Mældu stærsta sandstorm á jörðinni uppi á Skógaheiði Svavar Hávarðsson skrifar 19. febrúar 2015 07:00 Eftir gosið. Gróskumikil vistkerfi með hávöxnum skógi þola betur áföll og draga úr neikvæðum áhrifum gjóskufalls. fréttablaðið/vilhelm Aftakaveður á heiðum í nágrenni Eyjafjallajökuls dagana 14. og 15. september 2010 er talið hafa valdið mestu efnisflutningum og landrofi sem mælst hefur á jörðinni nokkru sinni. Sandfok í kjölfar eldgosa getur haft jafn mikil eða jafnvel meiri umhverfisáhrif en verða við öskufall í sjálfum eldsumbrotunum. Niðurstöður þessara mælinga Landgræðslu ríkisins og Landbúnaðarháskóla Íslands á gjóskufoki í kjölfar eldgossins í Eyjafjallajökli 2010 voru birtar í ritinu Scientific Reports sem gefið er út af Nature. Jóhann Þórsson, sérfræðingur hjá Landgræðslu Íslands og einn rannsakenda, segir að vorið 2010 haf verið sett upp mælitæki á Skógaheiði til að fylgjast með áhrifum gjósku frá eldgosinu í Eyjafjallajökli á gróður og land. Magn gosefna var enn í hámarki á svæðinu, og svara átti spurningum um hversu hratt gosefnin fara, hvert og hvernig. Slíkar mælingar höfðu aldrei verið gerðar hér á landi áður. Jóhann segir tilviljun hafa ráðið að mælitækin voru komin upp þegar norðaustan illviðri gekk yfir landið, og rannsóknin sérstök að því leyti að í eyðimörkum og víðar þar sem sandfok er mælt hafa ekki mælst meiri efnisflutningar. Þegar spurt er um magn efnis sem var á ferðinni á Skógaheiði segir Jóhann ómögulegt að gefa sér heildartöluna, en það hljóti að vera mælt í milljónum og aftur milljónum tonna. Ein mælieining liggur þó fyrir. Massi efnis sem fýkur yfir eins metra breitt snið var mældur. Mælingarnar sýndu að allt að 12 tonn af efni fuku yfir eins metra breitt svæði – á aðeins einum klukkutíma. „Svo verður að hugsa um þetta í stærra samhengi; öll Skógaheiðin er undir og stór landsvæði þar í kring. En sem betur fór stóð vindáttin þannig að efnið fauk allt til hafs og það kom á óvart að innan árs var allt gosefni á þessu svæði farið,“ segir Jóhann og bætir við að þegar komið var upp á Skógaheiði eftir að veðrinu slotaði gljáði á steina sem höfðu í orðsins fyllstu merkingu verið sandblásnir, en gróður var jafnframt mjög illa farinn. „Það voru dæmi um að 75 prósent af gróðurþekjunni á svæðinu rifna upp og fjúka burt með sandinum. Það er líka öruggt að þetta er ekki í fyrsta skipti sem þetta gerist á Íslandi, og stórir atburðir þegar rof var mikið, ekki síst á 18. og 19. öld í Rangárvallasýslu og víðar, eiga sér svipaða undirrót. Þá var það Hekla sem átti upptökin,“ segir Jóhann. Niðurstöður mælinganna á Skógaheiði draga athyglina að því hvernig draga má úr skaðsemi eldgosa með markvissri uppbyggingu vistkerfa á eldvirkum svæðum. Gjóskustormar geta valdið skaða löngu eftir að eldgosi lýkur og mikilvægt er að öflug vistkerfi séu til staðar til að draga úr langvinnum áhrifum öskustorma.Niðurstöður mælinganna voru birtar í greininni: Ólafur Arnalds, Elín Fjóla Þórarinsdóttir, Jóhann Þórsson, Pavla Dagsson Waldhauserova og Anna María Ágústsdóttir: An extreme wind erosion event of the fresh Eyjafjallajökull 2010 volcanic ash. Scientific Reports; Nature. Mest lesið Lögregla komin með ágæta mynd af atburðum Innlent „Þetta er bara rétt að byrja“ Innlent Fólk hafi samband við lögreglu í stað þess að deila sögum á netinu Innlent Neitað um lausn gegn tryggingu og á yfir höfði sér lífstíðarfangelsi Erlent Blöskrar markaðssetning á réttum: „Þetta eru eins og jólin fyrir okkur“ Innlent Arnar með stöðu sakbornings og boðaður í skýrslutöku Innlent Íslendingum ekki boðið á sjónvarpsumræðu um öryggi á Norðurlöndum Innlent Lykilatriði að ræða við börnin og halda sig við staðreyndir Innlent Yazan ekki fluttur úr landi og fær efnismeðferð Innlent Segja ummæli Quang Le tilhæfulaus og ósönn Innlent Fleiri fréttir Höfuðstöðvar nýrrar ríkisstofnunar verða á Hvolsvelli „Afleitt“ að sjá Yazan gerðan að leiksoppi í deilum ráðherra Flugvélarnar sem gerðu Loftleiðir að stórveldi „Engar líkur á öðru en að þau endi á að fá alþjóðlega vernd“ Sjálfstæðismenn í borginni vilja samræmd próf aftur Yazan fær efnismeðferð og talstöðvar sprengdar Ekki séð ástæðu til að leggjast gegn framgangi samgöngusáttmálans „Vottunin verið kölluð láglaunavottun af gárungunum“ Yazan ekki fluttur úr landi og fær efnismeðferð Fólk hafi samband við lögreglu í stað þess að deila sögum á netinu Segja ummæli Quang Le tilhæfulaus og ósönn Grænt ljós á Ekkó en ekki Baldr Sjúklingurinn þurfi að vera með í allri ákvörðunartöku Skipuð forstjóri Náttúrufræðistofnunar Tileinkuðu söng við heilbrigðisráðuneytið Yazan Eigin sannfæring útskýri sögulegan klofning Sjálfstæðismanna Lykilatriði að ræða við börnin og halda sig við staðreyndir Telur íslenska stjórnsýslu hafa brotið lög í máli Yazan Lögregla komin með ágæta mynd af atburðum Hafa auglýst stöðu sveitarstjóra lausa til umsóknar Lögmaður Yazans sakar yfirvöld um lögbrot „Þetta er bara rétt að byrja“ Um sjö milljónir söfnuðust í minningarsjóð með kertasölu Arnar með stöðu sakbornings og boðaður í skýrslutöku Forstjóri nýrrar Umhverfis- og orkustofnunar úr stóriðjunni Ráðist í aðgerðir gegn samskiptaþjónustu sem glæpamenn notuðu Blöskrar markaðssetning á réttum: „Þetta eru eins og jólin fyrir okkur“ Íslendingum ekki boðið á sjónvarpsumræðu um öryggi á Norðurlöndum „Reglur samfélagsins mega ekki vera ómanneskjulegar“ „Við erum mjög uggandi yfir stöðunni“ Sjá meira
Aftakaveður á heiðum í nágrenni Eyjafjallajökuls dagana 14. og 15. september 2010 er talið hafa valdið mestu efnisflutningum og landrofi sem mælst hefur á jörðinni nokkru sinni. Sandfok í kjölfar eldgosa getur haft jafn mikil eða jafnvel meiri umhverfisáhrif en verða við öskufall í sjálfum eldsumbrotunum. Niðurstöður þessara mælinga Landgræðslu ríkisins og Landbúnaðarháskóla Íslands á gjóskufoki í kjölfar eldgossins í Eyjafjallajökli 2010 voru birtar í ritinu Scientific Reports sem gefið er út af Nature. Jóhann Þórsson, sérfræðingur hjá Landgræðslu Íslands og einn rannsakenda, segir að vorið 2010 haf verið sett upp mælitæki á Skógaheiði til að fylgjast með áhrifum gjósku frá eldgosinu í Eyjafjallajökli á gróður og land. Magn gosefna var enn í hámarki á svæðinu, og svara átti spurningum um hversu hratt gosefnin fara, hvert og hvernig. Slíkar mælingar höfðu aldrei verið gerðar hér á landi áður. Jóhann segir tilviljun hafa ráðið að mælitækin voru komin upp þegar norðaustan illviðri gekk yfir landið, og rannsóknin sérstök að því leyti að í eyðimörkum og víðar þar sem sandfok er mælt hafa ekki mælst meiri efnisflutningar. Þegar spurt er um magn efnis sem var á ferðinni á Skógaheiði segir Jóhann ómögulegt að gefa sér heildartöluna, en það hljóti að vera mælt í milljónum og aftur milljónum tonna. Ein mælieining liggur þó fyrir. Massi efnis sem fýkur yfir eins metra breitt snið var mældur. Mælingarnar sýndu að allt að 12 tonn af efni fuku yfir eins metra breitt svæði – á aðeins einum klukkutíma. „Svo verður að hugsa um þetta í stærra samhengi; öll Skógaheiðin er undir og stór landsvæði þar í kring. En sem betur fór stóð vindáttin þannig að efnið fauk allt til hafs og það kom á óvart að innan árs var allt gosefni á þessu svæði farið,“ segir Jóhann og bætir við að þegar komið var upp á Skógaheiði eftir að veðrinu slotaði gljáði á steina sem höfðu í orðsins fyllstu merkingu verið sandblásnir, en gróður var jafnframt mjög illa farinn. „Það voru dæmi um að 75 prósent af gróðurþekjunni á svæðinu rifna upp og fjúka burt með sandinum. Það er líka öruggt að þetta er ekki í fyrsta skipti sem þetta gerist á Íslandi, og stórir atburðir þegar rof var mikið, ekki síst á 18. og 19. öld í Rangárvallasýslu og víðar, eiga sér svipaða undirrót. Þá var það Hekla sem átti upptökin,“ segir Jóhann. Niðurstöður mælinganna á Skógaheiði draga athyglina að því hvernig draga má úr skaðsemi eldgosa með markvissri uppbyggingu vistkerfa á eldvirkum svæðum. Gjóskustormar geta valdið skaða löngu eftir að eldgosi lýkur og mikilvægt er að öflug vistkerfi séu til staðar til að draga úr langvinnum áhrifum öskustorma.Niðurstöður mælinganna voru birtar í greininni: Ólafur Arnalds, Elín Fjóla Þórarinsdóttir, Jóhann Þórsson, Pavla Dagsson Waldhauserova og Anna María Ágústsdóttir: An extreme wind erosion event of the fresh Eyjafjallajökull 2010 volcanic ash. Scientific Reports; Nature.
Mest lesið Lögregla komin með ágæta mynd af atburðum Innlent „Þetta er bara rétt að byrja“ Innlent Fólk hafi samband við lögreglu í stað þess að deila sögum á netinu Innlent Neitað um lausn gegn tryggingu og á yfir höfði sér lífstíðarfangelsi Erlent Blöskrar markaðssetning á réttum: „Þetta eru eins og jólin fyrir okkur“ Innlent Arnar með stöðu sakbornings og boðaður í skýrslutöku Innlent Íslendingum ekki boðið á sjónvarpsumræðu um öryggi á Norðurlöndum Innlent Lykilatriði að ræða við börnin og halda sig við staðreyndir Innlent Yazan ekki fluttur úr landi og fær efnismeðferð Innlent Segja ummæli Quang Le tilhæfulaus og ósönn Innlent Fleiri fréttir Höfuðstöðvar nýrrar ríkisstofnunar verða á Hvolsvelli „Afleitt“ að sjá Yazan gerðan að leiksoppi í deilum ráðherra Flugvélarnar sem gerðu Loftleiðir að stórveldi „Engar líkur á öðru en að þau endi á að fá alþjóðlega vernd“ Sjálfstæðismenn í borginni vilja samræmd próf aftur Yazan fær efnismeðferð og talstöðvar sprengdar Ekki séð ástæðu til að leggjast gegn framgangi samgöngusáttmálans „Vottunin verið kölluð láglaunavottun af gárungunum“ Yazan ekki fluttur úr landi og fær efnismeðferð Fólk hafi samband við lögreglu í stað þess að deila sögum á netinu Segja ummæli Quang Le tilhæfulaus og ósönn Grænt ljós á Ekkó en ekki Baldr Sjúklingurinn þurfi að vera með í allri ákvörðunartöku Skipuð forstjóri Náttúrufræðistofnunar Tileinkuðu söng við heilbrigðisráðuneytið Yazan Eigin sannfæring útskýri sögulegan klofning Sjálfstæðismanna Lykilatriði að ræða við börnin og halda sig við staðreyndir Telur íslenska stjórnsýslu hafa brotið lög í máli Yazan Lögregla komin með ágæta mynd af atburðum Hafa auglýst stöðu sveitarstjóra lausa til umsóknar Lögmaður Yazans sakar yfirvöld um lögbrot „Þetta er bara rétt að byrja“ Um sjö milljónir söfnuðust í minningarsjóð með kertasölu Arnar með stöðu sakbornings og boðaður í skýrslutöku Forstjóri nýrrar Umhverfis- og orkustofnunar úr stóriðjunni Ráðist í aðgerðir gegn samskiptaþjónustu sem glæpamenn notuðu Blöskrar markaðssetning á réttum: „Þetta eru eins og jólin fyrir okkur“ Íslendingum ekki boðið á sjónvarpsumræðu um öryggi á Norðurlöndum „Reglur samfélagsins mega ekki vera ómanneskjulegar“ „Við erum mjög uggandi yfir stöðunni“ Sjá meira