Kapítalisminn sem kveikti í Valgerður Árnadóttir skrifar 9. janúar 2020 08:00 Ég skrifa þennan pistil því ég er hætt að sofa á nóttunni. Þar sem ég sef ekki vegna þess að ég hugsa svo mikið um hversu lítils megnuð ég er gagnvart vandamálum heimsins þá get ég alveg eins skrifað niður það sem ég er að hugsa og vonað að það hafi einhver áhrif. Greta Thunberg sagði eftirminnilega: „Ég vil að þið bregðist við eins og það sé kviknað í húsinu ykkar, vegna þess að það er það!” og hún hafði rétt fyrir sér. Það er kviknað í húsinu okkar, þó að Ástralía og regnskógar Amazon og Afríku séu langt í burtu þá eru þau samt í “húsinu okkar”, á sömu jörð, og eldarnir þar koma okkur sannarlega við. Náttúra og dýralíf, heilu vistkerfin sem eru brunnin hefur áhrif á líf okkar allra og það til frambúðar, það er ekki aftur snúið fyrir hundruðir dýrategunda sem eru útdauð og fyrir þúsunda ára gróður og tré sem eru horfin. „500 milljón dýra hafa drepist í eldunum!”,- svona birtust tölurnar okkur fyrir nokkrum dögum, tölum sem nú hafa hækkað í tæplega þúsund milljónir. Fyrir nokkrum dögum hafði því sem samsvarað hálfu Íslandi brunnið, í dag var það komið í 80% af stærð Íslands, en á morgun? Ráðamenn um allan heim hafa brugðist okkur. Meira að segja í Ástralíu, í skíðlogandi húsinu standa menn og segja “Þetta er ekki hamfarahlýnun af mannavöldum um að kenna!” Jafnvel í miðjum eldinum afneita menn eldinum. Dýrin vissu það þegar mannskepnan lærði að kveikja eld að nú væri illa fyrir þeim komið og þau höfðu því miður rétt fyrir sér. Með allt okkar vit, yfirburði og völd hefur okkur tekist að eyðileggja og menga meira á jörðinni á 200 árum en öll árþúsundin þar á undan. Til hvers er þetta vit ef við gerum ekkert gott með það? Ég vil trúa því að fólk sé að mestu leiti gott. Kannski er það barnsleg trú því í samanburði við þessar tölur yfir dýr sem hafa dáið í eldunum þá tekur okkur einungis 2 daga að drepa sama magn í sláturhúsum. 250 milljónir dýra er slátrað á hverjum degi og það gerum við viljandi og meirihluti fólks þykir það bara í góðu lagi. Það ber fyrir sig að svona hafi þetta alltaf verið og að þetta sé “hringrás náttúrunnar”. Það er hins vegar ekki rétt, verksmiðjuframleiðsla og markaðsetning kjöt- og mjólkuriðnaðarins síðustu 100 ár hefur leitt til þess að vestræn manneskja borðar margfalt meira af kjöti og mjólkurvörum en áður var gert og mikið meira en hollt getur talist. Jafnvel þó lífsstílssjúkdómar séu stærsta heilsufarsvandamál okkar og kostar heilbrigðiskerfin billjónir árlega. Jafnvel þó framleiðsla dýraafurða sé annar stærsti þáttur í losun gróðurhúsaloftegunda, stærsta orsök eyðileggingar skóga, votlendis og vistkerfa er fólk í afneitun á eigin neyslu og neitar að horfast í augu við vandann. Löngum hefur þótt tabú og öfgafullt að kenna kapítalíska kerfinu um þessa þróun, ef man svo mikið sem gagnrýnir kapítalismann þá er man kölluð kommúnisti og öfgamanneskja. En það liggur frekar beint við að kerfi sem snýst um að hámarka hagnað, á kostnað alls annars, á kostnað mannréttinda, náttúru og dýra er um að kenna. Að kerfi sem snýst um að framleiða og selja miklu meira en nokkur þarf bara til að selja það er eyðileggingarmaskína. Kerfi sem níðist á þeim fátæku sem aldrei komast úr vítahring þrælavinnu og lætur öllum líða illa ef það á ekki nýjasta símann eða flottasta bílinn. Kerfi sem lætur okkur gleyma því hver við erum, að við erum í raun partur af náttúru, af hringrás sem við þurfum að bera virðingu fyrir því án hennar lifum við ekki af. Við lifum vel af án síma, bíls og snjallúrs en samt er það orðið okkar markmið í lífinu að eignast það, sjáið bara geislabaug fyrirsætunnar í Kringlu-auglýsingunni fyrir jólin, geislabaugur úr snjallsímum. Hún endurspeglar raunveruleika okkar. Hvaða glataði og innantómi raunveruleiki er það? Kapítalismi í núverandi mynd er sannarlega ekki kerfi sem styður vistkerfi jarðar og hringrás náttúrunnar. Í ágúst síðastliðnum tókum við í Pírötum undir með helstu náttúruverndarsamtökum landsins að lýsa ætti fyrir neyðarástandi í loftslagsmálum og skuldbinda [Ísland] sem þjóð til að sýna alvöru ábyrgð.. En síðan hefur ekkert gerst og það sást bersýnilega í Kryddsíldinni á gamlársdag þegar formenn ríkisstjórnarflokkana voru spurðir út í hvað þeir ætla að gera varðandi þennan vanda að þau ætla ekki að aðhafast neitt frekar en þau nú þegar hafa gert, “við erum nefnilega að gera meira en sumir aðrir.” En það þýðir ekki að við séum að gera nóg! Við þurfum að vakna úr værum blundi núna. Gerum okkur grein fyrir því að það sem brennur núna er úrelt kerfi, slökkvum þessa elda og byggjum upp nýtt kerfi, kerfi sem setur náttúruna, undirstöðu alls lífs í fyrsta sæti. Lýsum yfir neyðarástandi, komum á nýrri stjórnarskrá og setjum alvöru aðgerðaáætun í gang! Notum þetta vit okkar nú einu sinni til góðs.Höfundur er umhverfisverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Valgerður Árnadóttir Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson Skoðun Skoðun Skoðun Var upplýsingagjöf í covidfaraldrinum upplýsingaóreiða? Steingrímur Atlason skrifar Skoðun Mikilvægi íþróttafélaga Lárus Sigurðsson skrifar Skoðun Sumargjafir Gunnar Ingi Björnsson skrifar Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Betur má ef duga skal Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir skrifar Skoðun Leið að hraðari innviðauppbyggingu Sölvi Sturluson skrifar Skoðun Viltu bjarga heiminum? Samfélagsdrifnar loftslagslausnir Inga Rós Antoníusdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar í aðdraganda kosninga Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson skrifar Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Ég skrifa þennan pistil því ég er hætt að sofa á nóttunni. Þar sem ég sef ekki vegna þess að ég hugsa svo mikið um hversu lítils megnuð ég er gagnvart vandamálum heimsins þá get ég alveg eins skrifað niður það sem ég er að hugsa og vonað að það hafi einhver áhrif. Greta Thunberg sagði eftirminnilega: „Ég vil að þið bregðist við eins og það sé kviknað í húsinu ykkar, vegna þess að það er það!” og hún hafði rétt fyrir sér. Það er kviknað í húsinu okkar, þó að Ástralía og regnskógar Amazon og Afríku séu langt í burtu þá eru þau samt í “húsinu okkar”, á sömu jörð, og eldarnir þar koma okkur sannarlega við. Náttúra og dýralíf, heilu vistkerfin sem eru brunnin hefur áhrif á líf okkar allra og það til frambúðar, það er ekki aftur snúið fyrir hundruðir dýrategunda sem eru útdauð og fyrir þúsunda ára gróður og tré sem eru horfin. „500 milljón dýra hafa drepist í eldunum!”,- svona birtust tölurnar okkur fyrir nokkrum dögum, tölum sem nú hafa hækkað í tæplega þúsund milljónir. Fyrir nokkrum dögum hafði því sem samsvarað hálfu Íslandi brunnið, í dag var það komið í 80% af stærð Íslands, en á morgun? Ráðamenn um allan heim hafa brugðist okkur. Meira að segja í Ástralíu, í skíðlogandi húsinu standa menn og segja “Þetta er ekki hamfarahlýnun af mannavöldum um að kenna!” Jafnvel í miðjum eldinum afneita menn eldinum. Dýrin vissu það þegar mannskepnan lærði að kveikja eld að nú væri illa fyrir þeim komið og þau höfðu því miður rétt fyrir sér. Með allt okkar vit, yfirburði og völd hefur okkur tekist að eyðileggja og menga meira á jörðinni á 200 árum en öll árþúsundin þar á undan. Til hvers er þetta vit ef við gerum ekkert gott með það? Ég vil trúa því að fólk sé að mestu leiti gott. Kannski er það barnsleg trú því í samanburði við þessar tölur yfir dýr sem hafa dáið í eldunum þá tekur okkur einungis 2 daga að drepa sama magn í sláturhúsum. 250 milljónir dýra er slátrað á hverjum degi og það gerum við viljandi og meirihluti fólks þykir það bara í góðu lagi. Það ber fyrir sig að svona hafi þetta alltaf verið og að þetta sé “hringrás náttúrunnar”. Það er hins vegar ekki rétt, verksmiðjuframleiðsla og markaðsetning kjöt- og mjólkuriðnaðarins síðustu 100 ár hefur leitt til þess að vestræn manneskja borðar margfalt meira af kjöti og mjólkurvörum en áður var gert og mikið meira en hollt getur talist. Jafnvel þó lífsstílssjúkdómar séu stærsta heilsufarsvandamál okkar og kostar heilbrigðiskerfin billjónir árlega. Jafnvel þó framleiðsla dýraafurða sé annar stærsti þáttur í losun gróðurhúsaloftegunda, stærsta orsök eyðileggingar skóga, votlendis og vistkerfa er fólk í afneitun á eigin neyslu og neitar að horfast í augu við vandann. Löngum hefur þótt tabú og öfgafullt að kenna kapítalíska kerfinu um þessa þróun, ef man svo mikið sem gagnrýnir kapítalismann þá er man kölluð kommúnisti og öfgamanneskja. En það liggur frekar beint við að kerfi sem snýst um að hámarka hagnað, á kostnað alls annars, á kostnað mannréttinda, náttúru og dýra er um að kenna. Að kerfi sem snýst um að framleiða og selja miklu meira en nokkur þarf bara til að selja það er eyðileggingarmaskína. Kerfi sem níðist á þeim fátæku sem aldrei komast úr vítahring þrælavinnu og lætur öllum líða illa ef það á ekki nýjasta símann eða flottasta bílinn. Kerfi sem lætur okkur gleyma því hver við erum, að við erum í raun partur af náttúru, af hringrás sem við þurfum að bera virðingu fyrir því án hennar lifum við ekki af. Við lifum vel af án síma, bíls og snjallúrs en samt er það orðið okkar markmið í lífinu að eignast það, sjáið bara geislabaug fyrirsætunnar í Kringlu-auglýsingunni fyrir jólin, geislabaugur úr snjallsímum. Hún endurspeglar raunveruleika okkar. Hvaða glataði og innantómi raunveruleiki er það? Kapítalismi í núverandi mynd er sannarlega ekki kerfi sem styður vistkerfi jarðar og hringrás náttúrunnar. Í ágúst síðastliðnum tókum við í Pírötum undir með helstu náttúruverndarsamtökum landsins að lýsa ætti fyrir neyðarástandi í loftslagsmálum og skuldbinda [Ísland] sem þjóð til að sýna alvöru ábyrgð.. En síðan hefur ekkert gerst og það sást bersýnilega í Kryddsíldinni á gamlársdag þegar formenn ríkisstjórnarflokkana voru spurðir út í hvað þeir ætla að gera varðandi þennan vanda að þau ætla ekki að aðhafast neitt frekar en þau nú þegar hafa gert, “við erum nefnilega að gera meira en sumir aðrir.” En það þýðir ekki að við séum að gera nóg! Við þurfum að vakna úr værum blundi núna. Gerum okkur grein fyrir því að það sem brennur núna er úrelt kerfi, slökkvum þessa elda og byggjum upp nýtt kerfi, kerfi sem setur náttúruna, undirstöðu alls lífs í fyrsta sæti. Lýsum yfir neyðarástandi, komum á nýrri stjórnarskrá og setjum alvöru aðgerðaáætun í gang! Notum þetta vit okkar nú einu sinni til góðs.Höfundur er umhverfisverndarsinni.
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar