Fastir pennar

Tímamót í land- grunnsmálum

Fyrr á þessu ári voru liðin rétt 30 ár frá því Íslendingar öðluðust fullan rétt yfir 200 mílna efnahagslögsögunni hér við land, en þá lauk síðsta þorskastríðinu við Breta eftir útfærsluna árið 1975. Það var mikill áfangi í baráttu okkar fyrir yfirráðum yfir auðlindum hafsins umhverfis landið, og á þeim tíma vorum við frumherjar í hafréttarmálum, - ruddum brautina fyrir aðrar strandþjóðir í þeim efnum. Þar komu einkum við sögu hafréttarfræðingar okkar, framsýnir stjórnmálamenn, hafrannsóknamenn að ógleymdum landhelgisgæslumönnum, sem börðust við stórveldi á miðunum , - og höfðu vinninginn.

Útvíkkun landhelginnar alveg frá 1952, þegar flóar og firðir voru friðaðir, byggðist á landgrunnslögnum frá 1948, sem reynst hafa góður grundvöllur í baráttu Íslendinga á sviði hafréttarmála.

Þótt nú séu meira en 30 ár frá hinum merku tímamótum i landhelgissögu okkar, erum við enn að vinna sigra á þessum vettvangi, og öðlast meiri réttindi á hafinu umhverfis landið.

Samningur sá sem Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra undirritaði fyrir Íslands hönd í New York í vikunni, er eitt dæmið um það. Hann er talinn marka tímamót í landgrunnsmálum á Norðaustur Atlantshafi. Þarna er um að ræða skiptingu landgrunnsins utan 200 sjómílna milli Íslands, Færeyja, meginlands Noregs og Jan Mayen, í suðurhluta Síldarsmugunnar svokölluðu. Þar með aukast landgrunnsréttindi okkar um tæplega 30 þúsund ferkílómetra í beinu framnhaldi af efnahagslögsögunni norðaustur af landinu. Aðeins minna svæði kemur í hlut Færeyinga, en rösklega 55 þúsund ferkílómetra svæði í hlut Norðmanna.

Þetta var niðurstaðan varðandi nokkra samningafundi landanna sem hlut eiga að máli fyrr á þessu ári. Ósagt skal látið hvort við hefðum getað fengið eitthvað meira í okkar hlut af þessu hafsvæði með frekari samningaviðræðum, en það er kannski ekki aðalatriðið, heldur að þetta getur haft mikið fordæmisgildi fyrir okkur varðandi frekari vinninga á hafsvæðum utan efnahagslögsögu Íslands . Þar ber fyrst og fremst að nefna Reykjaneshrygg og Hatton - Rockall svæðið , sem er svo tengt nafni Eyjólfs K. Jónssonar fyrrum alþingismanns, að ekki verður minnst á það svæð án þess að nefna hann um leið. Hann var óþreytandi við að halda fram rétti okkar Íslendinga á því svæði , þótt sumum finndist á sínum tíma að þar væri jafnvel helst til langt seilst.

Nú er hinsvegar fyrir löngu ljóst að við eigum þar mikla möguleika að margra mati , og samningurinn sem undirritaður var í New York í vikunni, er einmitt talinn geta hjálpað okkur á þeirri leið. Það eru margar þjóðir sem líta hýru auga til þessa svæðis, en framtíðin ein getur skorið úr um hvað verður um það.

Þótt nú hafi tekist samkomulag milli þeirra sem eiga hagsmuna að gæta í suðurhluta Síldarsmugunnar, á málið eftir að fara til landgrunnsnefndar Sameinuðu þjóðanna , sem á að gera tillögur um ytri mörk landgrunnsins. Líklegt er talið að landgrunnið og réttindi yfir því fái aukna þýðingu í framtíðinni, því með meiri og breyttri tækni kunna að finnast þar óþekktar auðlindir.

Fyrr á þessu ári voru liðin rétt 30 ár frá því Íslendingar öðluðust fullan rétt yfir 200 mílna efnahagslögsögunni hér við land, en þá lauk síðsta þorskastríðinu við Breta eftir útfærsluna árið 1975. Það var mikill áfangi í baráttu okkar fyrir yfirráðum yfir auðlindum hafsins umhverfis landið, og á þeim tíma vorum við frumherjar í hafréttarmálum, - ruddum brautina fyrir aðrar strandþjóðir í þeim efnum. Þar komu einkum við sögu hafréttarfræðingar okkar, framsýnir stjórnmálamenn, hafrannsóknamenn að ógleymdum landhelgisgæslumönnum, sem börðust við stórveldi á miðunum , - og höfðu vinninginn.

Útvíkkun landhelginnar alveg frá 1952, þegar flóar og firðir voru friðaðir, byggðist á landgrunnslögnum frá 1948, sem reynst hafa góður grundvöllur í baráttu Íslendinga á sviði hafréttarmála.

Þótt nú séu meira en 30 ár frá hinum merku tímamótum i landhelgissögu okkar, erum við enn að vinna sigra á þessum vettvangi, og öðlast meiri réttindi á hafinu umhverfis landið.

Samningur sá sem Valgerður Sverrisdóttir utanríkisráðherra undirritaði fyrir Íslands hönd í New York í vikunni, er eitt dæmið um það. Hann er talinn marka tímamót í landgrunnsmálum á Norðaustur Atlantshafi. Þarna er um að ræða skiptingu landgrunnsins utan 200 sjómílna milli Íslands, Færeyja, meginlands Noregs og Jan Mayen, í suðurhluta Síldarsmugunnar svokölluðu. Þar með aukast landgrunnsréttindi okkar um tæplega 30 þúsund ferkílómetra í beinu framnhaldi af efnahagslögsögunni norðaustur af landinu. Aðeins minna svæði kemur í hlut Færeyinga, en rösklega 55 þúsund ferkílómetra svæði í hlut Norðmanna.

Þetta var niðurstaðan varðandi nokkra samningafundi landanna sem hlut eiga að máli fyrr á þessu ári. Ósagt skal látið hvort við hefðum getað fengið eitthvað meira í okkar hlut af þessu hafsvæði með frekari samningaviðræðum, en það er kannski ekki aðalatriðið, heldur að þetta getur haft mikið fordæmisgildi fyrir okkur varðandi frekari vinninga á hafsvæðum utan efnahagslögsögu Íslands . Þar ber fyrst og fremst að nefna Reykjaneshrygg og Hatton - Rockall svæðið , sem er svo tengt nafni Eyjólfs K. Jónssonar fyrrum alþingismanns, að ekki verður minnst á það svæð án þess að nefna hann um leið. Hann var óþreytandi við að halda fram rétti okkar Íslendinga á því svæði , þótt sumum finndist á sínum tíma að þar væri jafnvel helst til langt seilst. Nú er hinsvegar fyrir löngu ljóst að við eigum þar mikla möguleika að margra mati , og samningurinn sem undirritaður var í New York í vikunni, er einmitt talinn geta hjálpað okkur á þeirri leið. Það eru margar þjóðir sem líta hýru auga til þessa svæðis, en framtíðin ein getur skorið úr um hvað verður um það.

Þótt nú hafi tekist samkomulag milli þeirra sem eiga hagsmuna að gæta í suðurhluta Síldarsmugunnar, á málið eftir að fara til landgrunnsnefndar Sameinuðu þjóðanna , sem á að gera tillögur um ytri mörk landgrunnsins. Líklegt er talið að landgrunnið og réttindi yfir því fái aukna þýðingu í framtíðinni, því með meiri og breyttri tækni kunna að finnast þar óþekktar auðlindir.






×