Fastir pennar

Leyndin yfir velgengni Evrópu

Um daginn var ég staddur í einu af fátækustu hverfum Berlínar. Um það bil fimmti hver maður í borginni er án atvinnu og í þessu hverfi er hlutfallið mun hærra. Ekki ólíklegt að nær helmingur frískra manna í þessum borgarhluta þurfi að takast á við lífið án þess að hafa nokkru sinni sæmilega og stöðuga atvinnu. Svona hverfi er að finna í mörgum stórum borgum á meginlandi Evrópu, sem betur fer þó ekki í þeim öllum. Í þessum hverfum er að finna botninn á hinum ríku samfélögum álfunnar. Hversu dapurleg sem þessi hverfi eru þá eru þau líka áminning um annað. Botninn lítur öllu verr út alls staðar annars staðar í heiminum. Fátækustu hverfi Berlínar, London, Parísar og annarra stórborga Vestur-Evrópu eru lítið lík fátæktarhverfum amerískra borga að ekki sé minnst á slík á hverfi utan Vesturlanda. Fáir Bandaríkjamenn sem heimsæktu fátækustu hverfi evrópskra borga myndu hreinlega trúa því að þeir væru að horfa á botninn á evrópsku samfélagi. Það er ekki aðeins að skárri mynd blasi við augum í fátækum hverfum Evrópu en annars staðar heldur er líka gagnger munur á því sem síður sést. Aðgangur að sæmilegri heilsugæslu, þokkalegri menntun og opinberri þjónustu er með allt öðrum hætti en þekkist í fátækum hverfum Bandaríkjanna að ekki sé talað um aðra heimshluta. Barnadauði er líka miklu lægri á fátækum svæðum Evrópu en í bandarískum stórborgum og langlífi manna meira. Fyrir hina fátæku sker Evrópa sig gersamlega frá öðrum hlutum heimsins. Það eru heldur ekki aðeins þeir fátæku sem hafa það betra í Evrópu en annars staðar í veröldinni. Fyrir nokkru las ég stutta grein í uppáhaldsblaðinu mínu, Financial Times. Nafn greinarinnar sagði allt um efni hennar: Europe´s dirty little secret: It is doing rather well. Greinarhöfundur sagði að Evrópumenn, sem eru tíundi hluti jarðarbúa, eigi 40% af auðlegð heimsins, sem er raunar líklega ofáætlun, og bæti hag sinn á hverju ári þótt vöxtur sé hlutfallslega minni en í Asíu. Hann benti líka á að þrátt fyrir alla angistina yfir áhrifum hnattvæðingar væri Þýskaland nýlega orðið stærsta útflutningshagkerfi heimsins, stærra en Japan, Bandaríkin og Kína. Mörg landanna sem koma næst þar á eftir eru líka í Evrópu. Kínverskur ráðherra hafði bent honum á að Kína þyrfti að selja hundrað milljón skyrtur til að borga fyrir eina Airbus-flugvél. Velgengni Evrópu, sem Evrópumenn virðast raunar ótrúlega sannfærðir um að sé ekki til staðar, byggist heldur ekki á striti. Bandaríski nóbelsverðlaunahafinn Paul Krugman benti á fyrir nokkru að það væri í Evrópu en ekki í Bandaríkjunum þar sem mest verðmæti sköpuðust fyrir hverja unna stund og að framleiðnin væri einna hæst í Frakklandi. Þar kjósa menn hins vegar stuttan vinnutíma til að eiga meiri tíma fyrir fjölskyldur sínar. Með þessu var Krugman auðvitað að stríða repúblikönum sem hafa sérstaka andúð á Frökkum, fæðingarorlofum og fríum en gefa sig út fyrir að vera mestu áhugamenn á jörðinni um velferð fjölskyldna. Það sem leitaði þó mest á hugann í þessu fátæka hverfi í Berlín voru sjónvarpsmyndirnar sem ég hafði horft á fáum dögum áður frá New Orleans. Það eru auðvitað margar ástæður fyrir því að Bandaríkin eru svo skipt samfélag að menn eru skildir eftir í neyð og þeir sem eftir verða bregðast við með því að ráðast hver á annan. Ástæðurnar eru pólitískar, sögulegar og menningarlegar. Í grunninn snúa þær þó að því hvernig menn vilja skipuleggja samfélagið. Bandarískur dálkahöfundur sagði nýlega að munurinn á Bandaríkjunum og Evrópu snerist um muninn á viðhorfum til þess hvernig tryggja ætti öryggi borgaranna. Vestanhafs litu menn svo á að ríkið hefði tiltölulega lítið hlutverk þegar kæmi að öðrum þáttum en löggælsu og hervörnum en í Evrópu ríktu önnur viðhorf sem byggðu á hugmyndum um almennara öryggi með efnalegri og félagslegri samtryggingu. Þrátt fyrir mestu velmegun, velferð og öryggi í heimi og til muna stystan vinnutíma almennings verður ekki sagt að fréttir frá álfunni endurspegli almenna ánægju. Á því eru vafalítið margar skýringar. Sumar þeirra eru efnislegar en aðrar lúta frekar að umræðuhefð og lögmálum fjölmiðlunar.





×