Vísindin eru heillandi

Katrín Lilja Sigurðardóttir eða Sprengju-Kata var orðin altalandi eins árs og læs fjögurra ára. Hún kennir efnafræði við Háskóla Íslands og brennur fyrir því að kynna vísindi fyrir ungu fólki. Hún týndi sjálfri sér á unglingsárum og fullorðnaðist hratt eftir að hún eignaðist frumburðinn á fyrsta ári í menntaskóla.



„Ég hefði sennilega valið mér annað viðurnefni. Chemistry-Kate hljómar ágætlega en Efnafræði-Kata stuðlar ekki eins vel. Annars þýðir lítið að hugsa út í þetta núna því viðurnefnið Sprengju-Kata er alveg pikkfast við mig,“ segir Katrín Lilja Sigurðardóttir, efnafræðingur og einn öflugasti meðlimur Sprengjugengis Háskóla Íslands undanfarin ár, spurð út í viðurnefni sitt.

Katrín kennir efnafræði við Háskóla Íslands og leggur mikinn metnað í að kynna töfra efnafræði og vísinda fyrir krökkum og ungu fólki. Bæði með Sprengjugenginu og á sjónvarpsskjánum með Ævari vísindamanni. Hún heillar áhorfendur með ákafa sínum og segist breytast í „eldfiman karakter“ á sviðinu.

„Á efnafræðisýningum þarf maður gjarnan að leggja sig allan fram við að halda athygli áhorfenda. Í þessu hlutverki á ég það til að fara hamförum. Ég veit ekki hvort sprengju-viðurnefnið sé vísun í þennan eldfima karakter sem ég á til að breytast í þegar ég útskýri efnafræði fyrir fólki. Núna seinustu ár hef ég haldið mig aðeins til hlés í Sprengjugenginu og leyft nemendum að spreyta sig en hef sjálf meira verið að sinna einstaklingsverkefnum í vísindamiðlun,“ segir Katrín en viðurkennir að tilfinningin sé engu lík að sjá unga áhorfendur gapa af undrun.

„Ég get varla lýst tilfinningunni þegar áhorfendur verða dolfallnir yfir undrum efnafræðinnar. Ef okkur tekst að gera hóp efnafræðinema, klædda hvítum sloppum og með öryggisgleraugu, að fyrirmyndum ungs fólks þá er tilganginum klárlega náð! Næsta sýning Sprengjugengisins verður á árlegum opnum degi HÍ laugardaginn 4. mars.“

Heftaði fingur bróður síns



Katrín var forvitinn krakki sem lét sig oft hverfa. Hún var orðin altalandi eins árs, framhleypin og dugleg og gaf sig ófeimin á tal við ókunnuga. Systkinin tóku upp á ýmsu og spurð út í skammar­strik segir hún að það versta sem hún hafi gert af sér hafi verið að hefta gegnum fingur á bróður sínum. „Reyndar bað hann mig um að gera það, en samt, ég hefði ekki átt að hefta,“ rifjar hún hlæjandi upp. 

„Sem barn fékk ég mikla örvun heima við. Í minningunni vorum við öllum stundum að mála, púsla, kubba, spila, föndra, lesa eða úti að leika. Við höfðum alltaf nóg fyrir stafni og þannig vildi ég hafa það og vil reyndar enn. Frá fyrsta skóladegi var ég mikill námshestur og átti alltaf auðvelt með námið enda var ég orðin læs um 4 ára aldur. Ég elskaði að læra og stærðfræði var alltaf í uppáhaldi.“

Valin síðust í liðið



„Ég prófaði að æfa margar íþróttagreinar, til dæmis ballett, júdó, sund, handbolta, körfubolta, tennis og frjálsar en náði aldrei að festa rætur í neinni grein. Reyndar var ég ekki góð í íþróttum almennt og var alltaf valin síðust í liðið í leikfimi í skólanum. Ég veit ekki alveg hvað mamma var að spá þegar hún sendi mig í ballett. Hún var sennilega að gera tilraun til að draga fram kvenlegar og mjúkar hreyfingar en þær var hvergi að finna,“ segir Katrín sposk.

Mótunarár í Svíþjóð



Rætur Katrínar liggja í Kópavogi. Til sjö ára aldurs bjó hún við Fossvogsdalinn þar sem krakkarnir gáfu hestum brauð og veiddu síli í lækjum. Þá flutti fjölskyldan til Svíþjóðar.

„Þótt ég hafi bara búið í Svíþjóð í tvö ár voru það mikil mótunarár svo mér finnst einhver hluti af mér vera sænskur. Foreldrar mínir skildu í Svíþjóð og við börnin fórum með mömmu aftur til Íslands. Ég er miðjubarnið af fimm börnum hennar mömmu; á tvær eldri systur, Möggu og Guðrúnu, og tvo yngri bræður, Sigga og Pétur. Við fimm systkinin ólumst upp saman og það var alltaf mikið um að vera á heimilinu. Pabbi minn átti fimm börn úr fyrra hjónabandi en þeim kynntist ég ekki fyrr en á fullorðinsárum.“

Óléttan endaði unglingsárin



Katrín segir „unglingaveikina“ hafa herjað á sig og um tíma hafi hún týnt sjálfri sér. Á unglingsárunum hafi móðir hennar flutt með systkinin út á land og það hafi jafnvel komið í veg fyrir að hún færi út af sporinu.

„Mamma bjó með okkur á Laugum í Reykjadal og svo í Öxarfirði og á Kópaskeri. Ég verð ævinlega þakklát fyrir að eyða unglingsárunum í sveitinni því ég týndi aðeins sjálfinu á þessum tíma og hefði mögulega getað endað í slæmum félagsskap í borginni. Strax eftir grunnskólann gerðist ég ofursjálfstæð. Fimmtán ára eignaðist ég kærasta og flutti að heiman. Við leigðum okkur íbúð á Laufásvegi um tíma og ég byrjaði í Menntaskólanum í Reykjavík. Stuttu eftir að skólinn byrjaði varð ég ólétt og eignaðist Róbert minn um vorið. Unglingsárin mín breyttust því fljótt í fullorðinsár,“ segir Katrín. 

Hún hafi þó aldrei slegið slöku við í skólanum. „Ég sinnti alltaf náminu af krafti. Vísindin hafa alltaf heillað mig og sem barn leitaði ég helst í fræðibækur og las mikið. Ég lauk stúdentsprófi af stærðfræðibraut í Versló og tók eitt ár í stærðfræði í HÍ. Ég fann mig ekki alveg í því námi og skipti yfir í efnafræði. Þá loks kynntist ég faginu almennilega og áhuginn kviknaði.“

Stór fjölskylda



„Ég á þrjú börn. Róbert hefur fylgt mér nánast frá barnsaldri en hann verður 18 ára í vor. Sumarrós er 10 ára og Hólmfríður 8 ára en þær eignaðist ég báðar meðan ég stundaði nám við HÍ. Svo á Emil kærasti minn tvo syni, Tómas Nóa 14 ára og Jón Bjarna 10 ára, svo það eru fimm börn á heimilinu þegar mest er og mikið fjör,“ segir Katrín innt efir því hvort hún eigi stóra fjölskyldu.

„Það er alltaf eitthvað um að vera og fjölskyldan fær alls ekki nógu oft tíma fyrir sig. Ef það eru ekki viðburðir, veislur eða íþróttamót förum við kannski saman í Kolaportið, í bíó, á skauta, í Klifur­húsið, í heimsókn eða það sem okkur dettur í hug hverju sinni. Mig dreymir um að komast í fjölskylduferð til útlanda og er búin að lofa að láta það eftir mér á næstu misserum,“ segir Katrín. Hún slakar þá sjaldan á yfir bók eða hvað?

„Það eru reyndar tvær bækur á náttborðinu núna. Önnur heitir „The Elements of Murder: A History of Poison“. Titillinn segir alla söguna en bókin fjallar um banvæn frumefni. Hin bókin er spennusagan „Ég man þig“ eftir Yrsu Sigurðardóttur. Seinustu ár hef ég lesið og hlustað á sænsku spennusögurnar eftir Lars Kepler til að viðhalda sænskunni.“ 

Vigtin nálgaðist 100 kíló



Þótt Katrín hafi ekki fundið íþróttaáhugann á æsku- og unglingsárum stundar hún útihlaup af kappi í dag. Hún byrjaði einfaldlega á því að fara út að skokka og á nú að baki eitt maraþon og hljóp Laugaveginn síðasta sumar.

„Ég fór að skokka fyrir 10 árum síðan. Þá hljóp ég mína fyrstu 10 km í Reykjavíkurmaraþoni á 66:38 og lenti í sæti 477 í mínum aldursflokki. Ég var veik af áreynslu í viku á eftir. Eftir að ég átti Hólmfríði árið eftir var ég allt of þung, nálægt 100 kílóum.

Ég var með tvö lítil börn og í krefjandi námi í HÍ og þótt ég hafi verið lélegur hlaupari á þeim tíma virkuðu útihlaup á mig eins og gleðisprauta. Svo gerðist það ótrúlega árið 2012 að ég sigraði í 5 km keppnishlaupi í Öskjuhlíð. Ég sem hafði aldrei á ævinni unnið íþróttaafrek fékk bikar fyrir að vera fyrst kvenna í mark! Leiðin lá bara upp á við og ári síðar hljóp ég 10 km í Reykjavíkurmaraþoni á 41:55 og hafnaði í 4. sæti í mínum aldursflokki,“ segir Katrín. 

„Ég lærði fljótt að náttúruhlaup veittu mér meiri hamingju og fara betur með líkamann. Utan­vegakeppnishlaup eru eitthvað svo spennandi og róleg hlaup í náttúrunni í góðra vina hópi halda geðheilsunni í lagi. Heiðmörk er í algjöru uppáhaldi en svo er ég nýbúin að uppgötva stígaparadísina í Öskjuhlíð fyrir styttri hlaup. Á seinasta ári keppti ég bæði í maraþoni og hljóp Laugaveginn. Tilfinningin að koma í mark eftir 7,5 klukkustunda hlaup var ólýsanleg. Þá grét ég gleðitárum.“

Skemmtilegasta sumarstarf í heimi



Árlega fer fjögurra manna sveit úrvalsnemenda til að taka þátt í alþjóðlegri Ólympíukeppni í efnafræði og heldur Katrín utan um liðið. Í sumar verður keppnin haldin í Taílandi og taka Íslendingar nú þátt í 16. skipti. Allir menntskælingar landsins geta tekið þátt í landskeppni sem fram fer þann 1. mars. Stigahæstu nemendum er svo boðið í úrslitakeppni í HÍ sem sker úr um hverjir skipa Ólympíuliðið í sumar.

„Ég hef unnið við framkvæmd landskeppninnar og þjálfun liðsins í sex ár og hef tekið algjöru ástfóstri við keppnina. Þarna tengjast vísindamenn framtíðarinnar vináttuböndum og leggja grunninn að alþjóðlegu vísindasamstarfi síðar meir. Alþjóðlega Ólympíukeppnin fer fram í júlí ár hvert svo að strax eftir próflok í skólunum fara nemendur í skemmtilegasta sumarstarf sem hægt er að hugsa sér – að læra efnafræði,“ segir Sprengju-Kata.