Sjálfbærni og fjölskyldan Sveinn Margeirsson og Rakel Halldórsdóttir og Páll Gunnar Pálsson skrifa 1. nóvember 2017 07:00 Sjálfbærni er hugtak sem er mikið í umræðunni um þessar mundir. Hugtakið sjálfbærni og sú hugsun sem það felur í sér er fremur nýtt af nálinni sem meðvituð skilgreining og markmið, þó samfélög hafi í raun framan af og ef til vill allt til iðnvæðingar fylgt þeirri hugsun sem eðlilegum, náttúrulegum og sjálfsögðum grunni samfélags. Bændur í gegnum aldirnar hafa til að mynda yrkt jörðina með því sjónarmiði að taka beri tillit til náttúrunnar og ekki megi ganga svo á hana að möguleikar til áframhaldandi yrkju verði skertir, enda myndi það setja lífsviðurværi og möguleika þeirra sjálfra til afkomu í hættu. Sjálfbærni vísar einmitt til þessa, þess að auðlindir jarðar sem samfélagið nýtir sér til næringar og framdráttar, og eru meðal annars grunnur efnahagslegs öryggis og möguleika til framþróunar, séu meðhöndlaðar á þann hátt að framtíð þeirra og möguleikar til áframhaldandi tilurðar og uppsprettu sé tryggt. Í dag er það almennt viðhorf að ágangur manna á auðlindir jarðar sé of mikill og takmarki þar með og hafi neikvæð áhrif á bæði framtíð jarðar og mannkyns. Þessi ágangur hefur fyrst og fremst orðið til við iðnvæðingu og vegna þeirra gróðasjónarmiða sem eru ríkjandi í nýtingu auðlinda, fremur en sjálfbærnisjónarmið, virðing og vernd. Í dag er talið augljóst að afar brýnt sé að bregðast við þessari þróun og snúa henni til betri vegar og meiri sjálfbærni, með framtíð jarðar, auðlinda og lífs, þar á meðal mannkyns, í huga.Sjálfbærnimarkmið/ heimsmarkið SÞ Sjálfbærnimarkmið eða heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, SÞ, voru sett árið 2015 til næstu 15 ára á eftir og eru 17 talsins. Þau eiga að enda fátækt, vernda jörðina og tryggja velferð og framtíð fyrir alla: Nánari útskýringu á markmiðunum má finna á www.un.is, en 6 fyrstu markmiðin eru útskýrð á eftirfarandi hátt:1. Útrýma fátækt í allri sinni mynd alls staðar2. Útrýma hungri, tryggja fæðuöryggi og bætta næringu og stuðla að sjálfbærum landbúnaði3. Stuðla að heilbrigðu líferni og vellíðan fyrir alla á öllum aldri4. Tryggja jafnan aðgang allra að góðri menntun og stuðla að símenntun fyrir alla5. Tryggja jafnrétti kynjanna og styrkja frumkvæðisrétt allra kvenna og stúlkna6. Tryggja aðgengi, og sjálfbæra nýtingu, allra að hreinu vatni og salernisaðstöðu Parísarsamkomulagið frá 12. desember 2015, innan Rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (UNFCCC), sem tekur á aðgerðum sem hafa það markmið að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, aðlögun og fjármögnun, frá árinu 2020, fellur að Sjálfbærni-/heimsmarkmiðunum.Þáttur fjölskyldunnar Í dag er talið mikilvægt að allar einingar samfélagsins, stórar sem smáar, lifi samkvæmt sjálfbærnimarkmiðum. Grunneining samfélagsins, fjölskyldan, getur til að mynda lifað samkvæmt sjálfbærnimarkmiðum með ýmsum leiðum, svo sem með flokkun úrgangs, með vistvænum samgöngum, og ekki síst með meðvitaðri neyslu sem byggir á hugsun um sjálfbærni, endurnýtingu og vistvænar aðferðir. Með því að velja staðbundna framleiðslu, þar sem vistvænar aðferðir og sjálfbær hugsun er viðhöfð leggur fjölskyldan sitt af mörkum til sjálfbærari jarðar, með því að styðja við sjálfbært samfélag og minnka um leið kolefnissporið, eða þá mengun sem langur flutningur neysluvörunnar veldur. Aðrar stofnanir samfélagsins, bæði á einka- og opinbera sviðinu, gegna allar mikilvægu hlutverki í aukinni virkni samfélags í átt að sjálfbærni. Við val á matvælum, neyslu og lifnaðarháttum getur þó grunneining samfélagsins, fjölskyldan, haft gífurleg samlegðaráhrif í átt að sjálfbæru samfélagi og sjálfbærri jörð. Sjálfbær jörð byrjar í raun á neytandanum, á fjölskyldunni.Greinin er fyrsti hluti greinaraðarinnar Sjálfbært Ísland – sjálfbær jörð.Sveinn Margeirsson er forstjóri Matís.Rakel Halldórsdóttir er annar stofnenda Frú Laugu bændamarkaðar, stjórnarmaður SLOW FOOD Reykjavík og ráðgjafi hjá Matís.Páll Gunnar Pálsson er sérfræðingur hjá Matís. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson Skoðun Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason Skoðun Halldór 13.05.2024 Halldór Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Með réttlætið að leiðarljósi Bergdís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Katrín eða Halla Hrund? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Sterk, rökföst og réttsýn rödd skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir - Minn forseti Valdimar Óskarsson skrifar Skoðun Styðjum Katrínu Jakobsdóttur Gerður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hvaðan kemur þessi ótti við tilfinningar? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Lyf og dáleiðsla Hannes Björnsson skrifar Skoðun Hvað þarf til að forseti beiti málskotsrétti? Salvör Nordal skrifar Skoðun Kosningar nálgast Halldóra Æsa Aradóttir skrifar Skoðun Auðlindirnar okkar Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Almannahagsmunir, fúsk eða spilling? Brynjar Níelsson skrifar Skoðun Fagleg uppbygging myndlistar í forgrunni Tinna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Breytum reiði í gleði Natan Kolbeinsson skrifar Skoðun Látum frambjóðendur njóta sannmælis Vésteinn Ólason skrifar Skoðun Blóðugt upp fyrir axlir Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Greind eða dómgreindarskortur Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Stafrænt samstarf sveitarfélaga þarf aukið vægi Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Fyrir ykkur, Blessing, Mary og Esther Guðrún Árnadóttir,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Þarf að rífa eina niður til að hífa mig upp? Þórunn Rakel Gylfadóttir skrifar Skoðun Hver á að setja málið á dagskrá? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Góður málsvari íslenskrar menningar Kristín Huld Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er hægt að fá bólusetningu gegn "Besserwisserum"? Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Söfn í þágu fræðslu og rannsókna Sigurjón Baldur Hafsteinsson skrifar Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Meðmælabréf með forsetaefni Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Sameiningartákn? Vilborg Ása Guðjónsdóttir skrifar Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Sjá meira
Sjálfbærni er hugtak sem er mikið í umræðunni um þessar mundir. Hugtakið sjálfbærni og sú hugsun sem það felur í sér er fremur nýtt af nálinni sem meðvituð skilgreining og markmið, þó samfélög hafi í raun framan af og ef til vill allt til iðnvæðingar fylgt þeirri hugsun sem eðlilegum, náttúrulegum og sjálfsögðum grunni samfélags. Bændur í gegnum aldirnar hafa til að mynda yrkt jörðina með því sjónarmiði að taka beri tillit til náttúrunnar og ekki megi ganga svo á hana að möguleikar til áframhaldandi yrkju verði skertir, enda myndi það setja lífsviðurværi og möguleika þeirra sjálfra til afkomu í hættu. Sjálfbærni vísar einmitt til þessa, þess að auðlindir jarðar sem samfélagið nýtir sér til næringar og framdráttar, og eru meðal annars grunnur efnahagslegs öryggis og möguleika til framþróunar, séu meðhöndlaðar á þann hátt að framtíð þeirra og möguleikar til áframhaldandi tilurðar og uppsprettu sé tryggt. Í dag er það almennt viðhorf að ágangur manna á auðlindir jarðar sé of mikill og takmarki þar með og hafi neikvæð áhrif á bæði framtíð jarðar og mannkyns. Þessi ágangur hefur fyrst og fremst orðið til við iðnvæðingu og vegna þeirra gróðasjónarmiða sem eru ríkjandi í nýtingu auðlinda, fremur en sjálfbærnisjónarmið, virðing og vernd. Í dag er talið augljóst að afar brýnt sé að bregðast við þessari þróun og snúa henni til betri vegar og meiri sjálfbærni, með framtíð jarðar, auðlinda og lífs, þar á meðal mannkyns, í huga.Sjálfbærnimarkmið/ heimsmarkið SÞ Sjálfbærnimarkmið eða heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, SÞ, voru sett árið 2015 til næstu 15 ára á eftir og eru 17 talsins. Þau eiga að enda fátækt, vernda jörðina og tryggja velferð og framtíð fyrir alla: Nánari útskýringu á markmiðunum má finna á www.un.is, en 6 fyrstu markmiðin eru útskýrð á eftirfarandi hátt:1. Útrýma fátækt í allri sinni mynd alls staðar2. Útrýma hungri, tryggja fæðuöryggi og bætta næringu og stuðla að sjálfbærum landbúnaði3. Stuðla að heilbrigðu líferni og vellíðan fyrir alla á öllum aldri4. Tryggja jafnan aðgang allra að góðri menntun og stuðla að símenntun fyrir alla5. Tryggja jafnrétti kynjanna og styrkja frumkvæðisrétt allra kvenna og stúlkna6. Tryggja aðgengi, og sjálfbæra nýtingu, allra að hreinu vatni og salernisaðstöðu Parísarsamkomulagið frá 12. desember 2015, innan Rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (UNFCCC), sem tekur á aðgerðum sem hafa það markmið að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, aðlögun og fjármögnun, frá árinu 2020, fellur að Sjálfbærni-/heimsmarkmiðunum.Þáttur fjölskyldunnar Í dag er talið mikilvægt að allar einingar samfélagsins, stórar sem smáar, lifi samkvæmt sjálfbærnimarkmiðum. Grunneining samfélagsins, fjölskyldan, getur til að mynda lifað samkvæmt sjálfbærnimarkmiðum með ýmsum leiðum, svo sem með flokkun úrgangs, með vistvænum samgöngum, og ekki síst með meðvitaðri neyslu sem byggir á hugsun um sjálfbærni, endurnýtingu og vistvænar aðferðir. Með því að velja staðbundna framleiðslu, þar sem vistvænar aðferðir og sjálfbær hugsun er viðhöfð leggur fjölskyldan sitt af mörkum til sjálfbærari jarðar, með því að styðja við sjálfbært samfélag og minnka um leið kolefnissporið, eða þá mengun sem langur flutningur neysluvörunnar veldur. Aðrar stofnanir samfélagsins, bæði á einka- og opinbera sviðinu, gegna allar mikilvægu hlutverki í aukinni virkni samfélags í átt að sjálfbærni. Við val á matvælum, neyslu og lifnaðarháttum getur þó grunneining samfélagsins, fjölskyldan, haft gífurleg samlegðaráhrif í átt að sjálfbæru samfélagi og sjálfbærri jörð. Sjálfbær jörð byrjar í raun á neytandanum, á fjölskyldunni.Greinin er fyrsti hluti greinaraðarinnar Sjálfbært Ísland – sjálfbær jörð.Sveinn Margeirsson er forstjóri Matís.Rakel Halldórsdóttir er annar stofnenda Frú Laugu bændamarkaðar, stjórnarmaður SLOW FOOD Reykjavík og ráðgjafi hjá Matís.Páll Gunnar Pálsson er sérfræðingur hjá Matís.
Skoðun Um dánaraðstoð Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar