Áhrif hækkana Kjararáðs 2016 segja til sín Jón Tryggvi Jóhannsson skrifar 23. október 2018 14:16 Mörg undanfarin ár hafa aðilar vinnumarkaðarins litið til hinna Norðurlandanna sem fyrirmynda með það í huga að taka upp nýtt kjarasamningsmódel hér á landi. Það sem einkennir kjarasamningsgerð á hinum Norðurlöndunum er meðal annars mikil samvinna og einhugur allra sem koma að kjarasamningsgerð þar um vinnslu upplýsinga og tölfræðigagna sem notast er við við samningsgerðina. Þar eru aðilar sammála um stöðuna og vita fyrirfram hvað hægt er að semja um. Í þessum efnum getum við Íslendingar mikið lært af hinum Norðurlöndunum. Björn Snæbjörnsson, formaður Starfsgreinasambandsins, brást hart við því þegar farið var fram á það að Starfsgreinasambandið legði fram kostnaðarmat á kröfugerð þess. Björn taldi að það væri óþarft og sagði m.a. að menn lifðu ekki á kostnaðarmötum, heldur á því hvað þeir fengju í kjarasamningum. Þessi vinnubrögð, að koma fram með kröfugerð án þess að vita eða upplýsa hvað hún í raun kostar, myndi ekki geta átt sér stað á hinum Norðurlöndunum. Ég tel að þessi háttsemi Björns, að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerðinni, sé til komin vegna mikillar uppsafnaðrar reiði í garð Alþingis. Þessi reiði er í raun til komin vegna tveggja atriða. Fyrra atriðið snýr að ákvörðunum Kjararáðs sem leiddu til megnrar óánægju í samfélaginu árið 2016. Um sumarið 2016 ákvað kjararáð að hækka laun skrifstofustjóra í ráðuneytum um 35%. Kjararáð lét ekki hér við sitja heldur tók ákvörðun um það á kosningadag í október 2016 að hækka laun forseta Íslands upp í tæpar þrjár milljónir og þingfararkaup alþingismanna um tæplega 45% upp í rúmlega ellefu hundruð þúsund og setti þar norðurlandamet. Hækkun til alþingismanna nam kr. 338.254 á mánuði. Alþingi kaus að þiggja þessa hækkun og grípa ekki inní þrátt fyrir gríðarlega óánægju í samfélaginu og mótmæli frá forystumönnum nánast allra stéttarfélaga. Í rökstuðningi sínum fyrir því að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerð Starfsgreinasambandsins, segir Björn Snæbjörnsson m.a.; „Ég man ekki til þess að það hafi verið sett upp kostnaðarmat þegar kjararáð birti niðurstöðu sína, og ekki þegar forstjórarnir hækkuðu. Þegar láglaunafólk á að fá hækkanir er allt annað í kortunum“. Af þessum orðum Björns má ráða að óhjákvæmilegt sé annað en að líta á aðgerðarleysi Alþingis gagnvart ákvörðunum Kjararáðs sem fordæmi í komandi kjarasamningum. Síðara atriðið tekur til skrifa Stefáns Ólafssonar sem heldur því fram að stór skattatilfærsla hafi átt sér stað á síðastliðnum 25 árum. Stefán segir að skattbyrði hafi verið færð frá þeim tejkuhærri yfir á millitekjuhópa en þó mest yfir á tekjulægsta fólkið. Stéttarfélögin gera nú flest kröfu um að skattkerfið verði tekið til endurskoðunar enda sé svo komið að fólk á lágmarkslaunum nær ekki endum saman en er samt sem áður að borga skatt af um helmingi launa sinna. Stefán bendir á að þetta sé breyting frá því sem áður var þegar ekki var greiddur skattur af lágmarkslaunum. Þessar staðhæfingar Stefáns Ólafssonar hafa hert baráttuhug forystumanna flestra stéttarfélaga og það er full nauðsyn á því að kanna hvort sú mynd og þær staðhæfingar sem koma frá Stefáni séu réttar. Ef svo er þá bíður það vandasama verk Alþingis að breyta skattkerfinu til bættra kjara fyrir lágtekjufólk þ.e.a.s. ef vilji Alþingis stendur til þess. Þó svo að ríkið sé einungis beinn aðili að örfáum kjarasamningum sem losna um ármót og í byrjun næsta árs þá háttar þannig til núna að það er mjög litið til ríkisins með lausnir. Því hefur verið haldið fram, m.a. af Gylfa Zoega, að svigrúm til beinna launahækkana sé lítið og að lausnin felist í öðrum hlutum. Eftirfarandi gæti snúið að ríkinu. -Skattalagabreytingar sem miða að því að skattbyrði verði létt af lægstu launum. -Ríkið komi með úrræði til að bæta ástandið á húsnæðismarkaði. -Ríkið stuðli að lækkun vaxta á lánum til íbúðakaupa. -Alþingismenn tóku við hækkun Kjararáðs árið 2016 og nú er sá tímapunktur kominn að stéttarfélögin eru með lausa samninga. Alþingi þarf nú að útskýra það fyrir forystumönnum stéttarfélaga hvers vegna þau ættu ekki að fara fram á tuga prósenta hækkanir líka? Ríkið þarf að koma með útspil sem slekkur í reiðinni sem ríkir vegna Kjararáðshækkananna. Útspil sem getur bætt lífskör fólks án launahækkana. Höfundur: Jón Tryggvi Jóhannsson Lögfræðingur og MS í mannauðsstjórnun jon.tryggvi.johannsson@gmail.com Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Dómsmálaráðherran og réttarríkið Ólafur Kjartansson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun 18 mánuðir Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins skrifar Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Sjá meira
Mörg undanfarin ár hafa aðilar vinnumarkaðarins litið til hinna Norðurlandanna sem fyrirmynda með það í huga að taka upp nýtt kjarasamningsmódel hér á landi. Það sem einkennir kjarasamningsgerð á hinum Norðurlöndunum er meðal annars mikil samvinna og einhugur allra sem koma að kjarasamningsgerð þar um vinnslu upplýsinga og tölfræðigagna sem notast er við við samningsgerðina. Þar eru aðilar sammála um stöðuna og vita fyrirfram hvað hægt er að semja um. Í þessum efnum getum við Íslendingar mikið lært af hinum Norðurlöndunum. Björn Snæbjörnsson, formaður Starfsgreinasambandsins, brást hart við því þegar farið var fram á það að Starfsgreinasambandið legði fram kostnaðarmat á kröfugerð þess. Björn taldi að það væri óþarft og sagði m.a. að menn lifðu ekki á kostnaðarmötum, heldur á því hvað þeir fengju í kjarasamningum. Þessi vinnubrögð, að koma fram með kröfugerð án þess að vita eða upplýsa hvað hún í raun kostar, myndi ekki geta átt sér stað á hinum Norðurlöndunum. Ég tel að þessi háttsemi Björns, að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerðinni, sé til komin vegna mikillar uppsafnaðrar reiði í garð Alþingis. Þessi reiði er í raun til komin vegna tveggja atriða. Fyrra atriðið snýr að ákvörðunum Kjararáðs sem leiddu til megnrar óánægju í samfélaginu árið 2016. Um sumarið 2016 ákvað kjararáð að hækka laun skrifstofustjóra í ráðuneytum um 35%. Kjararáð lét ekki hér við sitja heldur tók ákvörðun um það á kosningadag í október 2016 að hækka laun forseta Íslands upp í tæpar þrjár milljónir og þingfararkaup alþingismanna um tæplega 45% upp í rúmlega ellefu hundruð þúsund og setti þar norðurlandamet. Hækkun til alþingismanna nam kr. 338.254 á mánuði. Alþingi kaus að þiggja þessa hækkun og grípa ekki inní þrátt fyrir gríðarlega óánægju í samfélaginu og mótmæli frá forystumönnum nánast allra stéttarfélaga. Í rökstuðningi sínum fyrir því að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerð Starfsgreinasambandsins, segir Björn Snæbjörnsson m.a.; „Ég man ekki til þess að það hafi verið sett upp kostnaðarmat þegar kjararáð birti niðurstöðu sína, og ekki þegar forstjórarnir hækkuðu. Þegar láglaunafólk á að fá hækkanir er allt annað í kortunum“. Af þessum orðum Björns má ráða að óhjákvæmilegt sé annað en að líta á aðgerðarleysi Alþingis gagnvart ákvörðunum Kjararáðs sem fordæmi í komandi kjarasamningum. Síðara atriðið tekur til skrifa Stefáns Ólafssonar sem heldur því fram að stór skattatilfærsla hafi átt sér stað á síðastliðnum 25 árum. Stefán segir að skattbyrði hafi verið færð frá þeim tejkuhærri yfir á millitekjuhópa en þó mest yfir á tekjulægsta fólkið. Stéttarfélögin gera nú flest kröfu um að skattkerfið verði tekið til endurskoðunar enda sé svo komið að fólk á lágmarkslaunum nær ekki endum saman en er samt sem áður að borga skatt af um helmingi launa sinna. Stefán bendir á að þetta sé breyting frá því sem áður var þegar ekki var greiddur skattur af lágmarkslaunum. Þessar staðhæfingar Stefáns Ólafssonar hafa hert baráttuhug forystumanna flestra stéttarfélaga og það er full nauðsyn á því að kanna hvort sú mynd og þær staðhæfingar sem koma frá Stefáni séu réttar. Ef svo er þá bíður það vandasama verk Alþingis að breyta skattkerfinu til bættra kjara fyrir lágtekjufólk þ.e.a.s. ef vilji Alþingis stendur til þess. Þó svo að ríkið sé einungis beinn aðili að örfáum kjarasamningum sem losna um ármót og í byrjun næsta árs þá háttar þannig til núna að það er mjög litið til ríkisins með lausnir. Því hefur verið haldið fram, m.a. af Gylfa Zoega, að svigrúm til beinna launahækkana sé lítið og að lausnin felist í öðrum hlutum. Eftirfarandi gæti snúið að ríkinu. -Skattalagabreytingar sem miða að því að skattbyrði verði létt af lægstu launum. -Ríkið komi með úrræði til að bæta ástandið á húsnæðismarkaði. -Ríkið stuðli að lækkun vaxta á lánum til íbúðakaupa. -Alþingismenn tóku við hækkun Kjararáðs árið 2016 og nú er sá tímapunktur kominn að stéttarfélögin eru með lausa samninga. Alþingi þarf nú að útskýra það fyrir forystumönnum stéttarfélaga hvers vegna þau ættu ekki að fara fram á tuga prósenta hækkanir líka? Ríkið þarf að koma með útspil sem slekkur í reiðinni sem ríkir vegna Kjararáðshækkananna. Útspil sem getur bætt lífskör fólks án launahækkana. Höfundur: Jón Tryggvi Jóhannsson Lögfræðingur og MS í mannauðsstjórnun jon.tryggvi.johannsson@gmail.com
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun