Virðing fyrir fíklum lífsnauðsyn 10. febrúar 2013 12:00 Um fimmtíu sprautufíklar nýta sér reglulega nálaskiptaþjónustu sjúkrabílsins Frú Ragnheiðar. Síðustu þrjú ár hafa 262 fíkniefnaneytendur leitað til þeirra sjálfboðaliða sem starfa í bílnum, fengið þar hreinar nálar, klúta og nálabox en einnig aðhlynningu, spjall og ráðleggingar. Verkefnið er rekið af Reykjavíkurdeild Rauða krossins með það að markmiði að minnka skaðann sem hlýst af alvarlegri fíkniefnaneyslu í samfélaginu. Hugtakið skaðaminnkun hefur enn ekki mikið verið rætt innan hins opinbera heilbrigðiskerfis hér á landi en það er komið mun lengra víða erlendis. Frú Ragnheiður er fyrsta yfirlýsta skaðaminnkunarverkefnið á Íslandi. Hún keyrir á milli Hlemms, Granda og Gistiskýlisins fimm kvöld í viku og veitir fíklum þjónustu.Langflestir í ritalíni Nær allir sem nýta sér þjónustu Frú Ragnheiðar koma þangað í þeim tilgangi að fá nýjar sprautur og sprautunálar. Langstærsti kúnnahópur bílsins sprautar sig með ritalíni en einnig er nokkuð um amfetamín, morfín og kókaín. Ritalín hefur svipaða örvandi virkni og amfetamín en víman varir stutt svo margir sprauta því í æð oft á dag. Dæmi eru um að langt leiddir fíklar sprauti sig með rítalíni allt að tíu til tuttugu sinnum á degi hverjum þegar fjárhagur og heilsa leyfir. Svala Jóhannsdóttir hefur starfað fyrir Rauða krossinn um árabil og segir bráðnauðsynlegt að innleiða skaðaminnkun sem hugmyndafræði frekar inn í samfélagið. „Þetta er svo brýnt fyrir hópinn sem er hvað verst staddur og sá hópur er einfaldlega mjög stór," segir hún. „Samfélagið segir okkur að allir eigi að vera edrú en fólk verður að átta sig á því að það er óraunhæf krafa. Vímuefnaneysla hefur fylgt manninum frá upphafi og mun sennilega alltaf gera það. Sumir hafa verið í neyslu marga áratugi og vilja bara ekki hætta. Og það verður að virða það líka."Lokað augum fyrir staðreyndum Ísabella Björnsdóttir starfar einnig sem sjálfboðaliði með Frú Ragnheiði. Hún hefur nýlokið MA-námi í félagsráðgjöf þar sem hún skrifaði lokaritgerð um skaðaminnkun. „Sumum finnst hræðilegt að láta fólk fá sprautur og gagnrýna þetta fyrirkomulag. En þetta verður allt öðruvísi þegar þú ert í kominn návígi við fíkla sem eru á þessum stað. Svo er auðvitað augunum enn lokað fyrir því að það séu raunverulega til sprautufíklar í samfélaginu," segir hún. Svala tekur undir þetta og segir úrræðin vera til staðar þó það vanti heildræna stefnu á skaðaminnkun.Efnin aldrei tekin af konunum „Það er til að mynda bannað að nota efni innanhúss í Konukoti sem getur gert þeim sem eru háðar morfíni mjög erfitt fyrir. Konurnar fara út, fárveikar, um leið og þær vakna og standa í kuldanum á meðan þær fá sér. Neyslurými gæti minnkað skaðann af því, sem og mörgu öðru," segir hún, en bætir við að nálaskiptaþjónusta sé í Konukoti og það hafi skipt sköpum þegar því var komið á. Efnin eru aldrei tekin af konunum þegar þær koma inn, heldur eru þau geymd á meðan þær dvelja innandyra. „Efnin eru aldrei tekin því það er ekki einu sinni hægt að ímynda sér hvað þessar konur hafa stundum þurft að ganga í gegnum til að ná í þau," segir Svala.Áfengisfráhvörfin eru verst Að sögn Ísabellu og Svölu eru slæm áfengisfráhvörf verri en fráhvörf af ólöglegum fíkniefnum. „Öll fráhvörf eru mjög slæm en áfengisfráhvörfin eru langverst. Þau eru einu fráhvörfin sem geta leitt fólk til dauða ein og sér," segir Svala. Ísabella tekur undir það og konurnar tvær telja að íslensk heilbrigðisyfirvöld ættu að taka starfsemi erlendra landa sér til fyrirmyndar í þeim efnum. „Það getur verið óhugnanlegt að vera með konur í áfengisfráhvörfum. Þær vakna um morguninn og byrja strax að skjálfa en oft þurfa þær bara að fá nokkra sopa og þá jafnast þær út," segir Ísabella. „Þá geta þær farið að hugsa um sig, kannski fengið sér að borða, þrifið sig, lesið blaðið og því um líkt," bætir Svala við. Þannig sé verið að vinna með mikla áfengissjúklinga víða erlendis og segja konurnar slíka starfsemi vanta hér á landi.Aðstoða ekki við neysluna Svala og Ísabella hafa aldrei hjálpað fíkli að sprauta sig. „Við reynum að leiðbeina fólki um örugga sprautunotkun. Ein gagnrýnin á skaðaminnkun er sú hugmynd að svona þjónusta komi í veg fyrir bindindi. En það er akkúrat ekki þannig. Ef einstaklingurinn vill aðstoð og stuðning við að ná edrúmennsku stendur það alveg 110 prósent til boða. Þetta snýst um að virða sjálfsákvörðunarrétt fólks," segir Svala. Hún segir að þrátt fyrir aukna umræðu finni hún enn fyrir miklum fordómum innan kerfisins sem einkennist af vanþekkingu á skaðaminnkun sem hugmyndafræði. Það sé lítið rætt um fræðin, bæði innan kerfisins og við notendur. Nauðsynlegt sé að losna við tabúið og hefja samtal um málin. Hún hefur borið ákveðna spurningu undir fólk til að freista þess að láta það skilja skaðaminnkun betur: „Hvað myndir þú gera ef þú sæir alkóhólista drekka úr brotnu glasi?" Mest lesið „Mun ekki halla mér aftur og leyfa deyjandi sjónvarpsstöð að ráðast á mig“ Erlent „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Innlent Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Innlent Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Innlent Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans Innlent Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV Innlent Segja frumvarp um gyðingaandúð í andstöðu við Biblíuna Erlent Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Innlent Svandís boðar til blaðamannafundar Innlent Tyrkir stöðva öll viðskipti við Ísrael Erlent Fleiri fréttir Svandís boðar til blaðamannafundar Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans „Helvíti fínt“ að komast aftur á Papa's Pizza Ætlar ekki að þröngva sér upp á fólk Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Papa's Pizza, verkföll flugvallarstarfsmanna og óvæntur forsetaframbjóðandi Kolbeinn Sigþórsson ákærður fyrir brot gegn barnungri stúlku Framboð Viktors Traustasonar er gilt Hárgreiðslustóll ekki hættulegt tæki og konan fær engar bætur Afkoma borgarinnar versnar um níu milljarða króna milli ára Samþykktu verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli Útimarkaðurinn í Mosó hættir Atli Þór ráðinn til Pírata: „Við ætlum að koma flokknum í ríkisstjórn“ Biðlistinn á Stígamótum styttist í fyrsta sinn í þrjú ár Ný skoðanakönnun á morgun og Pallborð klukkan 14 Áfram landris og óvissa um framhaldið Tryggja þurfi tímabundin afnot náttúruauðlinda í stjórnarskrá Búinn að skila inn undirskriftum eftir „óvenjulegan“ frest „Það er norskur sigur í dag“ Grindvíkingar opna bakarí og veitingastað á ný Bakarí og veitingastaður opna í Grindavík á ný Friðrik skipaður sendiherra í Póllandi Halla vill skikka ungmenni í samfélagsþjónustu Íslendingur í gæsluvarðhaldi vegna Hamraborgarmálsins Betra að fá óþægilegu málin fram fyrr en seinna Eldur í ruslageymslu í Hafnarfirði Sjá meira
Um fimmtíu sprautufíklar nýta sér reglulega nálaskiptaþjónustu sjúkrabílsins Frú Ragnheiðar. Síðustu þrjú ár hafa 262 fíkniefnaneytendur leitað til þeirra sjálfboðaliða sem starfa í bílnum, fengið þar hreinar nálar, klúta og nálabox en einnig aðhlynningu, spjall og ráðleggingar. Verkefnið er rekið af Reykjavíkurdeild Rauða krossins með það að markmiði að minnka skaðann sem hlýst af alvarlegri fíkniefnaneyslu í samfélaginu. Hugtakið skaðaminnkun hefur enn ekki mikið verið rætt innan hins opinbera heilbrigðiskerfis hér á landi en það er komið mun lengra víða erlendis. Frú Ragnheiður er fyrsta yfirlýsta skaðaminnkunarverkefnið á Íslandi. Hún keyrir á milli Hlemms, Granda og Gistiskýlisins fimm kvöld í viku og veitir fíklum þjónustu.Langflestir í ritalíni Nær allir sem nýta sér þjónustu Frú Ragnheiðar koma þangað í þeim tilgangi að fá nýjar sprautur og sprautunálar. Langstærsti kúnnahópur bílsins sprautar sig með ritalíni en einnig er nokkuð um amfetamín, morfín og kókaín. Ritalín hefur svipaða örvandi virkni og amfetamín en víman varir stutt svo margir sprauta því í æð oft á dag. Dæmi eru um að langt leiddir fíklar sprauti sig með rítalíni allt að tíu til tuttugu sinnum á degi hverjum þegar fjárhagur og heilsa leyfir. Svala Jóhannsdóttir hefur starfað fyrir Rauða krossinn um árabil og segir bráðnauðsynlegt að innleiða skaðaminnkun sem hugmyndafræði frekar inn í samfélagið. „Þetta er svo brýnt fyrir hópinn sem er hvað verst staddur og sá hópur er einfaldlega mjög stór," segir hún. „Samfélagið segir okkur að allir eigi að vera edrú en fólk verður að átta sig á því að það er óraunhæf krafa. Vímuefnaneysla hefur fylgt manninum frá upphafi og mun sennilega alltaf gera það. Sumir hafa verið í neyslu marga áratugi og vilja bara ekki hætta. Og það verður að virða það líka."Lokað augum fyrir staðreyndum Ísabella Björnsdóttir starfar einnig sem sjálfboðaliði með Frú Ragnheiði. Hún hefur nýlokið MA-námi í félagsráðgjöf þar sem hún skrifaði lokaritgerð um skaðaminnkun. „Sumum finnst hræðilegt að láta fólk fá sprautur og gagnrýna þetta fyrirkomulag. En þetta verður allt öðruvísi þegar þú ert í kominn návígi við fíkla sem eru á þessum stað. Svo er auðvitað augunum enn lokað fyrir því að það séu raunverulega til sprautufíklar í samfélaginu," segir hún. Svala tekur undir þetta og segir úrræðin vera til staðar þó það vanti heildræna stefnu á skaðaminnkun.Efnin aldrei tekin af konunum „Það er til að mynda bannað að nota efni innanhúss í Konukoti sem getur gert þeim sem eru háðar morfíni mjög erfitt fyrir. Konurnar fara út, fárveikar, um leið og þær vakna og standa í kuldanum á meðan þær fá sér. Neyslurými gæti minnkað skaðann af því, sem og mörgu öðru," segir hún, en bætir við að nálaskiptaþjónusta sé í Konukoti og það hafi skipt sköpum þegar því var komið á. Efnin eru aldrei tekin af konunum þegar þær koma inn, heldur eru þau geymd á meðan þær dvelja innandyra. „Efnin eru aldrei tekin því það er ekki einu sinni hægt að ímynda sér hvað þessar konur hafa stundum þurft að ganga í gegnum til að ná í þau," segir Svala.Áfengisfráhvörfin eru verst Að sögn Ísabellu og Svölu eru slæm áfengisfráhvörf verri en fráhvörf af ólöglegum fíkniefnum. „Öll fráhvörf eru mjög slæm en áfengisfráhvörfin eru langverst. Þau eru einu fráhvörfin sem geta leitt fólk til dauða ein og sér," segir Svala. Ísabella tekur undir það og konurnar tvær telja að íslensk heilbrigðisyfirvöld ættu að taka starfsemi erlendra landa sér til fyrirmyndar í þeim efnum. „Það getur verið óhugnanlegt að vera með konur í áfengisfráhvörfum. Þær vakna um morguninn og byrja strax að skjálfa en oft þurfa þær bara að fá nokkra sopa og þá jafnast þær út," segir Ísabella. „Þá geta þær farið að hugsa um sig, kannski fengið sér að borða, þrifið sig, lesið blaðið og því um líkt," bætir Svala við. Þannig sé verið að vinna með mikla áfengissjúklinga víða erlendis og segja konurnar slíka starfsemi vanta hér á landi.Aðstoða ekki við neysluna Svala og Ísabella hafa aldrei hjálpað fíkli að sprauta sig. „Við reynum að leiðbeina fólki um örugga sprautunotkun. Ein gagnrýnin á skaðaminnkun er sú hugmynd að svona þjónusta komi í veg fyrir bindindi. En það er akkúrat ekki þannig. Ef einstaklingurinn vill aðstoð og stuðning við að ná edrúmennsku stendur það alveg 110 prósent til boða. Þetta snýst um að virða sjálfsákvörðunarrétt fólks," segir Svala. Hún segir að þrátt fyrir aukna umræðu finni hún enn fyrir miklum fordómum innan kerfisins sem einkennist af vanþekkingu á skaðaminnkun sem hugmyndafræði. Það sé lítið rætt um fræðin, bæði innan kerfisins og við notendur. Nauðsynlegt sé að losna við tabúið og hefja samtal um málin. Hún hefur borið ákveðna spurningu undir fólk til að freista þess að láta það skilja skaðaminnkun betur: „Hvað myndir þú gera ef þú sæir alkóhólista drekka úr brotnu glasi?"
Mest lesið „Mun ekki halla mér aftur og leyfa deyjandi sjónvarpsstöð að ráðast á mig“ Erlent „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Innlent Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Innlent Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Innlent Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans Innlent Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV Innlent Segja frumvarp um gyðingaandúð í andstöðu við Biblíuna Erlent Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Innlent Svandís boðar til blaðamannafundar Innlent Tyrkir stöðva öll viðskipti við Ísrael Erlent Fleiri fréttir Svandís boðar til blaðamannafundar Heyrist meira af kjaftæði um lyf en vísindalegum staðreyndum Sautján greinst með kíghósta og inflúensan enn að dreifa sér Vilja svör um möguleg „óþægileg hagsmunatengsl“ borgar og RÚV „Fann það þegar ég vaknaði í morgun að þetta var lúmskt áfall“ Horfði á þegar vinur hans réðst á manninn sem braut á dóttur hans „Helvíti fínt“ að komast aftur á Papa's Pizza Ætlar ekki að þröngva sér upp á fólk Katrín efst en Jón hrynur í nýrri könnun Papa's Pizza, verkföll flugvallarstarfsmanna og óvæntur forsetaframbjóðandi Kolbeinn Sigþórsson ákærður fyrir brot gegn barnungri stúlku Framboð Viktors Traustasonar er gilt Hárgreiðslustóll ekki hættulegt tæki og konan fær engar bætur Afkoma borgarinnar versnar um níu milljarða króna milli ára Samþykktu verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli Útimarkaðurinn í Mosó hættir Atli Þór ráðinn til Pírata: „Við ætlum að koma flokknum í ríkisstjórn“ Biðlistinn á Stígamótum styttist í fyrsta sinn í þrjú ár Ný skoðanakönnun á morgun og Pallborð klukkan 14 Áfram landris og óvissa um framhaldið Tryggja þurfi tímabundin afnot náttúruauðlinda í stjórnarskrá Búinn að skila inn undirskriftum eftir „óvenjulegan“ frest „Það er norskur sigur í dag“ Grindvíkingar opna bakarí og veitingastað á ný Bakarí og veitingastaður opna í Grindavík á ný Friðrik skipaður sendiherra í Póllandi Halla vill skikka ungmenni í samfélagsþjónustu Íslendingur í gæsluvarðhaldi vegna Hamraborgarmálsins Betra að fá óþægilegu málin fram fyrr en seinna Eldur í ruslageymslu í Hafnarfirði Sjá meira