Bókaprentun í alþjóðlegu samhengi Eyþór Páll Hauksson skrifar 14. desember 2017 07:00 Að gefnu tilefni, varðandi fréttir undanfarnar vikur um að bókaprentun sé að leggjast af á Íslandi, þá hefur undirritaður starfað við fagið í 35 ár, m.a. í Odda í 15 ár og við eigið fyrirtæki, Prentmiðlun, síðan 2008. Prentmiðlun sérhæfir sig í prentumsjón og innflutningi á bókum fyrir útgefendur hér heima og erlendis. Og hefur því haft puttann á bókaprentunarpúlsinum í all langan tíma. Því hefur víða verið haldið fram að prentun á harðbandsbókum sé að leggjast af hérlendis, en það er ekki allskostar rétt þó að sá stærsti hafi ákveðið að hætta þar sem Prentmet er m.a. enn að binda inn bækur. Prentmiðlun hefur ekki litið á sig sem samkeppnisaðila við Odda eða aðra innlenda framleiðendur, heldur við öll hin erlendu prent- og prentumsjónarfyrirtæki sem sækja mjög fast inn á okkar litla markað og með vaxandi þunga á hverju ári. Við höfum því brúað bilið fyrir marga sem vilja fá erlend verð en íslenska þjónustu. Þróunin hér heima kemur bæði á óvart og ekki. Við hrunið, þegar gengi íslensku krónunnar fór á hliðina, taldi ég fullvíst að mitt nýstofnaða fyrirtæki væri sjálfkrafa komið úr leik þar sem erlent innflutt prentverk var á einu augabragði orðið meira en tvöfalt dýrara en áður. Þrátt fyrir þessa kollsteypu í genginu þá var prentun eftir sem áður jafnan óhagstæðari innanlands. Þetta þýðir í raun að verðhækkun á innlendri bókaprentun hefur á sama tíma verið gríðarleg. Í stað þess að ná allri eða mest allri prentun aftur hingað heim, þá gerðist það ekki. Því tel ég að vandinn sé að góðum hluta heimatilbúinn.Með betri nýtingu Sem gömlum fagmanni finnst mér þessi þróun auðvitað miður. Horfandi yfir sviðið verður líka að viðurkennast að tækjabúnaður við prentun og bókband hérlendis er jafnan miklu eldri en í þeim smiðjum sem við hjá Prentmiðlun þekkjum til og því mannfrekari og afkastaminni en ella. Ég tel stærsta málið vera það að fyrirtæki erlendis eru með allt aðra og betri nýtingu á sínum vélakosti eða a.m.k. tífalt meiri ef við horfum á bókbandið sérstaklega. Þá er verið að keppa á móti mjög sérhæfðum fyrirtækjum, þ.e. prentsmiðjum sem eru eingöngu í bókaprentun og ekki neinu öðru. Sumar prenta til að mynda aðeins svarthvítar textabækur og jafnvel bara í örfáum ákveðnum stærðum. Það á t.d. við um eitt títtnefnt fyrirtæki, Bookwell, sem hefur fengið mikla kynningu á flestum vef- og prentmiðlum síðustu vikur sem hin nýja bókasmiðja fyrir Ísland, en það fyrirtæki prentar hins vegar í dag aðeins svarthvítar bækur eftir að það lokaði einni aðalverksmiðju sinni nú í haust eftir mikla rekstrarörðugleika. Það hefur því verið hálfgert ástand í bókaprentun um allnokkurt skeið. Sem dæmi þá hefur ekki verið alvöru bókband í Noregi um alllangt skeið og þarlendar prentsmiðjur senda því prentaðar arkir í bókband til m.a. Þýskalands og Danmerkur. Þá er líka búið að skrúfa verulega fyrir hjá einni stærstu bókasmiðju Svíþjóðar sem er núna varla svipur hjá sjón eftir uppsagnir um 60% starfsfólks á árinu. Sama hefur svo verið upp á teningnum í Englandi um alllangt skeið, þar er mest öll litprentun á bókum farin úr landi og búið að loka fyrirtækjum. Stundum dúkkar líka upp í umræðunni prentun í Kína en verð þar hafa snarhækkað á undanförnum misserum vegna mikilla hækkana á lágmarkslaunum. Þar að auki hefur pappírsverð þar hækkað langtum meira en hér í Evrópu. Nú er svo komið að búið er að loka mörgum bókasmiðjum þar í landi. Við erum því oftar en ekki að sjá sambærileg prentverð í Evrópu og Kína, en gengisþróun evru gagnvart dollara spilar þar líka inn í. Hér er því alls ekki um eitthvert sér íslenskt fyrirbrigði að ræða á okkar prentmarkaði þar sem við sjáum þessa þróun allt í kringum okkur á síðasta áratug, fyrirtæki eru að loka, sameinast og flytja starfsemi sína. Höfundur er prentari og framkvæmdastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Að gefnu tilefni, varðandi fréttir undanfarnar vikur um að bókaprentun sé að leggjast af á Íslandi, þá hefur undirritaður starfað við fagið í 35 ár, m.a. í Odda í 15 ár og við eigið fyrirtæki, Prentmiðlun, síðan 2008. Prentmiðlun sérhæfir sig í prentumsjón og innflutningi á bókum fyrir útgefendur hér heima og erlendis. Og hefur því haft puttann á bókaprentunarpúlsinum í all langan tíma. Því hefur víða verið haldið fram að prentun á harðbandsbókum sé að leggjast af hérlendis, en það er ekki allskostar rétt þó að sá stærsti hafi ákveðið að hætta þar sem Prentmet er m.a. enn að binda inn bækur. Prentmiðlun hefur ekki litið á sig sem samkeppnisaðila við Odda eða aðra innlenda framleiðendur, heldur við öll hin erlendu prent- og prentumsjónarfyrirtæki sem sækja mjög fast inn á okkar litla markað og með vaxandi þunga á hverju ári. Við höfum því brúað bilið fyrir marga sem vilja fá erlend verð en íslenska þjónustu. Þróunin hér heima kemur bæði á óvart og ekki. Við hrunið, þegar gengi íslensku krónunnar fór á hliðina, taldi ég fullvíst að mitt nýstofnaða fyrirtæki væri sjálfkrafa komið úr leik þar sem erlent innflutt prentverk var á einu augabragði orðið meira en tvöfalt dýrara en áður. Þrátt fyrir þessa kollsteypu í genginu þá var prentun eftir sem áður jafnan óhagstæðari innanlands. Þetta þýðir í raun að verðhækkun á innlendri bókaprentun hefur á sama tíma verið gríðarleg. Í stað þess að ná allri eða mest allri prentun aftur hingað heim, þá gerðist það ekki. Því tel ég að vandinn sé að góðum hluta heimatilbúinn.Með betri nýtingu Sem gömlum fagmanni finnst mér þessi þróun auðvitað miður. Horfandi yfir sviðið verður líka að viðurkennast að tækjabúnaður við prentun og bókband hérlendis er jafnan miklu eldri en í þeim smiðjum sem við hjá Prentmiðlun þekkjum til og því mannfrekari og afkastaminni en ella. Ég tel stærsta málið vera það að fyrirtæki erlendis eru með allt aðra og betri nýtingu á sínum vélakosti eða a.m.k. tífalt meiri ef við horfum á bókbandið sérstaklega. Þá er verið að keppa á móti mjög sérhæfðum fyrirtækjum, þ.e. prentsmiðjum sem eru eingöngu í bókaprentun og ekki neinu öðru. Sumar prenta til að mynda aðeins svarthvítar textabækur og jafnvel bara í örfáum ákveðnum stærðum. Það á t.d. við um eitt títtnefnt fyrirtæki, Bookwell, sem hefur fengið mikla kynningu á flestum vef- og prentmiðlum síðustu vikur sem hin nýja bókasmiðja fyrir Ísland, en það fyrirtæki prentar hins vegar í dag aðeins svarthvítar bækur eftir að það lokaði einni aðalverksmiðju sinni nú í haust eftir mikla rekstrarörðugleika. Það hefur því verið hálfgert ástand í bókaprentun um allnokkurt skeið. Sem dæmi þá hefur ekki verið alvöru bókband í Noregi um alllangt skeið og þarlendar prentsmiðjur senda því prentaðar arkir í bókband til m.a. Þýskalands og Danmerkur. Þá er líka búið að skrúfa verulega fyrir hjá einni stærstu bókasmiðju Svíþjóðar sem er núna varla svipur hjá sjón eftir uppsagnir um 60% starfsfólks á árinu. Sama hefur svo verið upp á teningnum í Englandi um alllangt skeið, þar er mest öll litprentun á bókum farin úr landi og búið að loka fyrirtækjum. Stundum dúkkar líka upp í umræðunni prentun í Kína en verð þar hafa snarhækkað á undanförnum misserum vegna mikilla hækkana á lágmarkslaunum. Þar að auki hefur pappírsverð þar hækkað langtum meira en hér í Evrópu. Nú er svo komið að búið er að loka mörgum bókasmiðjum þar í landi. Við erum því oftar en ekki að sjá sambærileg prentverð í Evrópu og Kína, en gengisþróun evru gagnvart dollara spilar þar líka inn í. Hér er því alls ekki um eitthvert sér íslenskt fyrirbrigði að ræða á okkar prentmarkaði þar sem við sjáum þessa þróun allt í kringum okkur á síðasta áratug, fyrirtæki eru að loka, sameinast og flytja starfsemi sína. Höfundur er prentari og framkvæmdastjóri.