Alþjóðadagur til minningar um fórnarlömb helfararinnar – Af hverju er mikilvægt að minnast þessara atburða? René Biasone skrifar 27. janúar 2021 07:00 Í dag, þann 27. janúar, er alþjóðadagur til minningar um fórnarlömb helfararinnar. Þennan dag árið 1945 frelsuðu Sovétmenn fangana í Auschwitz. 60 árum síðar ákvað Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna að á þessum degi myndum við minnast þessarar atburðarásar sem átti sér stað í hjarta Evrópu á fyrri hluta síðustu aldar. Auschwitz hefur orðið að táknmynd þann stórfellda glæp gegn mannkyni sem átti sér stað í Evrópu. Talið er að af þeim 1,3 milljónum manna sem sendar voru til Auschwitz hafi 1,1 milljón dáið þar, en auk Auschwitz voru fjölmargar útrýmingar- þrælkunar- og fangabúðir nasista og fasista starfandi í Þýskalandi, Austurríki, Póllandi frá árinu 1933 og á Ítalíu frá 1943. Síðustu fórnarlömbin voru frelsuð 10. maí 1945 þegar Bandamenn komu til Dachau og Mauthausen. Af hverju er mikilvægt að minnast þessara atburða? Í dag eru aðeins örfáir sjónarvottar enn á lífi. Þau sem hafa notið þeirra forréttinda að kynnast þeim persónulega, tala við þau eða hafa jafnvel farið með þeim í svokallaðar minningaferðir til t.d. Dachau eða Auschwitz, vita hversu mikilvægt er að hlusta á sjónarvotta og sjá þessa staði til að skilja betur hvað átti sér stað þarna og hvernig svona lagað getur gerst. Mörg þeirra sem lifðu helförina af bjuggu við mikið samviskubit allt sítt líf því þau lifðu af á meðan systkini, ættingjar, foreldrar og vinir þeirra voru myrt. Mörg ákváðu að grafa sorgina djúpt í hjörtu sín og ræddu þessi mál aldrei. En mörg önnur töldu að forsjónin hefði valið þau til að vera til vitnis og þau gerðu það að lífsverki sínu að kynna helförina fyrir komandi kynslóðum og fræða fólk, ekki síst ungt fólk, um hversu hættulegt hatur og fordómar geta verið. Sagan segir að orsök helfararinnar í Evrópu megi rekja til margra áratuga uppsveiflu haturs og fordóma meðal ákveðinna hópa fólks innan samfélagsins. Strax að lokinni fyrri heimsstyrjöld, nýttu stjórnmálaflokkar sér víðs vegar í Evrópu – sérstaklega í Þýskalandi og á Ítalíu – hatur í pólitískum tilgangi og ólu á fordómum gagnvart semitum/gyðingum (vegna kynþáttar), gagnvart rómafólki (vegna menningar þeirra), gagnvart vottum Jehóva (vegna trúar þeirra), gagnvart kommúnistum og anarkistum (vegna pólitískra skoðanna þeirra), gagnvart samkynhneigðum (vegna kynhneigðar) og einnig gagnvart fötluðu fólki. Þessi hópar hafa allir þjáðst vegna kerfisbundins ofbeldis: fyrst voru réttindi þeirra takmörkuð, svo voru þau fangelsuð, hneppt í þrældóm og svo loks útrýmt, bæði í fangabúðum og með stríðsárásum. Hatrið og fordómarnir voru svo miklir að þetta fólk var jafnvel ekki talið til manneskja. Lykilatriði í þessu ferli var að hvert skref var „normaliserað“, ár eftir ár. Í dag horfum við upp á uppsveiflu popúlistaflokka sem nýta sér í pólitískum tilgangi fordóma og hatur gegn ákveðnum hópum, eins og t.d. múslimum og innflytjendum. Kynþátta- og kynhneigðarfordómar eru því miður enn þekktir víðar í heiminum og Evrópu, ekki síst Austur-Evrópu. Við verðum að gæta að því að við erum ekki laus undan hættunni á því að lenda aftur í sambærilegum aðstæðum þeim sem voru undanfari hins hryllilega ofbeldis gegn mannkyninu sem átti sér stað fyrir tæpum 100 árum. Þess vegna þurfum við að vera vakandi, við megum aldrei normalisera ofbeldi eða samþykkja það, og aldrei vera skeytingalaus gagnvart því. Við þurfum að skilja hvað gerðist, upptökin, ástæðurnar og og hvað við getum gert til að koma í veg fyrir að hörmungarnar endurtaki sig. Sem betur fer eru fjölmiðlar víða í Evrópu ötulir við að birta greinar sem minna á þessi mikilvægu mál. Síðustu fórnarlömb helfara nasista og fasista sem enn eru á lífi eru enn að sinna fræðslu, hitta skólahópa og gefa út bækur. Heimildarmyndir eru stundum sýndar í sjónvarpinu. Bíómyndir og teiknimyndir um helförina og um hatur og fordóma almennt eru gefnar út og sýndar. Skólar víðs vegar um Evrópu kynna nemendum söguna, allt niður í grunnskóla. Nokkur félagsamtök minna einnig á mikilvægi málaflokksins en það virðist duga skammt. Það er aldrei, aldrei nóg gert til að vekja athygli almennings á hættunni. Líkt og Covid-19, eru smitast hatur og fordómar og herja á heimsbyggðina líkt og faraldur. Þau dreifast æ ofan í æ út í samfélagið og oft með ógnarhraða. Þessi fasíska og andfrjálslynda hugmyndafræði er sama pestin og sú sem plagaði síðustu öld og er enn jafn hættuleg. Í fyrra vakti páfinn í Róm athygli þegar hann sagði: „Ég hræðist þegar ég hlusta á ræður stjórnmálaleiðtoga hinna nýju pópulistaflokka. Þær minna mig á ræður sem sáðu hatri á þriðja áratug síðustu aldar“. Páfinn sagði einnig að orðræðan um svokölluð „átök siðmenninganna“ þjóni einungis þeim tilgangi að réttlæta ofbeldi og ýta undir hatur. Skeytingarleysi og getuleysi stjórnmálanna að takast á við þetta ýta undir ofbeldisróttækni og hryðjuverk. Það er mikilvægt, sérstaklega fyrir þau sem kjósa í fyrsta sinn til Alþingis og í sveitarstjórnarkosningum á næstu 18 mánuðum, að vanda sig við valið og velja meðal þeirra stjórnmálaflokka sem hafa efst meðal sinna gilda og stefnu að berjast gegn hatri og fordómum. Þessi gildi ættu að vera leiðarljós allra stefnumála og við ættum aldrei að miðla málum þegar að þeim kemur. René Biasone, félagi í Vinstri Grænum í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Seinni heimsstyrjöldin René Biasone Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun Mýtur um veitt og sleppt á laxi Karl Lúðvíksson Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Uppalendur bera mikla ábyrgð Fastir pennar Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Í dag, þann 27. janúar, er alþjóðadagur til minningar um fórnarlömb helfararinnar. Þennan dag árið 1945 frelsuðu Sovétmenn fangana í Auschwitz. 60 árum síðar ákvað Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna að á þessum degi myndum við minnast þessarar atburðarásar sem átti sér stað í hjarta Evrópu á fyrri hluta síðustu aldar. Auschwitz hefur orðið að táknmynd þann stórfellda glæp gegn mannkyni sem átti sér stað í Evrópu. Talið er að af þeim 1,3 milljónum manna sem sendar voru til Auschwitz hafi 1,1 milljón dáið þar, en auk Auschwitz voru fjölmargar útrýmingar- þrælkunar- og fangabúðir nasista og fasista starfandi í Þýskalandi, Austurríki, Póllandi frá árinu 1933 og á Ítalíu frá 1943. Síðustu fórnarlömbin voru frelsuð 10. maí 1945 þegar Bandamenn komu til Dachau og Mauthausen. Af hverju er mikilvægt að minnast þessara atburða? Í dag eru aðeins örfáir sjónarvottar enn á lífi. Þau sem hafa notið þeirra forréttinda að kynnast þeim persónulega, tala við þau eða hafa jafnvel farið með þeim í svokallaðar minningaferðir til t.d. Dachau eða Auschwitz, vita hversu mikilvægt er að hlusta á sjónarvotta og sjá þessa staði til að skilja betur hvað átti sér stað þarna og hvernig svona lagað getur gerst. Mörg þeirra sem lifðu helförina af bjuggu við mikið samviskubit allt sítt líf því þau lifðu af á meðan systkini, ættingjar, foreldrar og vinir þeirra voru myrt. Mörg ákváðu að grafa sorgina djúpt í hjörtu sín og ræddu þessi mál aldrei. En mörg önnur töldu að forsjónin hefði valið þau til að vera til vitnis og þau gerðu það að lífsverki sínu að kynna helförina fyrir komandi kynslóðum og fræða fólk, ekki síst ungt fólk, um hversu hættulegt hatur og fordómar geta verið. Sagan segir að orsök helfararinnar í Evrópu megi rekja til margra áratuga uppsveiflu haturs og fordóma meðal ákveðinna hópa fólks innan samfélagsins. Strax að lokinni fyrri heimsstyrjöld, nýttu stjórnmálaflokkar sér víðs vegar í Evrópu – sérstaklega í Þýskalandi og á Ítalíu – hatur í pólitískum tilgangi og ólu á fordómum gagnvart semitum/gyðingum (vegna kynþáttar), gagnvart rómafólki (vegna menningar þeirra), gagnvart vottum Jehóva (vegna trúar þeirra), gagnvart kommúnistum og anarkistum (vegna pólitískra skoðanna þeirra), gagnvart samkynhneigðum (vegna kynhneigðar) og einnig gagnvart fötluðu fólki. Þessi hópar hafa allir þjáðst vegna kerfisbundins ofbeldis: fyrst voru réttindi þeirra takmörkuð, svo voru þau fangelsuð, hneppt í þrældóm og svo loks útrýmt, bæði í fangabúðum og með stríðsárásum. Hatrið og fordómarnir voru svo miklir að þetta fólk var jafnvel ekki talið til manneskja. Lykilatriði í þessu ferli var að hvert skref var „normaliserað“, ár eftir ár. Í dag horfum við upp á uppsveiflu popúlistaflokka sem nýta sér í pólitískum tilgangi fordóma og hatur gegn ákveðnum hópum, eins og t.d. múslimum og innflytjendum. Kynþátta- og kynhneigðarfordómar eru því miður enn þekktir víðar í heiminum og Evrópu, ekki síst Austur-Evrópu. Við verðum að gæta að því að við erum ekki laus undan hættunni á því að lenda aftur í sambærilegum aðstæðum þeim sem voru undanfari hins hryllilega ofbeldis gegn mannkyninu sem átti sér stað fyrir tæpum 100 árum. Þess vegna þurfum við að vera vakandi, við megum aldrei normalisera ofbeldi eða samþykkja það, og aldrei vera skeytingalaus gagnvart því. Við þurfum að skilja hvað gerðist, upptökin, ástæðurnar og og hvað við getum gert til að koma í veg fyrir að hörmungarnar endurtaki sig. Sem betur fer eru fjölmiðlar víða í Evrópu ötulir við að birta greinar sem minna á þessi mikilvægu mál. Síðustu fórnarlömb helfara nasista og fasista sem enn eru á lífi eru enn að sinna fræðslu, hitta skólahópa og gefa út bækur. Heimildarmyndir eru stundum sýndar í sjónvarpinu. Bíómyndir og teiknimyndir um helförina og um hatur og fordóma almennt eru gefnar út og sýndar. Skólar víðs vegar um Evrópu kynna nemendum söguna, allt niður í grunnskóla. Nokkur félagsamtök minna einnig á mikilvægi málaflokksins en það virðist duga skammt. Það er aldrei, aldrei nóg gert til að vekja athygli almennings á hættunni. Líkt og Covid-19, eru smitast hatur og fordómar og herja á heimsbyggðina líkt og faraldur. Þau dreifast æ ofan í æ út í samfélagið og oft með ógnarhraða. Þessi fasíska og andfrjálslynda hugmyndafræði er sama pestin og sú sem plagaði síðustu öld og er enn jafn hættuleg. Í fyrra vakti páfinn í Róm athygli þegar hann sagði: „Ég hræðist þegar ég hlusta á ræður stjórnmálaleiðtoga hinna nýju pópulistaflokka. Þær minna mig á ræður sem sáðu hatri á þriðja áratug síðustu aldar“. Páfinn sagði einnig að orðræðan um svokölluð „átök siðmenninganna“ þjóni einungis þeim tilgangi að réttlæta ofbeldi og ýta undir hatur. Skeytingarleysi og getuleysi stjórnmálanna að takast á við þetta ýta undir ofbeldisróttækni og hryðjuverk. Það er mikilvægt, sérstaklega fyrir þau sem kjósa í fyrsta sinn til Alþingis og í sveitarstjórnarkosningum á næstu 18 mánuðum, að vanda sig við valið og velja meðal þeirra stjórnmálaflokka sem hafa efst meðal sinna gilda og stefnu að berjast gegn hatri og fordómum. Þessi gildi ættu að vera leiðarljós allra stefnumála og við ættum aldrei að miðla málum þegar að þeim kemur. René Biasone, félagi í Vinstri Grænum í Reykjavík.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar