Framtíð menntakerfisins: Við getum fjölgað kennurum Jóhanna Einarsdóttir skrifar 14. ágúst 2017 15:41 Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun