Auðlindir í eigu þjóðar Eva Baldursdóttir skrifar 22. desember 2014 07:00 Auðlindir Íslands eru okkar þjóðararfur og hafa lengi verið undirstaða hagsældar og framfara þjóðarinnar. Verðmætin sem nýting auðlindanna skapar ræður miklu um lífskjör okkar og stendur undir stórum hluta samfélagslegrar þjónustu. Umræðan um náttúruauðlindir í þjóðareign á sér langa sögu og byggir meðal annars á þeirri einföldu kröfu að þjóðin, sem eigandi auðlindanna, fái sanngjarna auðlindarentu fyrir sérleyfi til að nýta þær. Á undanförnum áratugum hafa verið gerðar sex tilraunir til að setja ákvæði um auðlindir í þjóðareign í stjórnarskrá. Tvö heildstæð frumvörp til nýrrar stjórnarskrár hafa komið fram á lýðveldistímanum og bæði falið í sér auðlindaákvæði; frumvarp Gunnars Thoroddsen forsætisráðherra frá 1983 og frumvarp stjórnlagaráðs. Orðalag ákvæðisins í tillögum stjórnlagaráðs tryggir að aldrei skapist óafturkræfur einkaeignarréttur á auðlindum í þjóðareigu. Í ákvæðinu kemur m.a. fram að á grundvelli laga sé heimilt að veita leyfi til afnota auðlinda, gegn fullu gjaldi og til hóflegs tíma í senn. Fullt gjald vísar hér til markaðsvirðis en það eitt og sér er þungavigtarbreyting sem tryggir að auðlindir séu ekki boðnar á hrakvirði af hálfu stjórnvalda á hverjum tíma. Rót vandans er að hér á landi höfum við ekki lokið því brýna verkefni að tryggja að sanngjarn hluti auðlindarentunnar renni til eiganda auðlindanna. Aflaheimildum sem nú er úthlutað undir markaðsvirði og magnsala raforku á of lágu verði felur í sér að auðlindarentunni er ráðstafað annað en til eigandans. Um er að ræða gífurleg verðmæti og í tímans rás hafa þeir sem hafa fengið úthlutað aðstöðu til að innheimta auðlindarentuna varist af hörku umræðu um sanngjarnari skiptingu. Þrátt fyrir þá andstöðu hafa 83% kjósenda lýst yfir stuðningi um ákvæði um þjóðareign auðlinda í stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórnlagaráðs. Núverandi skipan auðlindamála endurspeglar því ekki þjóðarviljann. Auðlindamálin eru ekki aðeins eitt stærsta pólitíska mál samtímans, heldur einnig framtíðarinnar og komandi kynslóða. Áskorunin er að láta almannahag en ekki ríka einkahagsmuni stýra umræðunni um úthlutun sérleyfa til nýtingar auðlinda okkar og sanngjarna skiptingu auðlindarentunnar. Krefjumst þess að farið verði eftir þjóðarviljanum og leggjum þannig okkar af mörkum til að komandi kynslóðir fái notið hágæða almannaþjónustu og jafnra tækifæra – óháð efnahag. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Auðlindir Íslands eru okkar þjóðararfur og hafa lengi verið undirstaða hagsældar og framfara þjóðarinnar. Verðmætin sem nýting auðlindanna skapar ræður miklu um lífskjör okkar og stendur undir stórum hluta samfélagslegrar þjónustu. Umræðan um náttúruauðlindir í þjóðareign á sér langa sögu og byggir meðal annars á þeirri einföldu kröfu að þjóðin, sem eigandi auðlindanna, fái sanngjarna auðlindarentu fyrir sérleyfi til að nýta þær. Á undanförnum áratugum hafa verið gerðar sex tilraunir til að setja ákvæði um auðlindir í þjóðareign í stjórnarskrá. Tvö heildstæð frumvörp til nýrrar stjórnarskrár hafa komið fram á lýðveldistímanum og bæði falið í sér auðlindaákvæði; frumvarp Gunnars Thoroddsen forsætisráðherra frá 1983 og frumvarp stjórnlagaráðs. Orðalag ákvæðisins í tillögum stjórnlagaráðs tryggir að aldrei skapist óafturkræfur einkaeignarréttur á auðlindum í þjóðareigu. Í ákvæðinu kemur m.a. fram að á grundvelli laga sé heimilt að veita leyfi til afnota auðlinda, gegn fullu gjaldi og til hóflegs tíma í senn. Fullt gjald vísar hér til markaðsvirðis en það eitt og sér er þungavigtarbreyting sem tryggir að auðlindir séu ekki boðnar á hrakvirði af hálfu stjórnvalda á hverjum tíma. Rót vandans er að hér á landi höfum við ekki lokið því brýna verkefni að tryggja að sanngjarn hluti auðlindarentunnar renni til eiganda auðlindanna. Aflaheimildum sem nú er úthlutað undir markaðsvirði og magnsala raforku á of lágu verði felur í sér að auðlindarentunni er ráðstafað annað en til eigandans. Um er að ræða gífurleg verðmæti og í tímans rás hafa þeir sem hafa fengið úthlutað aðstöðu til að innheimta auðlindarentuna varist af hörku umræðu um sanngjarnari skiptingu. Þrátt fyrir þá andstöðu hafa 83% kjósenda lýst yfir stuðningi um ákvæði um þjóðareign auðlinda í stjórnarskrá í þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórnlagaráðs. Núverandi skipan auðlindamála endurspeglar því ekki þjóðarviljann. Auðlindamálin eru ekki aðeins eitt stærsta pólitíska mál samtímans, heldur einnig framtíðarinnar og komandi kynslóða. Áskorunin er að láta almannahag en ekki ríka einkahagsmuni stýra umræðunni um úthlutun sérleyfa til nýtingar auðlinda okkar og sanngjarna skiptingu auðlindarentunnar. Krefjumst þess að farið verði eftir þjóðarviljanum og leggjum þannig okkar af mörkum til að komandi kynslóðir fái notið hágæða almannaþjónustu og jafnra tækifæra – óháð efnahag.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar