forystu Alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar (WMO) vann í sameiningu kemur fram að samdrátturinn í faraldrinum hafi aðeins verið dropi í hafið. Losun gróðurhúsalofttegunda dragist ekki saman umtalsvert nema að uppbyggingin eftir faraldurinn feli í sér brotthvarf frá jarðefnaeldsneyti.

Verulega hefur verið slakað á sóttvarnaaðgerðum víða undanfarna mánuði. Bráðabirgðatölur fyrir fyrstu sjö mánuði þessa árs sýna þannig að losun frá orkuframleiðslu og iðnaði var þá þegar jafnmikil eða meiri en á sama tímabili metárið 2019.

„Í gegnum faraldurinn höfum við heyrt að við verðum að byggja okkur upp betur til þess að koma mannkyninu á sjálfbærari braut og til að forðast verstu afleiðingar loftslagsbreytinga fyrir samfélög og hagkerfi. Þessi skýrsla sýnir að fram að þessu árið 2021 erum við ekki á réttri leið,“ segir Petteri Taalas, forstjóri WMO, um skýrsluna.

Breytingin ekki greinanleg frá náttúrulegri sveiflu

Þrátt fyrir fordæmalausa samdráttinn í losun gróðurhúsalofttegunda í fyrra var sú losun sem átti sér stað talin í tugum milljörðum tonna af koltvísýringsígildum. 

WMO segir styrkur allra þriggja helstu gróðurhúsalofttegundanna; koltvísýrings, metans og nituroxíðs, hafi haldið áfram að aukast í fyrra og á fyrri hluta þessa árs. Líklega hafi samdrátturinn dregið úr styrk langlífra gróðurhúsalofttegunda en breytingin hafi verið svo lítil að hún sé ekki greinanleg frá náttúrulegum breytileika.

Þó að losun frá orkuframleiðslu og iðnaði hafi strax farið í sama eða verra horf en fyrir faraldurinn var útblástur frá landflutningum enn 5% lægri en árið 2019 á fyrri helmingi þessa árs. 

Þegar ekki er litið til flugsamgangna og flutninga á sjó var losun á fyrstu sjö mánuðum ársins svipuð og árið 2019.

Þó að flugsamöngur hafi komist aftur af stað í ár eftir nær algera lömun í fyrra eru þær enn aðeins svipur að sjón frá því sem var fyrir faraldurinn.EPA

103 milljarðar glataðra vinnustunda til viðbótar vegna hita

Varað var við því í vísindaskýrslu milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) í síðasta mánuði að metnaðarfyllra markmið Parísarsamkomulagsins um að hlýnun jarðar verið takmörkuð við 1,5°C gæti brostið strax á næsta áratug, jafnvel þó að menn dragi hratt úr losun.

Nú eru taldar um 40% líkur á að meðalhiti jarðar verði að minnsta kosti 1,5 gráðum hærri en fyrir iðnbyltingu eitthvert næstu fimm ára. Afar ólíklegt er hins vegar talið að hlýnunin verði svo mikil á meðaltali næstu fimm árin.

Losun þyrfti að vera fimmtán milljörðum tonna minni á ári en núverandi landsmarkmið aðildarríkja Parísarsamkomulagsins fela í sér til þess að hægt verði að halda hlýnun innan við 2°C og 32 milljörðum tonna minni til að ná 1,5°C markmiðinu.

Vísindaleg vissa um afleiðingar loftslagsbreytinga í nútíð og framtíð hefur styrkst verulega frá því að síðasta stóra vísindaskýrsla IPCC kom út fyrir sjö árum. Nú er talin ótvírætt að losun manna valdi hlýnun andrúmslofts og hafsins með skýrum og hröðum breytingum á umhverfinu.

Hlýnun sem þegar er orðin vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum er talin í kringum 1°C. Hún hefur aukið tíðni og ákafa ýmissa veður- og loftslagsöfga alls staðar á jörðinni, þar á meðal skæðari hitabylgjur, þurrkar og flóð.

Áætlað er að glötuðum vinnustundum vegna hita hafi fjölgað um meira en 103 milljarða á milli ársins 2000 og 2019.

Síðustu fimm árin er hlýnunin talin á bilinu 1,06-1,26°C borið saman við tímabili 1850-1900. Öll árin 2017 til 2021 hefur lágmarksútbreiðsla hafíss að sumri á norðurskautinu og hámarksútbreiðsla að vetri verið undir meðaltali áranna 1981 til 2010.

Gulnað og visnað gras í Riverdale-garðinum í Toronto í Kanada í mikilli hitabylgju sem gekk yfir vestanverða Norður-Ameríku í sumar. Hitabylgjan er talin á meðal loftslagsöfga sem losun manna á gróðurhúsalofttegundum veldur.Getty

Uppbygging verði að samrýmast loftslagsmarkmiðum

Alþjóðastofnanirnar sem standa að skýrslunni sem var birt í dag segja það lofa góðu að sífellt fleiri ríki stefni nú á kolefnishlutleysi. Ríki sem standa fyrir 63% af núverandi losun heimsbyggðarinnar hafa sett sér slík markmið.

Til þess að þau markmið verði áfram trúverðug og möguleg þurfi ríki að grípa strax til aðgerða í samræmi og setja sér metnaðarfyllri landsmarkmið fyrir árið 2030.

Bent er á að með því að draga úr losun metans á næstu árum væri hægt að stíga skref í átt að því að ná markmiðum Parísarsamkomulagsins. Metan losnar meðal annars frá lífrænum úrgangi, búpeningi og vinnslu á jarðgasi. Það komi þó ekki í staðinn fyrir aðgerðir til að draga mikið, hratt og varanlega úr losun koltvísýrings og annarra gróðurhúsalofttegunda.

Skýrsluhöfundar frá WMO og Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni (WHO) segja að saman ógni kórónuveiran og loftslagshamfarir eins og hitabylgjur, gróðureldar og loftmengun heilsu manna um allan heim. Viðkvæmum hópum stafi sérstök ógn af þeirri tvöföldu hættu.

Því leggja þeir áherslu á að efnahagsuppbygging eftir kórónuveirufaraldurinn verði að samrýmast loftslags- og loftgæðamarkmiðum til að draga úr hættunni á samverkandi og vaxandi loftslagsvá og bæta heilbrigði fólks.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×