Sjálfstæði blaðamanna Hjálmar Jónsson skrifar 17. október 2019 12:00 Það hefur verið upplýsandi að fylgjast með tilraunum pólskra og ungverskra stjórnvalda til að ná stjórn á lýðræðislegri umræðu í löndum sínum og sýnir svo ekki verður um villst, að allir sem unna lýðræði og tjáningarfrelsinu sem er forsenda þess, verða að vera stöðugt á varðbergi. Það liggur svo í hlutarins eðli að kjarni tjáningarfrelsisins er rétturinn til þess að tjá skoðanir, sem kunna að vera óvinsælar, móðga eða særa, og/eða eru andstæðar almenningsálitinu og/eða ganga gegn viðurkenndum vísindalegum sannleik á hverjum tíma. Við megum aldrei láta undan þeirri ritskoðun hugarfarsins, sem samfélagsmiðlar meðal annarra ýta undir, með því að samþykkja gagnrýnislaust meirihlutaskoðanir og fordæmingu andstæðra sjónarmiða, hversu vel og rökvíslega þau eru sett fram og í samræmi við gildi okkar. Æðsta skylda blaðamannsins og okkar sem stöndum vörð um hið svokallaða fjórða vald er að varðveita gagnrýna hugsun og berjast gegn öllu því sem tálmar gagnsæi. Þannig veitum við valdinu aðhald. Vald spillir og alræðisvald gjörspillir vegna þess að tjáningarfrelsi er ekki við lýði í þeim löndum þar sem almenningur á ekki rödd. Gott dæmi um tilraunir stjórnvalda til þess að hafa áhrif á tjáningarfrelsið er að finna í stefnuskrá Laga og réttar, ráðandi stjórnmálaflokks í Póllandi og sigurvegara kosninganna um síðustu helgi, en flokkurinn hefur á stefnuskrá sinni „að setja sérstakar reglur um blaðamenn og búa til „nýtt fjölmiðlaskipulag” í landinu,” svo vitnað sé í frétt á heimasíðu BÍ, press.is, af þessu tilefni. Mogens Blicher Bjærregaard, forseti Evrópusambands blaðamanna, segir að með því að regluvæða blaðamannastéttina sé verið að binda enda á fjölmiðlafrelsi. Það sé skylda stjórnvalda í lýðfrjálsum ríkjum að styðja skilyrðislaust við frelsi fjölmiðla, en hins vegar sé það skylda blaðamanna og fjölmiðlanna að tryggja siðferðisviðmið og sjálfseftirlit! Nú vill svo óskemmtilega til að jafnvel hér á Ísa köldu landi á hjara veraldar erum við að glíma við draug þessa kyns í gervi svokallaðrar Fjölmiðlanefndar. Svo því sé til haga haldið að þá hefur nefndin ekki enn náð 10 ára aldri, en telur sig samt þess umkomna að segja blaðamönnum hvernig þeir eigi að vinna vinnuna sína með birtingu álitsgerða um efni fjölmiðla og vinnubrögð blaðamanna. Engir blaðamenn vinna þar þó og nánast engin reynsla af blaðamennsku er þar innan dyra. Allt eru þetta vissulega velmeinandi og vel gerðir einstaklingar, en aðalatriðið er að þeir eru hluti af stjórnvaldi og hafa sem slíkir tekið sér það vald að úrskurða hvað sé gjaldgeng blaðamennska og hvað ekki. Sannarlega er það ekki með vilja löggjafans að embættismenn á vegum stjórnvalda hafi tekið sér þetta vald, að mínu mati, heldur er þessi framgangsmáti réttlætur með langsóttum lagatúlkunum. Hitt er dagljóst að á meðan svona er málum háttað getur Fjölmiðlanefnd aldrei haft hlutverk í að úthluta fé til fjölmiðla verði tillögur menntamálaráðherra í þeim efnum að veruleika, sem vonir standa til um. Þeir sem hafa tekið sér það hlutverk að hafa eftirlit með fjölmiðlum, blaðamönnum og efnistökum þeirra, geta, að mínu viti, ekki úthlutað fjármunum til þeirra, að óbreyttum lögum, standist lagatúlkun Fjölmiðlanefndar. Hvaða augum yrði slíkt fyrirkomulag litið hér á landi ef það væri sett upp í Póllandi eða Ungverjalandi? Í lýðfrjálsum ríkjum eru það einungsis dómstólar sem hafa hlutverki að gegna við að setja tjáningarfrelsinu mörk. Blaðamannafélagið hefur svo staðið sig ágætlega í sjálfseftirliti með starfrækslu siðanefndar í meira en hálfa öld, en til hennar getur almenningur leitað telji hann á sér brotið í fjölmiðlaumfjöllun eða að blaðamenn hafi brotið siðareglur stéttarinnar. Það er svo mikið gleðiefni að nú skuli lokst hilla undir að tillögur komi fram á Alþingi um stuðning við upplýsingakerfið í landinu og menntamálaráðherra á heiður skilinn fyrir að hafa sett það mál á oddinn. Miklu skiptir að þau viðmið sem stuðst er við séu hlutlæg og komi að gagni með beinum hætti og ekki sé eytt fjármunum í óþarfa umbúnað. Beinast liggur við að endurgreiða fjölmiðlafyrirtækjum þá skatta sem á þá eru lagðir og stofnun öflugs rannsóknasjóðs um samfélagsmálefni sem fjölmiðlar og einstaklingar þeim tengdir geta sótt til. Miklu skiptir að vel takist til að tryggja hlutlausa og gagnrýna umfjöllun í landinu. Blaðamennska er sannarlega skemmtilegt starf og forréttindi að hafa fengið að gegna því í áratugi. Starfið er fyrst og fremst áhugadrifið, en áhuginn einn og sér dugir ekki endalaust! Háskólamenntaður blaðamaður með eins árs starfsreynslu er með 400.873 kr. í laun á mánuði frá 1. maí 2018 og 15% vantar upp á að laun blaðamanna hafi haldið í við almenna launaþróun í landinu. Þess vegna erum við blaðamenn í fyrsta skipti í rúm 40 ár að undirbúa aðgerðir til framgangs kröfum okkar, illu heilli. Það er hluti af því að bæta upplýsingakerfið í landinu, því til frambúðar verður ekki hægt að búa við þau kjör sem blaðamönnum eru boðin.Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Hjálmar Jónsson Kjaramál Mest lesið Kæri útskriftarárgangur 2024, grunnskólans í Stykkishólmi Rannveig Ernudóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Um flug geirfuglsins Sigríður Hagalín Björnsdóttir Skoðun „Drekkum í dag og iðrumst á morgun!“ Valgerður Rúnarsdóttir Skoðun Ótrúlegur barnaskapur forsetaframbjóðenda Ole Anton Bieltvedt Skoðun Kynhlutlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Fyrirbærið Wolt - Að taka allan gróðann en enga ábyrgð Halldór Oddsson,Saga Kjartansdóttir Skoðun Ekkert svar..... Ingunn Ósk Sturludóttir Skoðun Misþyrming íslenskunnar í boði gervigreinds flugfélags: „Icelandair endurræsir afþreyingu, keppnisskyrði flugbjúgukeppnissins og eventýralega þvælu“ María Helga Guðmundsdóttir. Skoðun Skoðun Skoðun Kæri útskriftarárgangur 2024, grunnskólans í Stykkishólmi Rannveig Ernudóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Sniglaráðherrann Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Fulltrúi fólksins kjörinn forseti - enn á ný Andrés Jónsson skrifar Skoðun Velmegun Íslands er háð alþjóðaöryggi Smári McCarthy skrifar Skoðun Ekkert svar..... Ingunn Ósk Sturludóttir skrifar Skoðun Endurskoðun á hjálpartækjahugtakinu Telma Sigtryggsdóttir skrifar Skoðun Stóru fjölmiðlarnir töpuðu kosningunum Sverrir Björnsson skrifar Skoðun Milljarðar fyrir verri viðskiptakjör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „Drekkum í dag og iðrumst á morgun!“ Valgerður Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Fyrirbærið Wolt - Að taka allan gróðann en enga ábyrgð Halldór Oddsson,Saga Kjartansdóttir skrifar Skoðun Skuggasund Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Verndun hvala á alþjóðlegum degi hafsins Micah Garen skrifar Skoðun Misþyrming íslenskunnar í boði gervigreinds flugfélags: „Icelandair endurræsir afþreyingu, keppnisskyrði flugbjúgukeppnissins og eventýralega þvælu“ María Helga Guðmundsdóttir. skrifar Skoðun Um flug geirfuglsins Sigríður Hagalín Björnsdóttir skrifar Skoðun Munurinn á meðgöngu- og fæðingarsjúkdómum Jóhann Óli Eiðsson skrifar Skoðun Hinn augum ósýnilegi skaði Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Breytingar á lögum um útlendinga – neikvæð áhrif á réttindi og vernd barna á flótta Eva Bjarnadóttir,Sigurður Árnason skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Ótrúlegur barnaskapur forsetaframbjóðenda Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Menntunarkrafa til leiðsögumanna sem starfa í þjóðgörðum Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Að standa vörð um réttindi og velferð barna um allan heim frá Íslandi Edda Hermannsdóttir skrifar Skoðun Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Kosningar eru alltaf „taktík” Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar Magnús Davíð Norðdahl skrifar Sjá meira
Það hefur verið upplýsandi að fylgjast með tilraunum pólskra og ungverskra stjórnvalda til að ná stjórn á lýðræðislegri umræðu í löndum sínum og sýnir svo ekki verður um villst, að allir sem unna lýðræði og tjáningarfrelsinu sem er forsenda þess, verða að vera stöðugt á varðbergi. Það liggur svo í hlutarins eðli að kjarni tjáningarfrelsisins er rétturinn til þess að tjá skoðanir, sem kunna að vera óvinsælar, móðga eða særa, og/eða eru andstæðar almenningsálitinu og/eða ganga gegn viðurkenndum vísindalegum sannleik á hverjum tíma. Við megum aldrei láta undan þeirri ritskoðun hugarfarsins, sem samfélagsmiðlar meðal annarra ýta undir, með því að samþykkja gagnrýnislaust meirihlutaskoðanir og fordæmingu andstæðra sjónarmiða, hversu vel og rökvíslega þau eru sett fram og í samræmi við gildi okkar. Æðsta skylda blaðamannsins og okkar sem stöndum vörð um hið svokallaða fjórða vald er að varðveita gagnrýna hugsun og berjast gegn öllu því sem tálmar gagnsæi. Þannig veitum við valdinu aðhald. Vald spillir og alræðisvald gjörspillir vegna þess að tjáningarfrelsi er ekki við lýði í þeim löndum þar sem almenningur á ekki rödd. Gott dæmi um tilraunir stjórnvalda til þess að hafa áhrif á tjáningarfrelsið er að finna í stefnuskrá Laga og réttar, ráðandi stjórnmálaflokks í Póllandi og sigurvegara kosninganna um síðustu helgi, en flokkurinn hefur á stefnuskrá sinni „að setja sérstakar reglur um blaðamenn og búa til „nýtt fjölmiðlaskipulag” í landinu,” svo vitnað sé í frétt á heimasíðu BÍ, press.is, af þessu tilefni. Mogens Blicher Bjærregaard, forseti Evrópusambands blaðamanna, segir að með því að regluvæða blaðamannastéttina sé verið að binda enda á fjölmiðlafrelsi. Það sé skylda stjórnvalda í lýðfrjálsum ríkjum að styðja skilyrðislaust við frelsi fjölmiðla, en hins vegar sé það skylda blaðamanna og fjölmiðlanna að tryggja siðferðisviðmið og sjálfseftirlit! Nú vill svo óskemmtilega til að jafnvel hér á Ísa köldu landi á hjara veraldar erum við að glíma við draug þessa kyns í gervi svokallaðrar Fjölmiðlanefndar. Svo því sé til haga haldið að þá hefur nefndin ekki enn náð 10 ára aldri, en telur sig samt þess umkomna að segja blaðamönnum hvernig þeir eigi að vinna vinnuna sína með birtingu álitsgerða um efni fjölmiðla og vinnubrögð blaðamanna. Engir blaðamenn vinna þar þó og nánast engin reynsla af blaðamennsku er þar innan dyra. Allt eru þetta vissulega velmeinandi og vel gerðir einstaklingar, en aðalatriðið er að þeir eru hluti af stjórnvaldi og hafa sem slíkir tekið sér það vald að úrskurða hvað sé gjaldgeng blaðamennska og hvað ekki. Sannarlega er það ekki með vilja löggjafans að embættismenn á vegum stjórnvalda hafi tekið sér þetta vald, að mínu mati, heldur er þessi framgangsmáti réttlætur með langsóttum lagatúlkunum. Hitt er dagljóst að á meðan svona er málum háttað getur Fjölmiðlanefnd aldrei haft hlutverk í að úthluta fé til fjölmiðla verði tillögur menntamálaráðherra í þeim efnum að veruleika, sem vonir standa til um. Þeir sem hafa tekið sér það hlutverk að hafa eftirlit með fjölmiðlum, blaðamönnum og efnistökum þeirra, geta, að mínu viti, ekki úthlutað fjármunum til þeirra, að óbreyttum lögum, standist lagatúlkun Fjölmiðlanefndar. Hvaða augum yrði slíkt fyrirkomulag litið hér á landi ef það væri sett upp í Póllandi eða Ungverjalandi? Í lýðfrjálsum ríkjum eru það einungsis dómstólar sem hafa hlutverki að gegna við að setja tjáningarfrelsinu mörk. Blaðamannafélagið hefur svo staðið sig ágætlega í sjálfseftirliti með starfrækslu siðanefndar í meira en hálfa öld, en til hennar getur almenningur leitað telji hann á sér brotið í fjölmiðlaumfjöllun eða að blaðamenn hafi brotið siðareglur stéttarinnar. Það er svo mikið gleðiefni að nú skuli lokst hilla undir að tillögur komi fram á Alþingi um stuðning við upplýsingakerfið í landinu og menntamálaráðherra á heiður skilinn fyrir að hafa sett það mál á oddinn. Miklu skiptir að þau viðmið sem stuðst er við séu hlutlæg og komi að gagni með beinum hætti og ekki sé eytt fjármunum í óþarfa umbúnað. Beinast liggur við að endurgreiða fjölmiðlafyrirtækjum þá skatta sem á þá eru lagðir og stofnun öflugs rannsóknasjóðs um samfélagsmálefni sem fjölmiðlar og einstaklingar þeim tengdir geta sótt til. Miklu skiptir að vel takist til að tryggja hlutlausa og gagnrýna umfjöllun í landinu. Blaðamennska er sannarlega skemmtilegt starf og forréttindi að hafa fengið að gegna því í áratugi. Starfið er fyrst og fremst áhugadrifið, en áhuginn einn og sér dugir ekki endalaust! Háskólamenntaður blaðamaður með eins árs starfsreynslu er með 400.873 kr. í laun á mánuði frá 1. maí 2018 og 15% vantar upp á að laun blaðamanna hafi haldið í við almenna launaþróun í landinu. Þess vegna erum við blaðamenn í fyrsta skipti í rúm 40 ár að undirbúa aðgerðir til framgangs kröfum okkar, illu heilli. Það er hluti af því að bæta upplýsingakerfið í landinu, því til frambúðar verður ekki hægt að búa við þau kjör sem blaðamönnum eru boðin.Höfundur er formaður Blaðamannafélags Íslands.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Misþyrming íslenskunnar í boði gervigreinds flugfélags: „Icelandair endurræsir afþreyingu, keppnisskyrði flugbjúgukeppnissins og eventýralega þvælu“ María Helga Guðmundsdóttir. Skoðun
Skoðun Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Fyrirbærið Wolt - Að taka allan gróðann en enga ábyrgð Halldór Oddsson,Saga Kjartansdóttir skrifar
Skoðun Misþyrming íslenskunnar í boði gervigreinds flugfélags: „Icelandair endurræsir afþreyingu, keppnisskyrði flugbjúgukeppnissins og eventýralega þvælu“ María Helga Guðmundsdóttir. skrifar
Skoðun Breytingar á lögum um útlendinga – neikvæð áhrif á réttindi og vernd barna á flótta Eva Bjarnadóttir,Sigurður Árnason skrifar
Skoðun Að standa vörð um réttindi og velferð barna um allan heim frá Íslandi Edda Hermannsdóttir skrifar
Skoðun Verður þér að góðu? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir, ,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Yfirlýsing Hagsmunasamtaka brotaþola og Öfga Tanja M. Ísfjörð Magnúsdóttir,Ólöf Tara Harðardóttir,Hulda Hrund Guðrúnar Sigmundsdóttir,Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Misþyrming íslenskunnar í boði gervigreinds flugfélags: „Icelandair endurræsir afþreyingu, keppnisskyrði flugbjúgukeppnissins og eventýralega þvælu“ María Helga Guðmundsdóttir. Skoðun