Alnæmi og guðfræðiváin Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 17. maí 2023 07:31 Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurvin Lárus Jónsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson Skoðun Skoðun Skoðun Ísrael verður að hætta að drepa saklausa borgara á Gaza Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Að kjósa með hjartanu! Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun „Nema í alveg sérstökum tilvikum“ Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Forseti Íslands – Katrín Jakobsdóttir Guðjón Þórir Sigfússon skrifar Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Skoðun Fyrir börnin okkar Gunnar Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Stjórnvöld eru stefnulaus í barna- og fjölskyldumálum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar Skoðun Vélakaup valdaelítunnar skal að vettugi hafa Ívar Hauksson skrifar Skoðun Báðar eru þær góður kostur, Katrín og Halla Hrund. Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir unga fólkið Brynja Kristín Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir skrifar Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir skrifar Sjá meira
Í ár eru 40 ár liðin frá því að fyrsta HIV smitið var greint á Íslandi en mikið vatn er runnið til sjávar síðan alnæmisfaraldurinn geisaði fyrst hér á landi. Við þau tímamót er rétt að gera upp hvaða sár sitja eftir frá þeim tíma og hvað vel var gert í aðdraganda og við stofnun HIV Ísland, sem áður hétu alnæmissamtökin. Næstkomandi sunnudag verður haldin sátta- og minningarstund í Fríkirkjunni í Reykjavík en sú stund, HIV candlelight memorial service, hefur verið haldin árlega í Fríkirkjunni í Reykjavík í hátt í 30 ár. Einar Þór Jónsson, framkvæmdastjóri HIV Ísland hefur kallað eftir því að stjórnvöld biðji HIV jákvæða og aðstandendur þeirra afsökunar á framkomu í þeirra garð. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra mun þar koma fram og viðurkenna þá fordóma sem HIV jákvæðir og alnæmissjúkir mættu af hendi yfirvalda og almennings við upphaf faraldursins. Einar Þór segir „Ég er talsmaður þessa hóps. Öll þessi ár og þessa áratugi komum við alltaf aftur að þessari útskúfun sem við urðum fyrir. Ekki bara það að við værum með þessa drepsótt, heldur það hvernig okkur var útskúfað og hafnað. Ég sé fyrir mér að forsætisráðherrann komi til okkar hingað í kirkjuna og viðurkenni þetta, að það hafi verið þannig. Hvernig samfélagið brást okkur, hvernig við vorum skildir eftir. Hvernig stofnanir samfélagsins, löggjafarvaldið, heilbrigðisstofnanir og aðrir, í raun og veru létu okkur á margan hátt róa.“ Kristin kirkja hefur jafnframt margt á samviskunni í garð þessa hóps og það er mikilvægt að gera upp það trúarofbeldi sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir hafa þurft að þola í nafni kirkjunnar. Á heimasíðunni tímarit.is er að finna sársaukafullar greinar og ein slík, birt í Morgunblaðinu þann 14. apríl 1987, sýnir með sérlega skýrum hætti þá fordóma sem hinsegin fólk og HIV jákvæðir þurftu að þola hérlendis og þurfa enn á heimsvísu. Greinarhöfundur segir: „Alnæmi á það sameiginlegt með öðrum kynsjúkdómum að hann verður til vegna þess sem Biblían kallar forboðið kynlíf. Það er talið að alnæmi hafi borist til manna með samförum þeirra við skepnur í Afríku. Síðan breiðist sjúkdómurinn út aðallega meðal kynvillinga og þaðan til vændiskvenna og eiturlyfjaneytenda. Sjúkdómurinn er ennþá lang algengastur meðal kynvillinga. Af þessu sést glöggt að ástæðan fyrir alnæmi er frjálst eða óeðlilegt kynlíf. Með öðrum orðum „synd“. Afleiðing syndar kallar alltaf á dauða. Manninum er einfaldlega ætlað að lifa kynlífi með einni persónu af gagnstæðu kyni. Það þarf enga spekinga til að segja okkur að það kallist að vera „gagnkynhneigður“. Það er það eina sem manninum er eðlilegt. Allt annað er synd.“[i] Röksemdarfærsla þeirra sem ala á andúð í garð hinsegin fólks og skýla sér á bakvið guðstrú er alltaf á sömu leið: Guð elskar syndarann en hatar syndina, sem í þeirra augum eru hinsegin ástir. Ég hef bent á að Biblían bjóði með engum hætti upp á fordæmingu samkynhneigðar og jafnframt á mikilvægi þess að kalla þennan hatursboðskap réttum nöfnum, trúarofbeldi.[ii] Sá trúarleiðtogi á heimsvísu sem hefur með áhrifamestum hætti tengt saman fordæmingu á samkynhneigð og alnæmi er Billy Graham en hann sagði árið 1993: „Er alnæmi refsing Guðs? Ég get ekki verið viss, en ég trúi því.“[iii] Skömmu síðar dró hann að einhverju leiti í land með staðhæfingu sína en fordæming hans á hinsegin fólki lifir enn í hreyfingunni sem hann stofnaði og er í dag leidd af syni hans, Franklin Graham. Áhrifa þeirra hér á landi gætir enn. Tímaritið Bjarmi, sem gefið er út af Sambandi íslenskra Kristniboðsfélaga, hefur haldið boðskap þeirra mjög á lofti, síðast árið 2020.[iv] Kynlífssiðfræði Billy Graham birtist í sama tímariti árið 1989 undir yfirskriftinni: Alnæmi, samskipti kynjanna og Biblían.[v] Greinin hefst með orðunum „Nú um nokkurt skeið höfum við haft þungar áhyggjur vegna sjúkdóms sem kallaður er alnæmi eða eyðni.“ Í kjölfarið er lögð fram kynlífssiðfræði sem fordæmir alla kynlífshegðun aðra en „samband kristinna hjóna, karls og konu sem trúa á Jesúm Krist og elska hvort annað“ og í niðurlagi greinarinnar segir: „Öll erum við haldin sjúkdómi sem er alvarlegri en alnæmi. Sá sjúkdómur heitir synd.“ Franklin Graham heimsótti Ísland árið 2013 á svokallaðri Hátíð Vonar[vi] en komu hans og aðkomu biskups Íslands var mótmælt af fjölmörgum, bæði innan kirkju og utan, að mér meðtöldum.[vii] Afstaða í garð hinsegin fólks og HIV jákvæðra hefur breyst mjög til batnaðar hér á landi en á heimsvísu er að eiga sér bakslag í réttindabaráttu hinsegin fólks. Uggvænlegust er þróunin í Úganda en þar hafa amerískir evangelistar átt beinan þátt í því að kynda undir hatur og ofbeldi í garð hinsegin fólks. Heimildamyndin God Loves Uganda eða Guð elskar Úganda frá 2013,[viii] greinir með sláandi hætti frá því hvernig amerískir evangelistar hafa með beinum hætti ýtt undir fordóma í garð samkynhneigðra í landinu. Myndin, sem sópaði að sér verðlaunum á kvikmyndahátíðum, veitir innsýn í hugarheim bókstafshyggjumanna sem sjá Úganda sem fremstu víglínu í baráttu Guðs gegn samkynhneigðum og afleiðingum þess. Baráttan gegn alnæmi og glæpavæðing samkynhneigðar eru þar tengd órofaböndum.[ix] Sáttaferli felur annarsvegar í sér að misgjörðir séu kallaðar réttum nöfnum og hinsvegar að ofbeldi sé fordæmt. Einar Þór segir: „Það sem við erum að gera núna og viljum er að fólk kannist við það og segi í raun og veru ,fyrirgefðu‘. Alveg eins og að, það er enn lifandi fólk sem man eftir því þegar var verið að teyma fólk í burtu til að drepa það á stríðsárunum og allir sneru höfðinu til hliðar. Síðan er uppgjörið seinna meir, eins og við erum að gera núna, og þá er þetta sárt og erfitt. Ég vil vera miskunnsamur en við verðum að segja það og í því er fyrirgefning að það sé viðurkennt. Ég held að við hefðum öll gott af því í dag og mér finnst skorta upp á að fólk viðurkenni og horfi í eigin barm, geti beðist fyrirgefningar og verið miskunnsöm.“ Fríkirkjan í Reykjavík getur ekki talað fyrir hönd kristninnar en hún hefur staðið með ástinni og HIV jákvæðum í hartnær 30 ár og mun gera það áfram. Mér ber jafnframt skylda sem prestur að játa að ástin er heilög í öllum þeim myndum sem hún birtist og að fordæma þá guðsmynd að Guð refsi þeim sem elska, með smitsjúkdómum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar
Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar