Íslenskir saksóknarar og alþjóðleg mannréttindi Steinbergur Finnbogason skrifar 27. júlí 2016 06:00 Enda þótt pottur sé víða í heiminum brotinn hvað mannréttindi varðar hafa Íslendingar sem betur fer ávallt getað talið sig framarlega í flokki hvað þau varðar. Sú staðreynd virðist þó því miður blasa við að á nokkrum póstum þeirra mannréttinda sem kveðið er á um í Evrópusáttmálanum séum við beinlínis að dragast aftur úr eða að minnsta kosti að draga lappirnar svo ekki sé meira sagt. Sorgleg dæmi um það virðast meira að segja finnast hjá embættum saksóknara sjálfra hinna íslensku stjórnvalda. Þegar grannt er skoðað sýnast embættin meira að segja í veigamiklum atriðum á öndverðum meiði við bæði Dómarafélag Íslands og Lögmannafélag Íslands. Það er út af fyrir sig fréttnæmt. Hér er ég með í huga viðbrögð við nýju frumvarpi innanríkisráðuneytisins um meðferð sakamála sem m.a. gerir ráð fyrir hertum reglum um hlerun símtala. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir því, m.a. að danskri fyrirmynd, að þegar lögregla óskar eftir heimild til símhlustunar sé viðkomandi skipaður lögmaður til að gæta réttinda hans, m.a. hvað varðar meðferð og notkun gagna sem safnast. Þessu leggjast saksóknaraembættin gegn og telja ákvæðið líklegt til að tefja mál og spilla rannsóknarhagsmunum. Við búum sem sagt í landi þar sem embætti saksóknara vilja í friði fá áframhaldandi aðgang að dómstólum sem kvitta eins og verið hefur á örskotsstundu upp á heimildir til símhlerana í 99% tilfella. „Fórnarlambið“ á engan rétt í augum saksóknara sem á þó ávallt að vinna með það að leiðarljósi að betra sé að 10 sekir séu sýknaðir en einn saklaus dæmdur. Lesa má það á milli lína í áliti beggja saksóknaraembættanna að þeim þyki þessar breytingar bæði íþyngjandi og kostnaðarsamar. Símhlustun er innbrot í helgasta vé einkalífsins. Sá sem liggur á hleri læðist um eins og þjófur á nóttu og þarf, hvort sem honum líkar betur eða verr, að hlusta á alls kyns persónuleg mál sem engu skipta fyrir rannsóknina. Um meðferð þessara gagna, varðveislu, aðgengi og eyðingu, má skrifa langt mál en hér verður látið duga að vekja athygli á því áliti Dómarafélags Íslands, sem það sendi Alþingi í umsögn sinni um frumvarpið, að „öryggi þeirra gagna sem hér um ræðir hjá héraðsdómstólunum [sé] ábótavant“. Segir einnig í álitinu að þetta vandamál sé „hluti af gagnavörslu héraðsdómstólanna sem verið hefur óviðunandi um langa hríð.“ Ljótt er ef satt er og auðvitað óþægilegt af að vita fyrir þolendur húsleita og símhlerana. Mér er þetta mál skylt. Héraðssaksóknari hneppti mig fyrir nokkru síðan í gæsluvarðhald þegar ég mætti sem lögmaður til skýrslutöku með skjólstæðingi mínum. Hann fékk og nýtti sér heimild til húsleitar í öllum gögnum lögmannsstofunnar. Hann fékk heimild til að skoða alla notkun síma minna sex mánuði aftur í tímann. Vel getur verið að hann hafi líka fengið heimild til símhlerana. Um það fæ ég engar upplýsingar fyrr en síðar. Síðast en ekki síst fékk hann heimild til þess að hneppa mig í gæsluvarðhald. Eftir þrjá sólarhringa, nokkru fyrr en nauðsyn bar til, var ég látinn laus. Nú er ljóst að samþykki dómarans fyrir húsleit og síðan gæsluvarðhaldi fékkst með því að leggja fyrir hann rangar og villandi upplýsingar. Fyrir það mun embætti héraðssaksóknara þurfa að svara fyrir dómstólum í fyllingu tímans. Ferlið í þá áttina er raunar þegar hafið með nýlegum úrskurði héraðsdóms sem skikkaði héraðssaksóknara til að eyða tafarlaust gögnum þessarar húsleitar. Þar er að mínu mati gefinn ákveðinn tónn um framhaldið. Ekki er ólíklegt að glannaskapur héraðssaksóknara hefði orðið minni ef ákvæði fyrrnefnds lagafrumvarps hefðu verið í gildi. Ef markmið saksóknaraembættanna eru hins vegar, eins og manni virðist oft vera tilfellið, fyrst og fremst að auka afköst og hámarka „árangur“ í ákærusmíð er skiljanlegt að þau maldi í móinn. Kannski er afkastaáherslan ein af ástæðum þess að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur oftsinnis spurt áleitinna spurninga um málsmeðferð fyrir íslenskum dómstólum og ítrekað ákvæði þess mannréttindasáttmála sem Íslendingar hafa undirgengist en þverskallast við að hlýða. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 27.04.2024 Ólafur Björn Sverrisson Halldór Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Má „ég líka“ fá hærri laun? Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Er starf mitt sem hjúkrunarfræðingur ósýnilegt? Henný Björk Birgisdóttir Skoðun Hraðlest: töfralausn? Haraldur Sigþórsson og Inga María Árnadóttir Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Hégómastefna Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Stöndum vörð um úthverfin Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Sjá meira
Enda þótt pottur sé víða í heiminum brotinn hvað mannréttindi varðar hafa Íslendingar sem betur fer ávallt getað talið sig framarlega í flokki hvað þau varðar. Sú staðreynd virðist þó því miður blasa við að á nokkrum póstum þeirra mannréttinda sem kveðið er á um í Evrópusáttmálanum séum við beinlínis að dragast aftur úr eða að minnsta kosti að draga lappirnar svo ekki sé meira sagt. Sorgleg dæmi um það virðast meira að segja finnast hjá embættum saksóknara sjálfra hinna íslensku stjórnvalda. Þegar grannt er skoðað sýnast embættin meira að segja í veigamiklum atriðum á öndverðum meiði við bæði Dómarafélag Íslands og Lögmannafélag Íslands. Það er út af fyrir sig fréttnæmt. Hér er ég með í huga viðbrögð við nýju frumvarpi innanríkisráðuneytisins um meðferð sakamála sem m.a. gerir ráð fyrir hertum reglum um hlerun símtala. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir því, m.a. að danskri fyrirmynd, að þegar lögregla óskar eftir heimild til símhlustunar sé viðkomandi skipaður lögmaður til að gæta réttinda hans, m.a. hvað varðar meðferð og notkun gagna sem safnast. Þessu leggjast saksóknaraembættin gegn og telja ákvæðið líklegt til að tefja mál og spilla rannsóknarhagsmunum. Við búum sem sagt í landi þar sem embætti saksóknara vilja í friði fá áframhaldandi aðgang að dómstólum sem kvitta eins og verið hefur á örskotsstundu upp á heimildir til símhlerana í 99% tilfella. „Fórnarlambið“ á engan rétt í augum saksóknara sem á þó ávallt að vinna með það að leiðarljósi að betra sé að 10 sekir séu sýknaðir en einn saklaus dæmdur. Lesa má það á milli lína í áliti beggja saksóknaraembættanna að þeim þyki þessar breytingar bæði íþyngjandi og kostnaðarsamar. Símhlustun er innbrot í helgasta vé einkalífsins. Sá sem liggur á hleri læðist um eins og þjófur á nóttu og þarf, hvort sem honum líkar betur eða verr, að hlusta á alls kyns persónuleg mál sem engu skipta fyrir rannsóknina. Um meðferð þessara gagna, varðveislu, aðgengi og eyðingu, má skrifa langt mál en hér verður látið duga að vekja athygli á því áliti Dómarafélags Íslands, sem það sendi Alþingi í umsögn sinni um frumvarpið, að „öryggi þeirra gagna sem hér um ræðir hjá héraðsdómstólunum [sé] ábótavant“. Segir einnig í álitinu að þetta vandamál sé „hluti af gagnavörslu héraðsdómstólanna sem verið hefur óviðunandi um langa hríð.“ Ljótt er ef satt er og auðvitað óþægilegt af að vita fyrir þolendur húsleita og símhlerana. Mér er þetta mál skylt. Héraðssaksóknari hneppti mig fyrir nokkru síðan í gæsluvarðhald þegar ég mætti sem lögmaður til skýrslutöku með skjólstæðingi mínum. Hann fékk og nýtti sér heimild til húsleitar í öllum gögnum lögmannsstofunnar. Hann fékk heimild til að skoða alla notkun síma minna sex mánuði aftur í tímann. Vel getur verið að hann hafi líka fengið heimild til símhlerana. Um það fæ ég engar upplýsingar fyrr en síðar. Síðast en ekki síst fékk hann heimild til þess að hneppa mig í gæsluvarðhald. Eftir þrjá sólarhringa, nokkru fyrr en nauðsyn bar til, var ég látinn laus. Nú er ljóst að samþykki dómarans fyrir húsleit og síðan gæsluvarðhaldi fékkst með því að leggja fyrir hann rangar og villandi upplýsingar. Fyrir það mun embætti héraðssaksóknara þurfa að svara fyrir dómstólum í fyllingu tímans. Ferlið í þá áttina er raunar þegar hafið með nýlegum úrskurði héraðsdóms sem skikkaði héraðssaksóknara til að eyða tafarlaust gögnum þessarar húsleitar. Þar er að mínu mati gefinn ákveðinn tónn um framhaldið. Ekki er ólíklegt að glannaskapur héraðssaksóknara hefði orðið minni ef ákvæði fyrrnefnds lagafrumvarps hefðu verið í gildi. Ef markmið saksóknaraembættanna eru hins vegar, eins og manni virðist oft vera tilfellið, fyrst og fremst að auka afköst og hámarka „árangur“ í ákærusmíð er skiljanlegt að þau maldi í móinn. Kannski er afkastaáherslan ein af ástæðum þess að Mannréttindadómstóll Evrópu hefur oftsinnis spurt áleitinna spurninga um málsmeðferð fyrir íslenskum dómstólum og ítrekað ákvæði þess mannréttindasáttmála sem Íslendingar hafa undirgengist en þverskallast við að hlýða.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar