Árinni kennir illur ræðari Eirný Valsdóttir skrifar 19. ágúst 2014 07:00 Nú er það svo að þeir sem setja fjárlög sem stofnanir ríkisins eiga að fara eftir eru aðrir en þeir sem framfylgja ákvörðuninni. Aftur á móti er það staðreynd að þeir sem setja fjárlög ákveða einnig verkefni stofnana, stundum er rammi verkefna hafður fljótandi á meðan hann er skýrt markaður í annan tíma.Orðræða minnir á kalda stríðið Í ár, eins og oft áður, segja þingmenn að ástæða þess að fjárlög riðlast séu starfsmenn ríkisins. Ástæðan er starfsumhverfi og lög og reglur sem gilda um opinbera starfsmenn og forstöðumenn stofnana. Forstöðumenn valda ekki starfi sínu og ættu að fá sér annað sem þeir ráða við. Dregnir eru upp draugar sem minna um margt á orðræðu ára sem kennd eru við kalt stríð. Opinberir starfsmenn eru æviráðnir er lífseigur draugur og rangt með öllu. Þeir sem halda því fram eru vísvitandi að halda í umræðunni veruleika fyrir setningu laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Við verðum einnig að hafa í huga að það er munur á að vera embættismaður eða almennur opinber starfsmaður. Embættismenn, sem eru örfáir, eru settir til fimm ára en almennir starfsmenn flestir ráðnir ótímabundið eftir reynslutíma sem getur verið allt að einu ári.Vafasamar fullyrðingar Hér á landi sem og í þeim löndum sem við berum okkur saman við gilda lög um ríkisstarfsmenn. Lögin eru tilkomin vegna hagsmuna almennings og ríkisvaldsins en ekki hagsmuna starfsmannanna sjálfra. Verið er að vernda ríkisstarfsmenn gegn pólitískum þrýstingi eða afskiptum stjórnmálamanna og reynt að tryggja óhæði starfsmannanna. Það er forkastanlegt þegar þingmenn fleygja fram vafasömum fullyrðingum sem gripnar eru sem heilagur sannleikur. Það er að verða árvisst að formaður fjárlaganefndar komi með gífuryrði um embættismenn og aðra opinbera starfsmenn. Gert í lok sumars rétt áður en fjárlög eru lögð fram. Ég vek athygli á að í apríl 2012 var lögð fram skýrsla starfshóps, sem skipaður var af fjármálaráðherra, um stöðu, starfsskilyrði og kjör forstöðumanna. Tillögur starfshópsins taka bæði á ytri og innri þáttum í starfsumhverfi forstöðumanna. Hvað ytri þættina varðar gerir hópurinn það að tillögu sinni að sjálfstæði og ábyrgð stjórnenda á stefnumörkun og rekstri sinna stofnana verði skilgreind með skýrum hætti. Jafnframt verði tryggt að ráðherra og þing hafi skýrt mótaðar leiðir til að kalla viðkomandi forstöðumann til ábyrgðar. Þá leggur starfshópurinn til að sett verði í gang endurskoðun bæði á starfsmannalögum og fjárreiðulögum sem og fjárlagaferlinu í heild þar sem horft verði til sjónarmiða, tillagna og ábendinga forstöðumanna.Lítilmannlegt Markmiðið með öllum þessum breytingum verði að auðvelda forstöðumönnum að sinna þeim fjölþættu hlutverkum sem þeim er ætlað að sinna við rekstur sinna stofnana. http://www.fjarmalaraduneyti.is/media/utgafa/Tillogur_starfshops_042012.pdf. Hvað hefur verið gert í þessu? Hvað hefur verið unnið af því sem Ríkisendurskoðun bendir á í skýrslu um mannauðsmál ríkisins frá janúar 2011? Http://www.rikisendurskodun.is/fileadmin/media/skyrslur/mannaudur_starfslok.pdf. Starfsmenn ríkisins eru um 21 þúsund eða um 12% starfandi fólks í landinu. Fáir ríkisstarfsmenn vinna störf sem eru líkt og afgreiðsla yfir búðarborð. Forstöðumanni er óheimilt, svo dæmi sé tekið, að hætta að ryðja vegi eða borga lífeyri af þeirri ástæðu einni saman að rammi fjárlaga er þrengri en reyndin. Það er lítilmannlegt, svo ekki sé fastar að orði kveðið, þegar þingmenn segja að það sé forstöðumanna að halda rekstri innan fjárlaga en hafa um leið engar lausnir til að taka á vandanum.Þurfa að tala af þekkingu Það er afspyrnuvont þegar sex mánaða uppgjör byggist á útgjaldadreifingu samkvæmt formúlunni fjárlög/12x6. Ávallt á að skoða stöðu stofnana miðað við greiðsluáætlun og dreifa fjárlögum miðað við útgjöld per mánuð. Hins vegar á að færa til tekjur reglulega yfir árið og forstöðumenn eiga að muna að ríkissjóður á sem sjaldnast að brúa bil útgjalda og sértekna vegna verkefna. Það verður að vera kristaltært og heimild fyrir því þegar það kemur til. Við frábiðjum okkur að heyra fréttir um stöðu ríkisstofnana sem eru jafn illa ígrundaðar og þær sem fjárlaganefnd Alþingis lagði fram nú í ágúst. Við eigum rétt á að þingmenn tali af þekkingu um málefni starfsmanna ríkisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú er það svo að þeir sem setja fjárlög sem stofnanir ríkisins eiga að fara eftir eru aðrir en þeir sem framfylgja ákvörðuninni. Aftur á móti er það staðreynd að þeir sem setja fjárlög ákveða einnig verkefni stofnana, stundum er rammi verkefna hafður fljótandi á meðan hann er skýrt markaður í annan tíma.Orðræða minnir á kalda stríðið Í ár, eins og oft áður, segja þingmenn að ástæða þess að fjárlög riðlast séu starfsmenn ríkisins. Ástæðan er starfsumhverfi og lög og reglur sem gilda um opinbera starfsmenn og forstöðumenn stofnana. Forstöðumenn valda ekki starfi sínu og ættu að fá sér annað sem þeir ráða við. Dregnir eru upp draugar sem minna um margt á orðræðu ára sem kennd eru við kalt stríð. Opinberir starfsmenn eru æviráðnir er lífseigur draugur og rangt með öllu. Þeir sem halda því fram eru vísvitandi að halda í umræðunni veruleika fyrir setningu laga nr. 70/1996 um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Við verðum einnig að hafa í huga að það er munur á að vera embættismaður eða almennur opinber starfsmaður. Embættismenn, sem eru örfáir, eru settir til fimm ára en almennir starfsmenn flestir ráðnir ótímabundið eftir reynslutíma sem getur verið allt að einu ári.Vafasamar fullyrðingar Hér á landi sem og í þeim löndum sem við berum okkur saman við gilda lög um ríkisstarfsmenn. Lögin eru tilkomin vegna hagsmuna almennings og ríkisvaldsins en ekki hagsmuna starfsmannanna sjálfra. Verið er að vernda ríkisstarfsmenn gegn pólitískum þrýstingi eða afskiptum stjórnmálamanna og reynt að tryggja óhæði starfsmannanna. Það er forkastanlegt þegar þingmenn fleygja fram vafasömum fullyrðingum sem gripnar eru sem heilagur sannleikur. Það er að verða árvisst að formaður fjárlaganefndar komi með gífuryrði um embættismenn og aðra opinbera starfsmenn. Gert í lok sumars rétt áður en fjárlög eru lögð fram. Ég vek athygli á að í apríl 2012 var lögð fram skýrsla starfshóps, sem skipaður var af fjármálaráðherra, um stöðu, starfsskilyrði og kjör forstöðumanna. Tillögur starfshópsins taka bæði á ytri og innri þáttum í starfsumhverfi forstöðumanna. Hvað ytri þættina varðar gerir hópurinn það að tillögu sinni að sjálfstæði og ábyrgð stjórnenda á stefnumörkun og rekstri sinna stofnana verði skilgreind með skýrum hætti. Jafnframt verði tryggt að ráðherra og þing hafi skýrt mótaðar leiðir til að kalla viðkomandi forstöðumann til ábyrgðar. Þá leggur starfshópurinn til að sett verði í gang endurskoðun bæði á starfsmannalögum og fjárreiðulögum sem og fjárlagaferlinu í heild þar sem horft verði til sjónarmiða, tillagna og ábendinga forstöðumanna.Lítilmannlegt Markmiðið með öllum þessum breytingum verði að auðvelda forstöðumönnum að sinna þeim fjölþættu hlutverkum sem þeim er ætlað að sinna við rekstur sinna stofnana. http://www.fjarmalaraduneyti.is/media/utgafa/Tillogur_starfshops_042012.pdf. Hvað hefur verið gert í þessu? Hvað hefur verið unnið af því sem Ríkisendurskoðun bendir á í skýrslu um mannauðsmál ríkisins frá janúar 2011? Http://www.rikisendurskodun.is/fileadmin/media/skyrslur/mannaudur_starfslok.pdf. Starfsmenn ríkisins eru um 21 þúsund eða um 12% starfandi fólks í landinu. Fáir ríkisstarfsmenn vinna störf sem eru líkt og afgreiðsla yfir búðarborð. Forstöðumanni er óheimilt, svo dæmi sé tekið, að hætta að ryðja vegi eða borga lífeyri af þeirri ástæðu einni saman að rammi fjárlaga er þrengri en reyndin. Það er lítilmannlegt, svo ekki sé fastar að orði kveðið, þegar þingmenn segja að það sé forstöðumanna að halda rekstri innan fjárlaga en hafa um leið engar lausnir til að taka á vandanum.Þurfa að tala af þekkingu Það er afspyrnuvont þegar sex mánaða uppgjör byggist á útgjaldadreifingu samkvæmt formúlunni fjárlög/12x6. Ávallt á að skoða stöðu stofnana miðað við greiðsluáætlun og dreifa fjárlögum miðað við útgjöld per mánuð. Hins vegar á að færa til tekjur reglulega yfir árið og forstöðumenn eiga að muna að ríkissjóður á sem sjaldnast að brúa bil útgjalda og sértekna vegna verkefna. Það verður að vera kristaltært og heimild fyrir því þegar það kemur til. Við frábiðjum okkur að heyra fréttir um stöðu ríkisstofnana sem eru jafn illa ígrundaðar og þær sem fjárlaganefnd Alþingis lagði fram nú í ágúst. Við eigum rétt á að þingmenn tali af þekkingu um málefni starfsmanna ríkisins.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar