Kjarnorkuskák Helgi Steinar Gunnlaugsson skrifar 27. apríl 2017 07:00 Árið 1914 braust út stríð í Evrópu eftir að austurríski erkihertoginn Frans Ferdinand var skotinn til bana í Sarajevo. Næstu fjögur árin börðust tugir þjóða í stríði sem kostaði rúmar tíu milljónir manna lífið. Vanalega myndi slíkt launmorð ekki hafa þau áhrif, en þá hafði þegar myndast mikil valdakreppa í Evrópu og gerði sú hættuklemma stríð nánast óhjákvæmilegt. Það þurfti bara eina eldspýtu til að sprengja púðurtunnuna. Heimurinn hefur mikið breyst á þeim hundrað árum síðan fyrri heimsstyrjöldin var háð og þá sérstaklega vopnaburður. Kjarnorkuvopn kalda stríðsins náðu að halda jafnvel stærstu heimsveldum í skefjum. Hvorki Bandaríkin né Sovétríkin vildu byrja á einhverju sem enginn vissi endann á. Þær reglur eiga ennþá við, en eru þó langt frá því að útiloka stríð – þær gera stríð aðeins ólíklegra.Endurræst heimsveldi Rússland og Bandaríkin hafa eldað grátt silfur allt frá 1945 og þrátt fyrir breytt landakort þá hafa viðhorfin ekki mikið breyst. Stríðsgleði þessara þjóða hefur lítið dofnað og það sem gerir ástandið hættulegra er sameiginleg hugmyndafræði um að endurræsa þurfi dýrð þjóðarinnar. Þetta hefur sést með ákvörðunum Rússa um að senda hermenn bæði inn á Krímskaga og til Úkraínu. Þrátt fyrir „endalok“ beggja stríða í Írak og Afganistan þá halda Bandaríkin enn áfram hernaðaraðgerðum og hafa skotmörk í Sýrlandi nýlega bæst við. Einnig hefur nýr leikmaður bæst á taflborðið. Hernaðar- og efnahagsmáttur Kínverja hefur stöðugt aukist og fyrir þjóð sem upplifði niðurlægingu af hálfu annarra ríkja, þá er óöryggistilfinning þeirra engin undantekning. Kínverjar hafa hunsað ályktanir alþjóðadómsstóla um aðgerðir þeirra í Suður-Kínahafi og segja umheiminum að hætta að skipta sér af „innanríkismálum Kínverja“. Heimurinn býr núna við ástand þar sem þrjár voldugustu þjóðirnar taka hernaðarlegar ákvarðanir án þess að hugsa sig tvisvar um. Þær lifa í stöðugum ótta og hafa sannfært sig um að þær þurfi að verja hagsmuni sína með hernaðarlegu valdi.Kóreuskaginn Frá árunum 1910 til 1945 var Kórea undir stjórn Japans. Í ágúst 1945 lýstu Sovétríkin yfir stríði á hendur Japan og þegar þeir gáfust upp var yfirráðasvæði þeirra í Kóreu skipt í tvennt. Sovétríkin fengu norðurhlutann og Bandaríkin réðu í suðri. Landamærin lágu við 38. breiddargráðu og eftir að Norður-Kóreumenn réðust síðan yfir þau landamæri hófst þriggja ára stríð sem lauk með vopnahléi árið 1953. Friðarsáttmáli var aldrei undirritaður og ríkir tæknilega séð ennþá stríð á milli Norður- og Suður-Kóreu. Eina vinaþjóð Norður-Kóreu hefur hingað til verið Kína. Þó svo að þessar tvær þjóðir væru bandamenn í Kóreustríðinu fyrir hálfri öld, þá hafa þær tekið mjög ólíkar stefnur síðan þá. Kína gafst upp á maóismanum og hefur opnað efnahag sinn fyrir erlendum fjárfestum. Norður-Kórea hefur hins vegar lítið breyst. Það er ákveðin kaldhæðni að stærsta kommúnistaþjóð heims er núna sú þjóð sem vill áframhaldandi frið hvað mest. Kínverski efnahagurinn myndi stórtapa á stríði og þar sem efnahagsgróði er stór hluti af lögmæti ríkisstjórnarinnar, þá verður hún að viðhalda þeim gróða til að halda völdum. Á meðan samskipti Kína og Norður-Kóreu voru bærileg, gátu Kínverjar alltaf sannfært stjórnvöld í Pyongyang um að haga sér skikkanlega ef svo bar undir. En samskipti þeirra hafa nú versnað og eru stjórnvöld í Peking orðin langþreytt á endalausum ögrunum og eldflaugatilraunum nágranna sinna. Bandaríkin hafa nú sent flugmóðurskipið USS Carl Vinson á Kóreuskagann, sem stjórnvöld Norður-Kóreu segjast tilbúin að sökkva. Ef Kína getur ekki notað sannfæringarkraft sinn í þetta skipti þá er vart hægt að hugsa þá hugsun til enda hvernig þessi skák gæti mögulega endað.Púðurtunnan Í mannkynssögunni eiga stríð sér yfirleitt forsögu sem samanstendur af þjóðernishyggju, hagsmunadeilum, efnahagsvandamálum og ögrunum. Kröfur sem Bandaríkin, Kína, Rússland og Norður-Kórea eru öll að uppfylla. Bandarísk flugmóðurskip eru siglandi við Kóreuskagann á meðan Norður-Kórea skýtur upp eldflaugum. Kínverjar hafa þegar sent 150 þúsund hermenn að landamærum Norður-Kóreu og eru Japanir farnir að ræða hvernig hjálpa megi þegnum sínum að flýja Suður-Kóreu. Það er erfitt að segja til um það hvort þetta muni virkilega enda í stríði, en púðurtunnan er vissulega full og hlaðin. Á árunum rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina var stríð ekki talið vera mjög líklegt. Evrópa stóð fyrir miklum efnahagsgróða og lýðræðisbreytingum, en innan við veggi ríkisstjórna var púðurtunna að fyllast af valdakreppu og vantrausti. Hvað varðar þessa púðurtunnu í dag, er bara spurning um hvort hún muni springa á sama hátt og fólkið í Evrópu upplifði í júlí 1914. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Árið 1914 braust út stríð í Evrópu eftir að austurríski erkihertoginn Frans Ferdinand var skotinn til bana í Sarajevo. Næstu fjögur árin börðust tugir þjóða í stríði sem kostaði rúmar tíu milljónir manna lífið. Vanalega myndi slíkt launmorð ekki hafa þau áhrif, en þá hafði þegar myndast mikil valdakreppa í Evrópu og gerði sú hættuklemma stríð nánast óhjákvæmilegt. Það þurfti bara eina eldspýtu til að sprengja púðurtunnuna. Heimurinn hefur mikið breyst á þeim hundrað árum síðan fyrri heimsstyrjöldin var háð og þá sérstaklega vopnaburður. Kjarnorkuvopn kalda stríðsins náðu að halda jafnvel stærstu heimsveldum í skefjum. Hvorki Bandaríkin né Sovétríkin vildu byrja á einhverju sem enginn vissi endann á. Þær reglur eiga ennþá við, en eru þó langt frá því að útiloka stríð – þær gera stríð aðeins ólíklegra.Endurræst heimsveldi Rússland og Bandaríkin hafa eldað grátt silfur allt frá 1945 og þrátt fyrir breytt landakort þá hafa viðhorfin ekki mikið breyst. Stríðsgleði þessara þjóða hefur lítið dofnað og það sem gerir ástandið hættulegra er sameiginleg hugmyndafræði um að endurræsa þurfi dýrð þjóðarinnar. Þetta hefur sést með ákvörðunum Rússa um að senda hermenn bæði inn á Krímskaga og til Úkraínu. Þrátt fyrir „endalok“ beggja stríða í Írak og Afganistan þá halda Bandaríkin enn áfram hernaðaraðgerðum og hafa skotmörk í Sýrlandi nýlega bæst við. Einnig hefur nýr leikmaður bæst á taflborðið. Hernaðar- og efnahagsmáttur Kínverja hefur stöðugt aukist og fyrir þjóð sem upplifði niðurlægingu af hálfu annarra ríkja, þá er óöryggistilfinning þeirra engin undantekning. Kínverjar hafa hunsað ályktanir alþjóðadómsstóla um aðgerðir þeirra í Suður-Kínahafi og segja umheiminum að hætta að skipta sér af „innanríkismálum Kínverja“. Heimurinn býr núna við ástand þar sem þrjár voldugustu þjóðirnar taka hernaðarlegar ákvarðanir án þess að hugsa sig tvisvar um. Þær lifa í stöðugum ótta og hafa sannfært sig um að þær þurfi að verja hagsmuni sína með hernaðarlegu valdi.Kóreuskaginn Frá árunum 1910 til 1945 var Kórea undir stjórn Japans. Í ágúst 1945 lýstu Sovétríkin yfir stríði á hendur Japan og þegar þeir gáfust upp var yfirráðasvæði þeirra í Kóreu skipt í tvennt. Sovétríkin fengu norðurhlutann og Bandaríkin réðu í suðri. Landamærin lágu við 38. breiddargráðu og eftir að Norður-Kóreumenn réðust síðan yfir þau landamæri hófst þriggja ára stríð sem lauk með vopnahléi árið 1953. Friðarsáttmáli var aldrei undirritaður og ríkir tæknilega séð ennþá stríð á milli Norður- og Suður-Kóreu. Eina vinaþjóð Norður-Kóreu hefur hingað til verið Kína. Þó svo að þessar tvær þjóðir væru bandamenn í Kóreustríðinu fyrir hálfri öld, þá hafa þær tekið mjög ólíkar stefnur síðan þá. Kína gafst upp á maóismanum og hefur opnað efnahag sinn fyrir erlendum fjárfestum. Norður-Kórea hefur hins vegar lítið breyst. Það er ákveðin kaldhæðni að stærsta kommúnistaþjóð heims er núna sú þjóð sem vill áframhaldandi frið hvað mest. Kínverski efnahagurinn myndi stórtapa á stríði og þar sem efnahagsgróði er stór hluti af lögmæti ríkisstjórnarinnar, þá verður hún að viðhalda þeim gróða til að halda völdum. Á meðan samskipti Kína og Norður-Kóreu voru bærileg, gátu Kínverjar alltaf sannfært stjórnvöld í Pyongyang um að haga sér skikkanlega ef svo bar undir. En samskipti þeirra hafa nú versnað og eru stjórnvöld í Peking orðin langþreytt á endalausum ögrunum og eldflaugatilraunum nágranna sinna. Bandaríkin hafa nú sent flugmóðurskipið USS Carl Vinson á Kóreuskagann, sem stjórnvöld Norður-Kóreu segjast tilbúin að sökkva. Ef Kína getur ekki notað sannfæringarkraft sinn í þetta skipti þá er vart hægt að hugsa þá hugsun til enda hvernig þessi skák gæti mögulega endað.Púðurtunnan Í mannkynssögunni eiga stríð sér yfirleitt forsögu sem samanstendur af þjóðernishyggju, hagsmunadeilum, efnahagsvandamálum og ögrunum. Kröfur sem Bandaríkin, Kína, Rússland og Norður-Kórea eru öll að uppfylla. Bandarísk flugmóðurskip eru siglandi við Kóreuskagann á meðan Norður-Kórea skýtur upp eldflaugum. Kínverjar hafa þegar sent 150 þúsund hermenn að landamærum Norður-Kóreu og eru Japanir farnir að ræða hvernig hjálpa megi þegnum sínum að flýja Suður-Kóreu. Það er erfitt að segja til um það hvort þetta muni virkilega enda í stríði, en púðurtunnan er vissulega full og hlaðin. Á árunum rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina var stríð ekki talið vera mjög líklegt. Evrópa stóð fyrir miklum efnahagsgróða og lýðræðisbreytingum, en innan við veggi ríkisstjórna var púðurtunna að fyllast af valdakreppu og vantrausti. Hvað varðar þessa púðurtunnu í dag, er bara spurning um hvort hún muni springa á sama hátt og fólkið í Evrópu upplifði í júlí 1914.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar