Þjóðskrá Íslands: Flaggskip á tölvuöld Ögmundur Jónasson skrifar 11. apríl 2013 07:00 Fréttablaðið hefur í fréttaflutningi sínum að undanförnu beint sjónum að Þjóðskrá Íslands og slegið upp í fyrirsagnir hve vanbúin stofnunin sé að takast á við verkefni á tölvuöld. Þessari umræðu fagna ég því mikilvægt er að efla skilning á því lykilhlutverki sem Þjóðskrá gegnir og mun gegna í framtíðinni. Því miður hefur þessi skilningur ekki alltaf verið fyrir hendi hjá fjárveitingarvaldinu á Alþingi eins og dæmin sanna. En nánar að því síðar.Þörf á endurnýjun Þjóðskrá Íslands er tiltölulega ný af nálinni í núverandi mynd. Hún stendur hins vegar á gömlum merg. Tvær stofnanir, sem annars vegar önnuðust fasteignaskráningu og hins vegar þjóðskrána, runnu saman í Þjóðskrá Íslands. Mörg ný verkefni hafa síðan verið falin stofnuninni. Forráðamenn og starfsmenn hafa innt þau verkefni vel af hendi við hin erfiðustu skilyrði þar sem tölvukerfið, sem heldur utan um sjálfa þjóðskrána, er að stofni til frá árdögum tölvualdar hér á landi. Við svo búið verður ekki unað lengur. Ekki þarf að fjölyrða um þá hröðu þróun sem orðið hefur í samfélaginu síðustu áratugi, meðal annars á sviði upplýsinga- og samskiptatækni sem hefur nýst á æ fleiri sviðum hins daglega lífs. Íslendingar hafa að mörgu leyti staðið sig vel í þessum efnum. Fjarskiptakerfi okkar er með því besta sem gerist í heiminum og stofnanir og sveitarfélög hafa byggt upp öflug tölvukerfi og margs konar rafræna þjónustu. En þjóðfélagið kallar á sífellt meiri rafræna þjónustu og hið opinbera þarf að geta tekið nauðsynleg skref til að svara því kalli og ef vel á að vera, fara á undan og sýna fram á gagnsemi rafrænnar þjónustu á sem flestum sviðum. Þar á Þjóðskrá Íslands að vera flaggskipið. Fasteignaskrá og þjóðskrá eru enn meðal umfangsmestu verkefna Þjóðskrár Íslands, enda er þar um að ræða tvær af mikilvægustu grunnskrám Íslands. Á meðal mikilvægra verkefna sem hafa verið falin í ábyrgð hennar á undanförnum árum má nefna upplýsinga- og þjónustuveituna Ísland.is, undirbúning og þróun nýs auðkenningarlykils, Íslykils, og undirbúning fyrir rafrænar kjörskrár sem gefur möguleika á rafrænum íbúakosningum og undirskriftasöfnunum svo dæmi séu nefnd. Þessi verkefni byggjast fyrst og fremst á nýtingu tölvutækninnar og krefjast margs konar sérfræðiþekkingar og reynslu, frumkvæðis og útsjónarsemi sem bæði forráðamenn og starfsmenn Þjóðskrár Íslands búa ríkulega yfir. Þessi verkefni krefjast líka þess að stofnuninni séu annars vegar búin þau fjárhagslegu starfsskilyrði að hún geti staðið undir þeim verkefnum og hins vegar þau lagalegu skilyrði sem gera henni kleift að útfæra þjónustuna. Á það hefur skort af hálfu stjórnvalda og ég endurtek að þetta þurfum við að laga.Umfjöllun á Alþingi Í nóvember 2011 mælti ég á Alþingi fyrir frumvarpi um breytingu á lögum um þjóðskrá og almannaskráningu sem hafði það markmið að styrkja stoðir fyrir gjaldtöku upplýsinga úr þjóðskrá og skapa fjárhagslegan grundvöll til að hefja endurgerð tölvukerfa Þjóðskrár Íslands. Ljóst var að þetta yrði umfangsmikið verkefni og kostnaðarsamt en jafnljóst var að mjög brýnt var að hefja þessa vinnu og hafði meðal annars umboðsmaður Alþingis bent á það í tveimur álitum. Frumvarpið fór til umfjöllunar í þingnefnd sem kallaði ýmsa aðila á sinn fund og leitaði umsagnar fjölmargra. Ekki náðist að ljúka afgreiðslu málsins á því þingi og höfðu komið fram margs konar athugasemdir þar sem meðal annars var kallað eftir heildarendurskoðun á lagarammanum öllum. Allt var það satt og rétt en í umræðunni á þingi kom berlega í ljós að skilning skorti á bráðavandanum. Og það er þess vegna sem ég fagna sérstaklega gagnrýninni umræðu um málefnið í fjölmiðlum.Framtíðarsýn Í Innanríkisráðuneytinu hafa málefni Þjóðskrár Íslands verið til rækilegrar skoðunar. Ég tek hjartanlega undir þau sjónarmið sem að framan er getið og komu fram í umræðu á Alþingi að nauðsynlegt er að móta stofnuninni nýja framtíðarsýn og setja síðan fram raunhæf markmið og leiðir til að ná þeim. Í því verki þarf að taka tillit til hinna öru framfara á sviði upplýsingatækni og fjarskipta sem leiða af sér þá eðlilegu kröfu að stjórnsýslan breytist, að þjónustan breytist og taki mið af þörfum nútímans. Hvað varðar auðkennismál er þar um að ræða grunnþátt í stoðkerfi samfélags sem ætlar að halda inn á brautir rafrænnar stjórnsýslu og beins lýðræðis. Og hvað varðar gáttina að öllum þeim upplýsingamiðlum sem nú spretta upp innan stjórnsýslunnar, hvort sem er hjá ríki eða sveitarfélögum, er augljóst í mínum huga að sú gátt á heima hjá Þjóðskrá Íslands enda er sú að verða reyndin. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Sjá meira
Fréttablaðið hefur í fréttaflutningi sínum að undanförnu beint sjónum að Þjóðskrá Íslands og slegið upp í fyrirsagnir hve vanbúin stofnunin sé að takast á við verkefni á tölvuöld. Þessari umræðu fagna ég því mikilvægt er að efla skilning á því lykilhlutverki sem Þjóðskrá gegnir og mun gegna í framtíðinni. Því miður hefur þessi skilningur ekki alltaf verið fyrir hendi hjá fjárveitingarvaldinu á Alþingi eins og dæmin sanna. En nánar að því síðar.Þörf á endurnýjun Þjóðskrá Íslands er tiltölulega ný af nálinni í núverandi mynd. Hún stendur hins vegar á gömlum merg. Tvær stofnanir, sem annars vegar önnuðust fasteignaskráningu og hins vegar þjóðskrána, runnu saman í Þjóðskrá Íslands. Mörg ný verkefni hafa síðan verið falin stofnuninni. Forráðamenn og starfsmenn hafa innt þau verkefni vel af hendi við hin erfiðustu skilyrði þar sem tölvukerfið, sem heldur utan um sjálfa þjóðskrána, er að stofni til frá árdögum tölvualdar hér á landi. Við svo búið verður ekki unað lengur. Ekki þarf að fjölyrða um þá hröðu þróun sem orðið hefur í samfélaginu síðustu áratugi, meðal annars á sviði upplýsinga- og samskiptatækni sem hefur nýst á æ fleiri sviðum hins daglega lífs. Íslendingar hafa að mörgu leyti staðið sig vel í þessum efnum. Fjarskiptakerfi okkar er með því besta sem gerist í heiminum og stofnanir og sveitarfélög hafa byggt upp öflug tölvukerfi og margs konar rafræna þjónustu. En þjóðfélagið kallar á sífellt meiri rafræna þjónustu og hið opinbera þarf að geta tekið nauðsynleg skref til að svara því kalli og ef vel á að vera, fara á undan og sýna fram á gagnsemi rafrænnar þjónustu á sem flestum sviðum. Þar á Þjóðskrá Íslands að vera flaggskipið. Fasteignaskrá og þjóðskrá eru enn meðal umfangsmestu verkefna Þjóðskrár Íslands, enda er þar um að ræða tvær af mikilvægustu grunnskrám Íslands. Á meðal mikilvægra verkefna sem hafa verið falin í ábyrgð hennar á undanförnum árum má nefna upplýsinga- og þjónustuveituna Ísland.is, undirbúning og þróun nýs auðkenningarlykils, Íslykils, og undirbúning fyrir rafrænar kjörskrár sem gefur möguleika á rafrænum íbúakosningum og undirskriftasöfnunum svo dæmi séu nefnd. Þessi verkefni byggjast fyrst og fremst á nýtingu tölvutækninnar og krefjast margs konar sérfræðiþekkingar og reynslu, frumkvæðis og útsjónarsemi sem bæði forráðamenn og starfsmenn Þjóðskrár Íslands búa ríkulega yfir. Þessi verkefni krefjast líka þess að stofnuninni séu annars vegar búin þau fjárhagslegu starfsskilyrði að hún geti staðið undir þeim verkefnum og hins vegar þau lagalegu skilyrði sem gera henni kleift að útfæra þjónustuna. Á það hefur skort af hálfu stjórnvalda og ég endurtek að þetta þurfum við að laga.Umfjöllun á Alþingi Í nóvember 2011 mælti ég á Alþingi fyrir frumvarpi um breytingu á lögum um þjóðskrá og almannaskráningu sem hafði það markmið að styrkja stoðir fyrir gjaldtöku upplýsinga úr þjóðskrá og skapa fjárhagslegan grundvöll til að hefja endurgerð tölvukerfa Þjóðskrár Íslands. Ljóst var að þetta yrði umfangsmikið verkefni og kostnaðarsamt en jafnljóst var að mjög brýnt var að hefja þessa vinnu og hafði meðal annars umboðsmaður Alþingis bent á það í tveimur álitum. Frumvarpið fór til umfjöllunar í þingnefnd sem kallaði ýmsa aðila á sinn fund og leitaði umsagnar fjölmargra. Ekki náðist að ljúka afgreiðslu málsins á því þingi og höfðu komið fram margs konar athugasemdir þar sem meðal annars var kallað eftir heildarendurskoðun á lagarammanum öllum. Allt var það satt og rétt en í umræðunni á þingi kom berlega í ljós að skilning skorti á bráðavandanum. Og það er þess vegna sem ég fagna sérstaklega gagnrýninni umræðu um málefnið í fjölmiðlum.Framtíðarsýn Í Innanríkisráðuneytinu hafa málefni Þjóðskrár Íslands verið til rækilegrar skoðunar. Ég tek hjartanlega undir þau sjónarmið sem að framan er getið og komu fram í umræðu á Alþingi að nauðsynlegt er að móta stofnuninni nýja framtíðarsýn og setja síðan fram raunhæf markmið og leiðir til að ná þeim. Í því verki þarf að taka tillit til hinna öru framfara á sviði upplýsingatækni og fjarskipta sem leiða af sér þá eðlilegu kröfu að stjórnsýslan breytist, að þjónustan breytist og taki mið af þörfum nútímans. Hvað varðar auðkennismál er þar um að ræða grunnþátt í stoðkerfi samfélags sem ætlar að halda inn á brautir rafrænnar stjórnsýslu og beins lýðræðis. Og hvað varðar gáttina að öllum þeim upplýsingamiðlum sem nú spretta upp innan stjórnsýslunnar, hvort sem er hjá ríki eða sveitarfélögum, er augljóst í mínum huga að sú gátt á heima hjá Þjóðskrá Íslands enda er sú að verða reyndin.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir skrifar
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun