Vafaatriði hvort að samþykki starfsmanna sé til staðar Stefán Rafn Sigurbjörnsson skrifar 24. júlí 2017 14:45 Færst hefur í aukana að fyrirtæki láti framkvæma vímuefnaskimanir á starfsfólki sínu. Mynd/Getty „Það hefur gerst alloft að Persónuvernd hafi borist erindi og fyrirspurnir varðandi [vímuefnaskimanir],“ segir Þórður Sveinsson, skrifstofustjóri lögfræðisviðs Persónuverndar. „Ég tel mig nú ekki vera var við aukningu en erindi sem þessi hafa vissulega borist reglulega.“ Greint var frá því í Fréttablaðinu í morgun að talsverð aukning hefur orðið á því að fyrirtæki hafi samband við Öryggismiðstöðina og óski eftir vímuefnaskimun fyrir starfsmenn. Sjá: „Fleiri fyrirtæki farin að kanna vímuefnanotkun starfsmanna“ Þórður segir að ef að vinnuveitandi vilji kalla starfsmann sinn í skimun þurfi að vera haldbær og málefnaleg ástæða fyrir því. „Það sem þar gildir er kannski fyrst og fremst tvennt. Í fyrsta lagi má leiða að því líkur að vinnuveitandi sem vill gera þetta þurfi að hafa eitthvað tilefni, það þarf að vera málefnaleg ástæða sem tengist eðli viðkomandi starfs,“ segir hann. Þá segir hann að til staðar þurfi að vera fullnægjandi lagagrundvöllur og bendir á að í íslensku stjórnarskránni sé dómsúrskurður eða sérstök lagaheimild forsenda líkamsrannsókna. „Síðan má sjálfsagt bæta þarna við samþykki starfsmanns þó að það sé ekki beinlínis orðað í stjórnarskránni en á grundvelli sjálfsákvörðunarréttar einstaklingsins þá hlýtur hann að geta sjálfur samþykkt eitthvað.“ Þórður Sveinsson, skrifstofustjóri lögfræðisviðs Persónuverndar, segir að málefnaleg ástæða þurfi að vera undanfari vímuefnaskimunar.Mynd/ValliÞórður segir það svo spurningu hvort að líta megi svo á að ákveðið samþykki liggi þegar fyrir í vinnuréttarlegum skilningi þar sem að ákveðin hlýðnisskilda hvíli á launþega og að vinnuveitandi hafi boðvald upp að ákveðnu marki. „Þannig að það kann að vera í vafa undirorpið hvort samþykki sé í raun og veru til staðar,“ segir hann. „Í íslenskum lögum er ekki að finna sérstakt ákvæði almennt um vímuefnapróf á vinnustöðum. Það eru vissulega til ákvæði um ákveðnar starfsstéttir til dæmis flugmenn. En þá er spurningin hvort að þetta sé heimilt.“ Árið 2013 gaf Persónuvernd út álit er varðar vímuefnaskimun á vinnustöðum. Þar var litið til tveggja ákvarðana frá Mannréttindadómstólnum í Evrópu er varðaði tvö skimunartilfelli í Danmörku og Svíþjóð sem voru kærð til dómstólsins.Sjá: „Álit um vinnslu persónuupplýsinga í tengslum við gerð vímuefnaprófa“ „Mannréttindadómstóllinn komst raunar að þeirri niðurstöðu að vímuefnaprófin væru í lagi og hann mat þetta raunar út frá tvennu. Annarsvegar því hvort að í þessum tilfellum hafi verið nægilega ríkt tilefni og hins vegar hvort að þetta byggðist á lögum sem er skilyrði samkvæmt mannréttindasáttmálanum,“ segir Þórður en dómurinn hafi metið sem svo í þessum tilfellum að störf þeirra sem kærðu voru þess eðlis að eðlilegt þótti að skima eftir vímuefnum í öryggisskyni. Þá hafi dómstóllinn litið svo á að kjarasamningar í Danmörku og Svíþjóð hafi jafnast á við lög í skilningi mannréttindasáttmálans. „Ef við reynum að færa þetta í íslenskt samhengi þá er spurningin sú hvort til dæmis væri hægt að mæla fyrir um vímuefnapróf í kjarasamningum,“ segir Þórður. „Sjálfsagt þyrfti að vera eitthvað tilefni til að einhverjar starfsstéttir þyrftu að sæta þessu. Þá má einnig velta því upp hvort að það þurfi að vera heimild fyrir þessu í lögum miðað við hvernig stjórnarskrárákvæðið er orðað,“ en hann segir íslensku stjórnarskrána innihalda ströng skilyrði fyrir líkamsrannsóknum á meðan sú danska gerir til dæmis ekki kröfu um lagaheimild fyrir líkamsrannsóknum. Mest lesið Kveðst ekki svindla á neinum með happdrætti sínu Innlent Skjálfti fannst vel á höfuðborgarsvæðinu Innlent Fannst látinn í klefa sínum á Litla Hrauni Innlent Vinnubrögðin gátu leitt til dauða Innlent Faðir mannsins sem lést á Litla-Hrauni krefst umbóta Innlent Hafi mögulega reynt að lenda á ísilögðu vatninu Innlent Nefndin aldrei heyrt aðrar eins frásagnir en lítið að gerast Innlent Halla fremst með 29,7 prósent í nýrri könnun Prósents Innlent Glórulausar framkvæmdir raski velferð íbúa hjúkrunarheimilis Innlent Hindraði mann sem ætlaði að komast úr bíl við Bónusbúð Innlent Fleiri fréttir „Tjónið af þessum slóðaskap hleypur á fleiri milljörðum“ Stóra stundin að renna upp: Bjartsýn en með báða fætur á jörðinni Sanngirnisbótafrumvarpið sé blekking Faðir mannsins sem lést á Litla-Hrauni krefst umbóta Kveikt í papparusli í Glæsibæ Flugfélögin grípa til ráðstafana vegna verkfallsaðgerða Skjálfti fannst vel á höfuðborgarsvæðinu Ákall frá föður látins fanga og beinagrindur á Bessastöðum Kveðst ekki svindla á neinum með happdrætti sínu Örlætisgjörningur ríkislögreglustjóra til tals á þinginu Brynjar hefur ekki orðið var við neina skrímsladeild í Valhöll Framkvæmdir muni ekki hafa marktæk áhrif á daglega starfsemi Segja varkárni ávallt hafa verið Haraldi efst í huga Bjóða farþegum að breyta ferðum vegna mögulegs verkfalls Grunaður um að valda konunni áverkum sem leiddu hana til dauða Byrja að sekta vegna nagladekkja þrettánda maí Ósáttur með tal eftirlitsmannsins í kaupfélaginu en sektin stendur Nefndin aldrei heyrt aðrar eins frásagnir en lítið að gerast Á vesturleiðinni en ekki á hundrað og tíu Hægagangur í viðræðum við flugvallarstarfsmenn og styttist í aðgerðir Sanngirnisbætur, kjaraviðræður og andlát á Litla-Hrauni Hafi mögulega reynt að lenda á ísilögðu vatninu Sækjast eftir frekara gæsluvarðhaldi vegna andlátsins við Kjarnagötu Tjá sig ekkert um gang Hamraborgarrannsóknarinnar Hindraði mann sem ætlaði að komast úr bíl við Bónusbúð Segir viðmælendur sitja undir hótunum netaktívista Glórulausar framkvæmdir raski velferð íbúa hjúkrunarheimilis Fannst látinn í klefa sínum á Litla Hrauni Vinnubrögðin gátu leitt til dauða Halla fremst með 29,7 prósent í nýrri könnun Prósents Sjá meira
„Það hefur gerst alloft að Persónuvernd hafi borist erindi og fyrirspurnir varðandi [vímuefnaskimanir],“ segir Þórður Sveinsson, skrifstofustjóri lögfræðisviðs Persónuverndar. „Ég tel mig nú ekki vera var við aukningu en erindi sem þessi hafa vissulega borist reglulega.“ Greint var frá því í Fréttablaðinu í morgun að talsverð aukning hefur orðið á því að fyrirtæki hafi samband við Öryggismiðstöðina og óski eftir vímuefnaskimun fyrir starfsmenn. Sjá: „Fleiri fyrirtæki farin að kanna vímuefnanotkun starfsmanna“ Þórður segir að ef að vinnuveitandi vilji kalla starfsmann sinn í skimun þurfi að vera haldbær og málefnaleg ástæða fyrir því. „Það sem þar gildir er kannski fyrst og fremst tvennt. Í fyrsta lagi má leiða að því líkur að vinnuveitandi sem vill gera þetta þurfi að hafa eitthvað tilefni, það þarf að vera málefnaleg ástæða sem tengist eðli viðkomandi starfs,“ segir hann. Þá segir hann að til staðar þurfi að vera fullnægjandi lagagrundvöllur og bendir á að í íslensku stjórnarskránni sé dómsúrskurður eða sérstök lagaheimild forsenda líkamsrannsókna. „Síðan má sjálfsagt bæta þarna við samþykki starfsmanns þó að það sé ekki beinlínis orðað í stjórnarskránni en á grundvelli sjálfsákvörðunarréttar einstaklingsins þá hlýtur hann að geta sjálfur samþykkt eitthvað.“ Þórður Sveinsson, skrifstofustjóri lögfræðisviðs Persónuverndar, segir að málefnaleg ástæða þurfi að vera undanfari vímuefnaskimunar.Mynd/ValliÞórður segir það svo spurningu hvort að líta megi svo á að ákveðið samþykki liggi þegar fyrir í vinnuréttarlegum skilningi þar sem að ákveðin hlýðnisskilda hvíli á launþega og að vinnuveitandi hafi boðvald upp að ákveðnu marki. „Þannig að það kann að vera í vafa undirorpið hvort samþykki sé í raun og veru til staðar,“ segir hann. „Í íslenskum lögum er ekki að finna sérstakt ákvæði almennt um vímuefnapróf á vinnustöðum. Það eru vissulega til ákvæði um ákveðnar starfsstéttir til dæmis flugmenn. En þá er spurningin hvort að þetta sé heimilt.“ Árið 2013 gaf Persónuvernd út álit er varðar vímuefnaskimun á vinnustöðum. Þar var litið til tveggja ákvarðana frá Mannréttindadómstólnum í Evrópu er varðaði tvö skimunartilfelli í Danmörku og Svíþjóð sem voru kærð til dómstólsins.Sjá: „Álit um vinnslu persónuupplýsinga í tengslum við gerð vímuefnaprófa“ „Mannréttindadómstóllinn komst raunar að þeirri niðurstöðu að vímuefnaprófin væru í lagi og hann mat þetta raunar út frá tvennu. Annarsvegar því hvort að í þessum tilfellum hafi verið nægilega ríkt tilefni og hins vegar hvort að þetta byggðist á lögum sem er skilyrði samkvæmt mannréttindasáttmálanum,“ segir Þórður en dómurinn hafi metið sem svo í þessum tilfellum að störf þeirra sem kærðu voru þess eðlis að eðlilegt þótti að skima eftir vímuefnum í öryggisskyni. Þá hafi dómstóllinn litið svo á að kjarasamningar í Danmörku og Svíþjóð hafi jafnast á við lög í skilningi mannréttindasáttmálans. „Ef við reynum að færa þetta í íslenskt samhengi þá er spurningin sú hvort til dæmis væri hægt að mæla fyrir um vímuefnapróf í kjarasamningum,“ segir Þórður. „Sjálfsagt þyrfti að vera eitthvað tilefni til að einhverjar starfsstéttir þyrftu að sæta þessu. Þá má einnig velta því upp hvort að það þurfi að vera heimild fyrir þessu í lögum miðað við hvernig stjórnarskrárákvæðið er orðað,“ en hann segir íslensku stjórnarskrána innihalda ströng skilyrði fyrir líkamsrannsóknum á meðan sú danska gerir til dæmis ekki kröfu um lagaheimild fyrir líkamsrannsóknum.
Mest lesið Kveðst ekki svindla á neinum með happdrætti sínu Innlent Skjálfti fannst vel á höfuðborgarsvæðinu Innlent Fannst látinn í klefa sínum á Litla Hrauni Innlent Vinnubrögðin gátu leitt til dauða Innlent Faðir mannsins sem lést á Litla-Hrauni krefst umbóta Innlent Hafi mögulega reynt að lenda á ísilögðu vatninu Innlent Nefndin aldrei heyrt aðrar eins frásagnir en lítið að gerast Innlent Halla fremst með 29,7 prósent í nýrri könnun Prósents Innlent Glórulausar framkvæmdir raski velferð íbúa hjúkrunarheimilis Innlent Hindraði mann sem ætlaði að komast úr bíl við Bónusbúð Innlent Fleiri fréttir „Tjónið af þessum slóðaskap hleypur á fleiri milljörðum“ Stóra stundin að renna upp: Bjartsýn en með báða fætur á jörðinni Sanngirnisbótafrumvarpið sé blekking Faðir mannsins sem lést á Litla-Hrauni krefst umbóta Kveikt í papparusli í Glæsibæ Flugfélögin grípa til ráðstafana vegna verkfallsaðgerða Skjálfti fannst vel á höfuðborgarsvæðinu Ákall frá föður látins fanga og beinagrindur á Bessastöðum Kveðst ekki svindla á neinum með happdrætti sínu Örlætisgjörningur ríkislögreglustjóra til tals á þinginu Brynjar hefur ekki orðið var við neina skrímsladeild í Valhöll Framkvæmdir muni ekki hafa marktæk áhrif á daglega starfsemi Segja varkárni ávallt hafa verið Haraldi efst í huga Bjóða farþegum að breyta ferðum vegna mögulegs verkfalls Grunaður um að valda konunni áverkum sem leiddu hana til dauða Byrja að sekta vegna nagladekkja þrettánda maí Ósáttur með tal eftirlitsmannsins í kaupfélaginu en sektin stendur Nefndin aldrei heyrt aðrar eins frásagnir en lítið að gerast Á vesturleiðinni en ekki á hundrað og tíu Hægagangur í viðræðum við flugvallarstarfsmenn og styttist í aðgerðir Sanngirnisbætur, kjaraviðræður og andlát á Litla-Hrauni Hafi mögulega reynt að lenda á ísilögðu vatninu Sækjast eftir frekara gæsluvarðhaldi vegna andlátsins við Kjarnagötu Tjá sig ekkert um gang Hamraborgarrannsóknarinnar Hindraði mann sem ætlaði að komast úr bíl við Bónusbúð Segir viðmælendur sitja undir hótunum netaktívista Glórulausar framkvæmdir raski velferð íbúa hjúkrunarheimilis Fannst látinn í klefa sínum á Litla Hrauni Vinnubrögðin gátu leitt til dauða Halla fremst með 29,7 prósent í nýrri könnun Prósents Sjá meira