Þjónusta og greining á börnum með ADHD Elín H. Hinriksdóttir og Sólveig Ásgrímsdóttiir skrifar 8. maí 2019 15:24 Þegar þetta er ritað bíða um 330 börn eftir þjónustu hjá Þroska- og hegðunarstöð (ÞHS). Allt börn (og um leið fjölskyldur þeirra) með verulegan vanda sem birtist á heimilinu, í skólanum eða hvoru tveggja. Mörg bíða eftir ADHD greiningu og meðferð í framhaldinu. Ógreint og ómeðhöndlað ADHD bitnar ekki aðeins á barninu heldur allri fjölskyldu þess sem og öðrum sem koma að daglegri umönnun þess. Hlutdeild ÞHS í geðheilbrigðisþjónustu barna að 18 ára aldri hefur stóraukist á síðustu árum sem helgast að hluta til vegna tilfærslu á skjólstæðingum BUGL og GRR. Báðar stofnanir hafa þrengt inntökuskilyrði (til samræmis við hlutverk 3. stigs stofnanna) og þar með hætt þjónustu við ákveðna hópa. Í kjölfarið tók ÞHS yfir þjónustuna og stækkaði því markhópurinn verulega eða u.þ.b. 55-60%.Styðjum við þegna framtíðar Vandi barns hverfur hvorki né minnkar á meðan beðið er, heldur vindur upp á sig og getur orðið illviðráðanlegur. Foreldrar í þessari stöðu kljást iðulega við kvíða og streitu, þar sem vandi barnsins er oftar en ekki krefjandi og hefur þróast yfir langan tíma. Foreldrum kemur ekki alltaf saman um hvernig bregðast eigi við aðstæðum, sem eykur enn á streitu og álag á alla nákomna. Í ofanálag þurfa foreldrar oftar en ekki að taka sér frí frá vinnu m.a. til að vinna með skóla barnsins. Í skóla snýst málið bæði um námsvanda og hegðunarvanda. Barnið dregst aftur úr í námi og mörg hver ná aldrei að vinna upp forskot jafnaldra. Félagsleg staða barnsins hríðversnar og sjálfsmynd þess skaðast. Greining er ekki stimpill heldur svar við því hvað sé að og útskýrir um leið hverjar þarfir viðkomandi séu. Vandað greiningarferli er lykill að næstu skrefum og oft má strax á fyrstu stigum segja til um aðgerðir sem að öllum líkindum bæta stöðuna á meðan beðið er. Rannsóknir sýna jafnframt að því fyrr á uppvaxtarárum sem ADHD greinist og meðferð hefst í kjölfarið minnkar áhætta á alvarlegum fylgiröskunum sem hamlað geta þroska barns. Barn með ADHD sem þarf að bíða eftir greiningu eða fær ekki nauðsynlega meðferð á réttum tíma á í hættu að dragast aftur úr í námi og fylgja ekki jafnöldum sínum hvað félagslegan þroska varðar. Sjálfsmyndin getur laskast verulega og líkur á brottfalli úr framhaldsskóla aukast. Veruleg hætta er á að vandi á fyrstu árum barns sem ekki er unnið úr, vaxi og breiðist út yfir fleiri svið. Þetta getur leitt til viðvarandi hegðunar- og tilfinningavanda á unglings- og fullorðinsárum. Þessi sömu atriði auka um leið líkur á að einstaklingur þrói með sér fíkn, hvort heldur um ræðir misnotkun ávanabindandi efna, tölvufíkn, matarfíkn, kvíða og þunglyndi svo eitthvað sé talið til. Varla hefur farið fram hjá neinum að mörgu ungu fólki í dag líður illa, það flosnar úr námi og nær hvorki að fóta sig á atvinnumarkaði né í lífinu almennt. Mikilvægt er að styðja við þá einstaklinga og koma þannig í veg fyrir viðvarandi og vaxandi vanda.Þroska- og hegðunarstöð ÞHS sér m.a. um að framkvæma greiningar á börnum með ADHD upp að 18 ára aldri. Á heimasíðu ÞHS má finna hvaða þjónustu er mælt með eftir greiningu, t.d. á ADHD:Aðgerðir til að styðja við nám, hegðun og líðan barns í skólaMismunandi færniþjálfun eða meðferð barns í einstaklings- eða hóptímumStuðningur við foreldra í formi ráðgjafar, fræðslu eða námskeiðaMeðferð fyrir barn og/eða foreldra hjá sérfræðingum eða sérhæfðum þjónustustofnunum. Viðvarandi óvissa hefur ríkt um framtíð starfsemi ÞHS og stöðin hvorki haft nægilegt fjármagn né mannafla til að sinna þeim fjölda erinda sem berast og halda uppi þjónustu í samræmi við þarfir. Stöðin hefur neyðst til að draga úr ýmsum úrræðum. Þar ber kannski helst að nefna þjónustu við landsbyggðina sem víða var þegar af skornum skammti, en 25-30% tilvísana á stöðina koma frá landsbyggðinni. Starfsemi sem fram fer á Þroska og hegðunarstöð er m.a. fyrirbyggjandi og núverandi staða á engan hátt viðunnandi. Geðheilbrigðisþjónusta við börn á að vera í forgangi og því er mikilvægt að koma í veg fyrir að biðlistar eftir þjónustu myndist. Snúum vörn í sókn. Óbreytt ástand mun ella auka á vanda okkar framtíðarþegna og um leið samfélagsins í heild.Elín H. Hinriksdóttir, formaður ADHD samtakannaSólveig Ásgrímsdóttir, stjórnarmaður ADHD samtakanna Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sólveig Ásgrímsdóttir Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Þegar þetta er ritað bíða um 330 börn eftir þjónustu hjá Þroska- og hegðunarstöð (ÞHS). Allt börn (og um leið fjölskyldur þeirra) með verulegan vanda sem birtist á heimilinu, í skólanum eða hvoru tveggja. Mörg bíða eftir ADHD greiningu og meðferð í framhaldinu. Ógreint og ómeðhöndlað ADHD bitnar ekki aðeins á barninu heldur allri fjölskyldu þess sem og öðrum sem koma að daglegri umönnun þess. Hlutdeild ÞHS í geðheilbrigðisþjónustu barna að 18 ára aldri hefur stóraukist á síðustu árum sem helgast að hluta til vegna tilfærslu á skjólstæðingum BUGL og GRR. Báðar stofnanir hafa þrengt inntökuskilyrði (til samræmis við hlutverk 3. stigs stofnanna) og þar með hætt þjónustu við ákveðna hópa. Í kjölfarið tók ÞHS yfir þjónustuna og stækkaði því markhópurinn verulega eða u.þ.b. 55-60%.Styðjum við þegna framtíðar Vandi barns hverfur hvorki né minnkar á meðan beðið er, heldur vindur upp á sig og getur orðið illviðráðanlegur. Foreldrar í þessari stöðu kljást iðulega við kvíða og streitu, þar sem vandi barnsins er oftar en ekki krefjandi og hefur þróast yfir langan tíma. Foreldrum kemur ekki alltaf saman um hvernig bregðast eigi við aðstæðum, sem eykur enn á streitu og álag á alla nákomna. Í ofanálag þurfa foreldrar oftar en ekki að taka sér frí frá vinnu m.a. til að vinna með skóla barnsins. Í skóla snýst málið bæði um námsvanda og hegðunarvanda. Barnið dregst aftur úr í námi og mörg hver ná aldrei að vinna upp forskot jafnaldra. Félagsleg staða barnsins hríðversnar og sjálfsmynd þess skaðast. Greining er ekki stimpill heldur svar við því hvað sé að og útskýrir um leið hverjar þarfir viðkomandi séu. Vandað greiningarferli er lykill að næstu skrefum og oft má strax á fyrstu stigum segja til um aðgerðir sem að öllum líkindum bæta stöðuna á meðan beðið er. Rannsóknir sýna jafnframt að því fyrr á uppvaxtarárum sem ADHD greinist og meðferð hefst í kjölfarið minnkar áhætta á alvarlegum fylgiröskunum sem hamlað geta þroska barns. Barn með ADHD sem þarf að bíða eftir greiningu eða fær ekki nauðsynlega meðferð á réttum tíma á í hættu að dragast aftur úr í námi og fylgja ekki jafnöldum sínum hvað félagslegan þroska varðar. Sjálfsmyndin getur laskast verulega og líkur á brottfalli úr framhaldsskóla aukast. Veruleg hætta er á að vandi á fyrstu árum barns sem ekki er unnið úr, vaxi og breiðist út yfir fleiri svið. Þetta getur leitt til viðvarandi hegðunar- og tilfinningavanda á unglings- og fullorðinsárum. Þessi sömu atriði auka um leið líkur á að einstaklingur þrói með sér fíkn, hvort heldur um ræðir misnotkun ávanabindandi efna, tölvufíkn, matarfíkn, kvíða og þunglyndi svo eitthvað sé talið til. Varla hefur farið fram hjá neinum að mörgu ungu fólki í dag líður illa, það flosnar úr námi og nær hvorki að fóta sig á atvinnumarkaði né í lífinu almennt. Mikilvægt er að styðja við þá einstaklinga og koma þannig í veg fyrir viðvarandi og vaxandi vanda.Þroska- og hegðunarstöð ÞHS sér m.a. um að framkvæma greiningar á börnum með ADHD upp að 18 ára aldri. Á heimasíðu ÞHS má finna hvaða þjónustu er mælt með eftir greiningu, t.d. á ADHD:Aðgerðir til að styðja við nám, hegðun og líðan barns í skólaMismunandi færniþjálfun eða meðferð barns í einstaklings- eða hóptímumStuðningur við foreldra í formi ráðgjafar, fræðslu eða námskeiðaMeðferð fyrir barn og/eða foreldra hjá sérfræðingum eða sérhæfðum þjónustustofnunum. Viðvarandi óvissa hefur ríkt um framtíð starfsemi ÞHS og stöðin hvorki haft nægilegt fjármagn né mannafla til að sinna þeim fjölda erinda sem berast og halda uppi þjónustu í samræmi við þarfir. Stöðin hefur neyðst til að draga úr ýmsum úrræðum. Þar ber kannski helst að nefna þjónustu við landsbyggðina sem víða var þegar af skornum skammti, en 25-30% tilvísana á stöðina koma frá landsbyggðinni. Starfsemi sem fram fer á Þroska og hegðunarstöð er m.a. fyrirbyggjandi og núverandi staða á engan hátt viðunnandi. Geðheilbrigðisþjónusta við börn á að vera í forgangi og því er mikilvægt að koma í veg fyrir að biðlistar eftir þjónustu myndist. Snúum vörn í sókn. Óbreytt ástand mun ella auka á vanda okkar framtíðarþegna og um leið samfélagsins í heild.Elín H. Hinriksdóttir, formaður ADHD samtakannaSólveig Ásgrímsdóttir, stjórnarmaður ADHD samtakanna
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun