Hollvinavæðing Ögmundur Bjarnason skrifar 8. júní 2017 07:00 Eitt af því sem vekur eftirtekt þegar snúið er heim eftir langdvalir í nágrannaríkjum eru tíðar fégjafir íslensks almennings til grundvallarsamfélagsþjónustu. Stöðugt berast fregnir af ölmusu félagssamtaka, fyrirtækja og einstaklinga til svokallaðra ríkisstofnana: safnað er fé til tækjakaupa á Landspítala og til viðhalds grunnþjónustu á smærri sjúkrahúsum, foreldrar safna fé til kaupa á bókakosti við skóla, ef ekki viðhalds á skólabyggingum, og jafnvel lögreglunni er fært söfnunarfé til kaupa á nauðsynlegum tækjabúnaði. Á stærsta sjúkrahúsi landsins eru heilu sjúkradeildirnar innréttaðar með uppgjafahúsgögnum einkafyrirtækja, og á heimasíðu sömu stofnunar leiðir einn af þremur mest áberandi hlekkjum á síðu styrktar- og gjafasjóðs til spítalans. Maður fer þá að velta því fyrir sér hvernig hugsunin sé að reka svonefndar ríkisstofnanir ef ekki fyrir reikning ríkissjóðs. Kannski svarið liggi í því sem hefur verið í fréttum undanfarið af þeim sem núna stýrir ríkissjóði: Hollvinafélag Menntaskólans í Reykjavík heitir merkilegur félagsskapur sem ekki hefur verið á hvers manns vitorði, en mun undir styrkri stjórn fjármálaráðherra hafa unnið það loflega verk að safna með frjálsum framlögum allmiklu fé sem meðal annars rann til endurnýjunar á úr sér gengnum tölvubúnaði skólans. Hollvinafélag þetta virðist starfa líkt og hollvinafélög sem algeng eru við einkareknar menntastofnanir og heilbrigðisstofnanir í Norður-Ameríku og gegna, auk hraustlegrar gjaldtöku fyrir þjónustu þá sem þessar stofnanir veita, mikilvægu hlutverki við fjármögnun þeirra.Lokalausn á ríkisfjármálunum? Kannski þarna sé sprotinn að nýju rekstrarformi og lokalausn á ríkisfjármálunum? Þegar Jóhönnur og Steingrímar eru búin að sigla hér öllu í kaf og þenja ríkisbáknið eins og púkann á fjósbitanum með gegndarlausri skattpíningu á einkaframtakið þá er ekki annað að gera en hóa í öflugt lið og hollvinavæða heila klabbið. Þannig geta þeir sem hafa til þess löngun látið fé af hendi rakna til menntamála, löggæslu og heilbrigðisþjónustu, en hinum sem hafa þarfara við sinn pening að gera er hlíft við því ofbeldi og eignaupptöku sem skatttaka í raun og sanni er. Hvaða réttlæti er t.d. í því að fólki sem býr við góða heilsu sé þröngvað til að kasta sínu sjálfsaflafé í botnlausa hít Landspítalans, þar sem óráðsían ríður ekki við einteyming? Að maður tali ekki um fyrirtæki, t.d. í sjávarútvegi, sem eðli málsins samkvæmt geta ekki þurft á læknisþjónustu að halda? Nei, skipum Lansanum heldur fjárhaldsstjórn og hollvinavæðum svo kauða. Sama mætti gera við Tryggingastofnun, lögregluna og dómstóla, t.d. hinn nýja Landsrétt sem horfir jú bara til útgjaldaauka fyrir ríkissjóð, a.m.k. ef purkunarlausum réttarofsóknum á hendur útsjónarsömum kaupsýslumönnum fer ekki að linna fyrir íslenskum dómstólum. Hollvinavæðing er nefnilega hin nýja einkavinavæðing. En af hverju ekki að taka þetta alla leið? Af hverju ekki að gerast «hollvinir samfélagsins» og greiða skattana okkar glöð eins og frændur okkar í Skandinavíu, stolt yfir því að leggja okkar af mörkum til sameiginlegrar velferðar okkar og barnanna okkar? Þá þarf kannski ekki að ráðast í svo kostnaðarsamar kerfisbreytingar. Bara að opna augun fyrir því hvað skattar eru í upplýstu velferðarsamfélagi: hornsteinn samfélagsins. Velferð kostar nefnilega og verður ekki rekin fyrir aflandsreikninga eða lágmarksframlag af reiknuðu endurgjaldi. Hjá «hollvinum samfélagsins» er alltaf söfnun í gangi og ágóðinn lagður beint inn á ríkissjóð öllum til hagsældar. Það þarf að auka útgjöld og ríkisstofnanir að hætta betlinu. Sé maður aflögufær er það engin kvöð að gjalda sanngjarnan hlut af tekjum sínum til þess: það eru forréttindi. Geta svo litið með stolti á álagningarseðilinn, eins og gyllt nafnskilti velunnarans á stól í hátíðarsal, og hugsað með sér: þennan veg kostaði ég, þetta sjúkrarúm, þessa hraðamyndavél. Það gengur ekki að bara einn og einn splæsi. Gerumst öll hollvinir samfélagsins: það borgar sig. Höfundur er geðlæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Kosningaáróður skrifstofu Alþingis? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Forseti þriðjungs eða heillar þjóðar? Starri Reynisson Skoðun Jónsósómi Kristinn H. Gunnarsson Skoðun Hrokafull afstaða utanríkisráðherra Björn B Björnsson Skoðun Fyrstu tvö árin okkar í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir,Orri Hlöðversson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Alþjóðadagur faggildingar er 9. júní Guðrún Rögnvaldardóttir Skoðun Áfengi er engin venjuleg söluvara á frjálsum markaði Kristján G. Guðmundsson Skoðun Réttindabarátta strandveiðimanna Eyjólfur Ármannsson Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Svar og opið bréf til Þórdísar Kolbrúnar varðandi vopnakaup íslensku þjóðarinnar Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Hrokafull afstaða utanríkisráðherra Björn B Björnsson skrifar Skoðun Réttindabarátta strandveiðimanna Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Kosningaáróður skrifstofu Alþingis? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrstu tvö árin okkar í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir,Orri Hlöðversson skrifar Skoðun Alþjóðadagur faggildingar er 9. júní Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Forseti þriðjungs eða heillar þjóðar? Starri Reynisson skrifar Skoðun Jónsósómi Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Geirfuglar og flámæli Pétur Már Sigurjónsson skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Endurskoðun í tæka tíð Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fljótum við enn sofandi að feigðarósi? Erla Björnsdóttir skrifar Skoðun Bara engin ástæða Axel Flóvent skrifar Skoðun Á hvaða stefnu erum við? Thelma Þorbjörg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Wolt tekur hlutverk sitt á Íslandi alvarlega Elisabeth Stenersen skrifar Skoðun Margt óljóst í áætlunum Heidelberg Materials í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera við barnið mitt? Ólöf Hugrún Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Í andstöðu við yfirlýst markmið Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Deildarstýri – deildarstýra – deildarstjóri Ellen Ýr Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar Skoðun Framsýn farsæld Tinna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áfengi er engin venjuleg söluvara á frjálsum markaði Kristján G. Guðmundsson skrifar Skoðun Misnotkun veikindaréttar á vinnumarkaði? Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Það eina örugga í lífinu Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hví styður Ísland vopnakaup fyrir Úkraínu? Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Stöðvum störukeppnina Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar réttindin þín eru tekin í burtu af stjórnvöldum Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Aukin lífsgæði - fimm leiðir að bættri vellíðan Bryndís Hrönn B. Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Síðasta hálmstrá Vinstri grænna í höndum Bjarkeyjar Olsen Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Sjá meira
Eitt af því sem vekur eftirtekt þegar snúið er heim eftir langdvalir í nágrannaríkjum eru tíðar fégjafir íslensks almennings til grundvallarsamfélagsþjónustu. Stöðugt berast fregnir af ölmusu félagssamtaka, fyrirtækja og einstaklinga til svokallaðra ríkisstofnana: safnað er fé til tækjakaupa á Landspítala og til viðhalds grunnþjónustu á smærri sjúkrahúsum, foreldrar safna fé til kaupa á bókakosti við skóla, ef ekki viðhalds á skólabyggingum, og jafnvel lögreglunni er fært söfnunarfé til kaupa á nauðsynlegum tækjabúnaði. Á stærsta sjúkrahúsi landsins eru heilu sjúkradeildirnar innréttaðar með uppgjafahúsgögnum einkafyrirtækja, og á heimasíðu sömu stofnunar leiðir einn af þremur mest áberandi hlekkjum á síðu styrktar- og gjafasjóðs til spítalans. Maður fer þá að velta því fyrir sér hvernig hugsunin sé að reka svonefndar ríkisstofnanir ef ekki fyrir reikning ríkissjóðs. Kannski svarið liggi í því sem hefur verið í fréttum undanfarið af þeim sem núna stýrir ríkissjóði: Hollvinafélag Menntaskólans í Reykjavík heitir merkilegur félagsskapur sem ekki hefur verið á hvers manns vitorði, en mun undir styrkri stjórn fjármálaráðherra hafa unnið það loflega verk að safna með frjálsum framlögum allmiklu fé sem meðal annars rann til endurnýjunar á úr sér gengnum tölvubúnaði skólans. Hollvinafélag þetta virðist starfa líkt og hollvinafélög sem algeng eru við einkareknar menntastofnanir og heilbrigðisstofnanir í Norður-Ameríku og gegna, auk hraustlegrar gjaldtöku fyrir þjónustu þá sem þessar stofnanir veita, mikilvægu hlutverki við fjármögnun þeirra.Lokalausn á ríkisfjármálunum? Kannski þarna sé sprotinn að nýju rekstrarformi og lokalausn á ríkisfjármálunum? Þegar Jóhönnur og Steingrímar eru búin að sigla hér öllu í kaf og þenja ríkisbáknið eins og púkann á fjósbitanum með gegndarlausri skattpíningu á einkaframtakið þá er ekki annað að gera en hóa í öflugt lið og hollvinavæða heila klabbið. Þannig geta þeir sem hafa til þess löngun látið fé af hendi rakna til menntamála, löggæslu og heilbrigðisþjónustu, en hinum sem hafa þarfara við sinn pening að gera er hlíft við því ofbeldi og eignaupptöku sem skatttaka í raun og sanni er. Hvaða réttlæti er t.d. í því að fólki sem býr við góða heilsu sé þröngvað til að kasta sínu sjálfsaflafé í botnlausa hít Landspítalans, þar sem óráðsían ríður ekki við einteyming? Að maður tali ekki um fyrirtæki, t.d. í sjávarútvegi, sem eðli málsins samkvæmt geta ekki þurft á læknisþjónustu að halda? Nei, skipum Lansanum heldur fjárhaldsstjórn og hollvinavæðum svo kauða. Sama mætti gera við Tryggingastofnun, lögregluna og dómstóla, t.d. hinn nýja Landsrétt sem horfir jú bara til útgjaldaauka fyrir ríkissjóð, a.m.k. ef purkunarlausum réttarofsóknum á hendur útsjónarsömum kaupsýslumönnum fer ekki að linna fyrir íslenskum dómstólum. Hollvinavæðing er nefnilega hin nýja einkavinavæðing. En af hverju ekki að taka þetta alla leið? Af hverju ekki að gerast «hollvinir samfélagsins» og greiða skattana okkar glöð eins og frændur okkar í Skandinavíu, stolt yfir því að leggja okkar af mörkum til sameiginlegrar velferðar okkar og barnanna okkar? Þá þarf kannski ekki að ráðast í svo kostnaðarsamar kerfisbreytingar. Bara að opna augun fyrir því hvað skattar eru í upplýstu velferðarsamfélagi: hornsteinn samfélagsins. Velferð kostar nefnilega og verður ekki rekin fyrir aflandsreikninga eða lágmarksframlag af reiknuðu endurgjaldi. Hjá «hollvinum samfélagsins» er alltaf söfnun í gangi og ágóðinn lagður beint inn á ríkissjóð öllum til hagsældar. Það þarf að auka útgjöld og ríkisstofnanir að hætta betlinu. Sé maður aflögufær er það engin kvöð að gjalda sanngjarnan hlut af tekjum sínum til þess: það eru forréttindi. Geta svo litið með stolti á álagningarseðilinn, eins og gyllt nafnskilti velunnarans á stól í hátíðarsal, og hugsað með sér: þennan veg kostaði ég, þetta sjúkrarúm, þessa hraðamyndavél. Það gengur ekki að bara einn og einn splæsi. Gerumst öll hollvinir samfélagsins: það borgar sig. Höfundur er geðlæknir.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Svar og opið bréf til Þórdísar Kolbrúnar varðandi vopnakaup íslensku þjóðarinnar Guðlaugur Bragason skrifar
Skoðun Þar sem umhverfismál og kvenréttindi mætast: Umhverfis- og félagslegt réttlæti í tískuiðnaðinum Grace Achieng skrifar
Skoðun Hvað skiptir þig máli? Einföld leið til að bæta heilbrigðisþjónustu Marta Jóns Hjördísardóttir skrifar
Skoðun Pólitísk sjálfsmörk í Laugardalnum – aðför að skólastarfi Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun