Skoðun

Um bönn og bannfæringu

Ögmundur Jónasson skrifar
Ég legg alltaf við hlustir þegar varað er við bannáráttunni, enda tel ég að helst allt sem ekki skaðar aðra eigi að vera leyfilegt. Þess vegna las ég af athygli grein Guðmundar Andra Thorssonar í Fréttablaðinu um boð og bönn – og áfengisauglýsingar. Ég hef jafnframt lesið margar greinar hans um ágæti Evrópusambandsins, en þar er ég honum sjaldnast sammála.

Ein megin ástæðan fyrir andstöðu minni við inngöngu Íslendinga í Evrópusambandið er einmitt sú, að ég vil ekki stíga inn í það miðstýrða reglugerðarvirki frekar en við þegar höfum gert með aðild að EES og þeim boðum og bönnum sem því samkomulagi fylgja. Þykir mér nóg um vistina þar.

Virðum lýðræðislega niðurstöðuVið sem hér búum myndum eflaust af fúsum og frjálsum vilja gera sumt af því sem ESB fyrirskipar. En við viljum ráða okkar örlögum sjálf eins og framast er kostur; gera upp málin í nærumhverfinu og komast þar að lýðræðislegri niðurstöðu. Einmitt þarna liggur veikleiki Evrópusambandsins. Það er stórt og miðstýrt og setur strangar ófrávíkjanlegar reglur um flest sem snýr að markaðsmálum. Þegar lýðræðislegur vilji stangast á við þessi lögmál verður hann að víkja. Um þetta höfum við ótal dæmi.

Allt þetta hef ég margoft rætt og meðal annars átt orðastað við Guðmund Andra á síðum þessa blaðs þar sem ég hef vakið sérstaka athygli á afstöðu minni til miðstýringar og valdboðs annars vegar og lýðræðis hins vegar. Nú bregður svo við að undirritaður, sem taldi sig andstæðing bannstefnunnar, er sagður vera sjálfur merkisberi hennar. Hann er semsagt „bannmaður“ og bannfærður sem slíkur: „Ögmundur er bannmaður … kannski að hann sé að hugsa um að banna aftur bjórinn? Kannski að stjórnin sé að gæla við þær hugmyndir að láta læknana skrifa út lyfseðla fyrir áfengi?“

Guðmundur Andri og fordómarnirÞetta er óneitanlega sérstök nálgun í rökræðu en vissulega í ætt við þá tilhneigingu að alhæfa um skoðanir fólks í fordæmingaskyni, en sú tilhneiging hefur ekki síst verið ríkjandi í umræðu um Evrópumál. Þannig verða til ákveðnar formúleringar í texta. Fyrst er heimurinn smættaður niður í Íslendinga annars vegar og Útlendinga hins vegar. Síðan er farið að lýsa persónueinkennum Íslendinga, stundum uppnefnd þjóðarsálfræði. Útlendingum er þá lýst sem þjóðflokki sem er ólíkur Íslendingum. Þannig eiga Kínverjar, Indverjar, Bandaríkjamenn og allir hinir Útlendingarnir það sameiginlegt að vera ólíkir Íslendingum. Þó telja ýmsir að hjörtum mannanna svipi saman í Súdan og Grímsnesinu. En auðvitað er þetta ósköp þægileg formúla. Hún er að vísu eins forheimskandi og flestar skilgreiningar sem byggja á einnar breytu jöfnum. En fyrir þá sem byggja alla sína texta á því að velta fyrir sér hvort ekki sé best að haska sér í ESB, þá er eiginlega ekki pláss fyrir blæbrigði. Ekki frekar en tölvan sem les bara einn eða núll, já eða nei, svart eða hvítt.

Það sem Guðmundur Andri hefur umfram flesta þjóðarsálfræðinga er að geta yfirfært almenna fordóma sína yfir á fleiri en eitt svið. Í samræmi við það verð ég auðveldlega afgreiddur sem bannmaður. Guðmundur Andri er þá væntanlega ekki-bannmaður. Ísland er bannland og Útlönd eru ekki-bannlönd.

Keyptum áróðri settar skorðurÍ þágu stílbragðs og áróðurs snýr Guðmundur Andri út úr frumvarpi, sem gengur út á að styrkja löggjöf um bann við áfengisauglýsingum, með því að flétta það saman við allt annars konar þingsályktunartillögu um herta baráttu gegn reykingum.

Það gerir mig að bannmanni að vilja ekki að áfengissalar geti keypt pláss í fjölmiðlum til að hafa í frammi áróður fyrir áfengi. Þetta er ekki nýtt viðhorf. Áfengisauglýsingar hafa aldrei verið leyfðar á Íslandi. Auglýsendur hafa hins vegar getað skriðið í gegnum göt í lögunum og þannig virt anda þeirra að vettugi. Búnar hafa verið til léttölstegundir gagngert til að auglýsa áfenga framleiðslu. Þetta sýnir ekki ábyrgð í verki. Það er ekki fyrr en nú, að hillir undir að tekið verði á lögbrotum þeirra, að framleiðendur og auglýsendur tala um mikilvægi samkomulags. Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum eru á sama máli og ég. Þau telja áfengissala ganga á frelsi sitt og barna sinna.

Frelsi eins getur þannig verið ofríki gagnvart öðrum. Þannig er heimurinn. Ekki svarthvítur eins og skilja mætti af skrifum Guðmundar Andra Thorssonar. En ég veit að hugsun hans getur náð lengra, þótt svo hafi ekki verið í þessum skrifum.




Skoðun

Sjá meira


×