Ríkisstjórnin matreiðir málefnin Þórlindur Kjartansson skrifar 18. mars 2005 00:01 Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Þórlindur Kjartansson Mest lesið Nokkrar góðar ástæður til að svindla á örorkukerfinu Eiður Welding Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Endurvekjum skikkjuna strax! Samúel Karl Ólason Skoðun Allt það helsta með einum smelli Skoðun Bókaútgáfa, íslenskukennsla, þýðingar og máltilfinning Skoðun Opið bréf til stjórnar HB Granda Hópur kvenna Skoðun Geirfuglar Sigríðar Hagalín Þór Saari Skoðun Séreign er ekki það sama og séreign Björn Berg Gunnarsson Skoðun Enn um vanda drengja Ragnar Þór Pétursson Skoðun Hrokafull afstaða utanríkisráðherra Björn B Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Endurvekjum skikkjuna strax! Samúel Karl Ólason skrifar Skoðun Allt það helsta með einum smelli skrifar Skoðun Nokkrar góðar ástæður til að svindla á örorkukerfinu Eiður Welding skrifar Skoðun Orkuskipti í forgang Ingibjörg Álfrós Björnsdóttir skrifar Skoðun Ancelotti, Real Madrid og árangur liðsins – út frá sálfræðilegum pælingum Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Takkaborð tilfinninga minna Diljá Ámundadóttir Zoëga skrifar Skoðun Kyrrstöðuverðbólga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bókaútgáfa, íslenskukennsla, þýðingar og máltilfinning skrifar Skoðun Mikilvægi dýranna: Þau hafa sitt vit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Nauðungarstjórnun í nánum samböndum Ásgeir Þór Ásgeirsson skrifar Skoðun Ákall eftir náttúrufræðikennurum Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Minni atvinnuþátttaka og fjölgun starfa stórauka íbúðaþörf Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Jónsósómi II – engin skuldsetning vegna 984 m.kr. hafnarframkvæmda Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Framtíð stjórnmálanna – val kjósenda Magnea Marínósdóttir skrifar Skoðun Enn um vanda drengja Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Séreign er ekki það sama og séreign Björn Berg Gunnarsson skrifar Skoðun Heppni að ekkert fordæmi var til staðar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Í skugga sílóa og sandryks Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fyrsta borgaraþing Reykjavíkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Upplifun mín á því að taka þátt í Gefum íslensku séns Brynjar Björnsson skrifar Skoðun Við lok grunnskólans Atli Björnsson skrifar Skoðun Afstaða fólks með fötlun til dánaraðstoðar Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Eru samfélagsmiðlar að setja heilbrigðiskerfi framtíðarinnar á hausinn? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ísrael hefur ekki áhuga á vopnahléi – þjóðarmorð heldur áfram Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Einhverf börn í almennu skólakerfi Sara Rós Kristinsdóttir skrifar Skoðun Þau sem hunsa helförina Birgir Rúnar Davíðsson skrifar Skoðun Meinsemdir á vinnumarkaði Bergvin Eyþórsson skrifar Skoðun Gleðilegt 2007! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Takk, Kristinn Jón Kaldal skrifar Skoðun Hroki og ósvífni Magnús Guðmundsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum dögum og vikum hafa sífellt fleiri óþægileg mál komið upp er varða samskipti ríkisstjórnar Bandaríkjanna og fjölmiðla. Bandaríska dagblaðið New York Times greindi frá því á sunnudag að fjöldi ríkisstofnanna hafi á síðustu fjórum árum átt þátt í því að framleiða og dreifa tilbúnum fréttum til að styðja málstað ríkisstjórnarinnar. Þessum fréttum hefur verið komið í dreifingu og fréttamyndir sem sýndar hafa verið í sjónvarpsstöðvum hafa í sumum tilfellum komið beint frá þessum ríkisstofnunum. Umfang fjölmiðlamaskínu Hvíta hússins er mikið. Því er haldið fram að á þriðja hundrað milljónum Bandaríkjadala hafi verið varið til þess að framleiða fréttir um allt hvaðeina sem ríkisstjórnin hefur haft á dagskrá. Hér er ekki aðeins um að tefla fréttamyndir og frásagnir af stríðsátökum heldur hafa stjórnvöld einnig staðið í framleiðslu á fréttum um umdeild innanríkismál eins og ellilífeyriskerfið, öryggi í flugumferð og margt fleira. Fréttin í New York Times kemur fram skömmu eftir mikið fjaðrafok yfir því að ríkisstofnanir höfðu á launaskrá ýmsa dálkahöfunda í dagblöðum sem þáðu greiðslur fyrir að færa rök fyrir málstað ríkisstjórnarinnar án þess að lesendum væri gert það ljóst. Það er þekkt víða um heim að stórfyrirtæki reyna að troða eigin "fréttum" inn í fréttatíma sjónvarpsstöðva en svo virðist sem gengið hafi verið skrefinu lengra í ýmsum af þeim fréttum sem ríkisstjórnin hefur látið vinna fyrir sig. Fréttirnar hafa birst í fréttatímum og jafnvel og engin grein verið gerð fyrir því að þeir voru í raun ekki fréttamenn heldur almannatengslamenn á fullum launum hjá ríkinu. Sökin liggur þó ekki aðeins hjá ríkinu heldur ekki síður hjá fjölmiðlunum sjálfum sem virðast fegnir að geta sent frá sér fullunnar, og þar með ódýrar, fréttir jafnvel þótt þær séu ekki unnar af fréttamönnunum sjálfum. Í frétt New York Times á sunnudag kemur fram að sú aðferð að senda út tilbúnar fréttir til birtingar hafi verið notuð í forsetatíð Bill Clinton en fullyrt er að aðferðin sé mun útbreiddari nú. Eftir hryðjuverkaárásirnar haustið 2001 hófst mikið stríð um stuðning Bandaríkjamanna við aðgerðir ríkisstjórnarinnar bæði í Afganistan og síðar í Írak. Lítil stofnun sem fram að þvi hafði haft það hlutverk að senda út fréttamannafundi og sinna tæknivinnu til stuðnings fjölmiðlafólki tók að sér nýtt hlutverk og byrjað að framleiða fréttir frá A til Ö. Margar fréttir frá Írak og Afganistan þar sem miklum árangri Bandaríkjamanna er lýst og viðtöl sýnd við þakkláta heimamenn hafa í raun verið framleidd af verktökum bandarískra ráðuneyta í því augnamiði að sýna jákvæða mynd af stöðu mála. Talsmaður stofnunarinnar segir við New York Times: "Okkar markmið er að koma staðreyndum og sannleikanum á framfæri. Við erum ekki áróðursskrifstofa." En það er eflaust ekki huggun fyrir marga að vera þess vissir að "fréttamenn" bandarísku ríkisstjórnarinnar telji sig vera handhafa sannleikans. Fjölmiðlar eru undir stöðugum þrýstingi á birtingu alls kyns upplýsinga. Það er hins vegar ekki til marks um vönduð vinnubrögð á dagblaði að birta fréttatilkynningar í blöðum án þess að geta þess að hún sé komin frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Það er óhætt að fullyrða að engri fréttastofu á Íslandi dytti í hug að taka við slíku efni og birta það óbreytt án þess að geta þess að efnið er sent frá viðkomandi fyrirtæki eða stofnun. Á stórum markaði eins og þeim bandaríska getur þetta verið meiri vandkvæðum bundið þar sem stór hluti efnisins berst í gegnum miðlægar fréttastofur stórra fréttastofa eins og Reuters og Associated Press. Í að minnsta kosti einu tilviki sem blaðamenn New York skoðuðu brást Associated Press og sendi "frétt" frá bandaríska varnarmálaráðuneytinu án þess að geta upprunans. Fæstar fréttastofur hafa burði til þess að fjalla af sjálfsdáðum um allt sem gerist í heiminum og því er trúverðugleiki stóru fréttamiðlanna, eins og Reuters og AP, mjög mikilvægur. Þessi fyrirtæki eru í raun fréttastofur fyrir fréttastofurnar og gengið er út frá því að þær fylgi ítrustu reglum vandaðrar blaðamennsku. Í flestum tilvikum er það væntanlega röð mistaka sem veldur því að "frétt" sem unnin er af áróðursmeisturum stjórnvalda í Bandaríkjunum endar í sjónvarpstækjum fólks sem fullgilt fréttaefni. Það er hins vegar hæpið að stjórnvöld í Bandaríkjunum verji hundruðum milljóna Bandaríkjadala í að framleiða fréttaeftirlíkingar nema í þeirri von að á endanum fái áhorfandinn það á tilfinninguna að hann sé að fá fréttina frá hlutlausum aðila.Þórlindur Kjartansson - thkjart@frettabladid.is
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ancelotti, Real Madrid og árangur liðsins – út frá sálfræðilegum pælingum Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Jónsósómi II – engin skuldsetning vegna 984 m.kr. hafnarframkvæmda Kristinn H. Gunnarsson skrifar
Skoðun Eru samfélagsmiðlar að setja heilbrigðiskerfi framtíðarinnar á hausinn? Guðrún Nanna Egilsdóttir,Dögg Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Ísrael hefur ekki áhuga á vopnahléi – þjóðarmorð heldur áfram Sveinn Rúnar Hauksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun