Þjónar evran hagsmunum Íslendinga? Höskuldur Einarsson skrifar 3. október 2022 14:31 Við þekkjum öll að verðlag á Íslandi er hærra en víðast annars staðar. Okkur er sagt að launin séu há og vissulega koma oft margar krónur í launaumslagið en við fáum óþarflega lítið fyrir þær. Af hverju er verðlag svona hátt hér á landi og hefur verið svo lengi sem menn muna og þá sérstaklega matarverð? Er þetta eitthvað sem við þurfum að sætta okkur við um ókomna framtíð? Íslenska krónan er minnsti gjaldmiðill í heimi og er auk þess fljótandi á markaði og þarf því ekki mikla innkomu eða útflæði gjaldeyris á markaðinn til að hreyfa töluvert við genginu. Hátt vaxtastig, verðtryggð lán og verðbólga Það felur í sér mikinn kostnað og fórnir fyrir land og þjóð að vera með sjálfstæðan gjaldmiðil. Stuðningsmenn krónunnar halda því fram að umhverfi okkar sé það ólíkt öðrum Evrópuríkjum og að við þurfum að hafa þann möguleika að fella krónuna. Hafa kjör almennings batnað við gengisfellingu og aukna verðbólgu? Eða er verið að verja hagsmuni einhverra aðra en almennings? Þurfum við alltaf búa við hátt vaxtastig og verðtryggð lán? Þó svo að vægi verðtryggðra lána hafi minnkað eitthvað undanfarið þá erum við flest enn í þeirri stöðu að þurfa að greiða húsnæðislán okkar tvöfalt til þrefalt til baka ólíkt nágrannaþjóðum. Þeir sem eldri eru muna eftir mikilli verðbólgu, verðtryggðum lánum og reglulega rausnarlegum gengisfellingum á árum áður. Er eðlilegt að við sem búum á þessu landi þurfum að bera mun meiri vaxtakostnað en löndin í kringum okkar og búa bið óvæntar launalækkanir sem gengisfellingar hafa í för með sér? Dýr króna Því fylgir því mikill kostnaður fyrir Seðlabanka Íslands að halda varagjaldeyrissjóð sem getur numið allt að 1000 milljörðum eftir aðstæðum í þjóðfélaginu. Einnig má benda á gjaldtöku bankana við kaup og sölu gjaldeyris. Þetta eru stórar upphæðir fyrir þjóðfélagið á ári hverju og gerir lítið annað en að hækka verðlag og auka verðbólgu. Það er hins vegar ekki víst að bankarnir séu spenntir fyrir því að missa þessar tekjur. Eru einhverjir hópar sem hafa hag af því að Ísland noti sinn eigin gjaldmiðil? Eru hérna einstaklingar sem eru með það rúm fjárráð að geta nýtt sér gengissveiflur til að kaupa og selja gjaldeyri og jafnvel fjárfest í íbúðarhúsnæði þegar markaðurinn er í lægð og selt þegar verð hækkar? Hverjir hafa talað hæst á móti upptöku evru á Íslandi? Eru það hópar sem hafa hag af óbreyttu ástandi? Eru það fyrirtækin sem gera upp í evrum og taka sín lán erlendis en borga laun og innlendan kostnað í krónum? Þessi lýsing getur átt við sjávarútveg, stóriðju og stóru útflutningsfyrirtækin. Það hefur líka borið á því að meðlimir nokkurra stjórnmálaflokka hafa allt á hornum sér þegar kemur að umræðunni um evruna, og vita fátt verra en heilbrigða og vandaða umræðu í þjóðfélaginu um gjaldmiðilsmál. Þessar gagnrýnisraddir eru oftar en ekki að segja okkur hinum að þessi mál séu bara alls ekki til umræðu núna. Er kannski verið að verja hagsmuni fárra á kostnað almennings? Evru fylgir ábyrgð En fyrir okkur hin sem fáum laun okkar í krónum gæti upptaka evru bætt kjör okkar með lægra verðlagi, stöðugra gengi, lægri vaxtakostnaði og því að losa okkur alveg við verðtryggð lán sem ég geri ráð fyrir að fáir sakni nema helst fjármálastofnanir. Þetta hefur verið raunin í löndum þar sem evran hefur verið tekin upp sem lögeyrir og sama kæmi til með að gerast á Íslandi. En upptaka evru kefst meira aðhalds og ábyrgðar í ríkisfjármálum og það gæti orðið áskorun fyrir alþingismenn sem hafa farið frjálslega með fjármuni ríkisins og hafa komist upp með að fella gengið þegar búið er að gera í brókina og senda reikninginn til almennings eins og sagan ber vitni um. Fram til ársins 1922 var íslenska krónan jafnverðmæt dönsku krónunni. Í dag fæst fyrir 100.000 íslenskar krónur um það bil 5.300 danskar krónur. Nýir tímar Í dag eru fyrirséðar miklar breytingar í atvinnumálum þjóðarinnar með tilkomu fjórðu iðnbyltingarinnar sem þýðir að við verðum meira tengd og háð alþjóðasamfélaginu með viðskipti og ýmis konar samvinnu. Þá hefur vægi sjávarútvegs og landbúnaðar dregist töluvert saman síðustu ár sem þýðir að við verðum að treysta á aðrar útflutningsgreinar til að skapa gjaldeyri. Okkur vantar fleiri betur launuð og fjölbreytt störf til að halda í unga fólkið okkar. Nýjar atvinnugreinar eru að koma sterkt inn eins og hugverkabúnaður, stór verkefni í heilbrigðisgeiranum, ýmislegt tengt tækni og internetinu, og ekki má gleyma kvikmyndaiðnaðinum. Til að þessar greinar dafni og hafi möguleika í samkeppni við erlend fyrirtæki þurfa þau aðgang að evru og svipuðum vaxtakjörum og eru í boði í löndunum í kringum okkur. Höfundur er áhugamaður um gjaldmiðilsmál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska krónan Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þú getur leyft þér það Rannveig Borg Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun „Hlutdrægni” Ríkisútvarpsins og „hnignun” íslenskunnar Magnús Lyngdal Magnússon skrifar Skoðun Fylgishrun Höllu Hrundar staðfest Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hún Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sósíalismi sem trúarbrögð Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Á Bessastöðum? Ingunn Ásdísardóttir skrifar Skoðun Til hamingju, Kópavogur! Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Búum til börn Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ákall um aðgerðir í mansalsmálum Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Holan í kerfinu Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Í dag er alþjóðlegi Lupusdagurinn Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Skálkaskjól Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Fá allir sama orlof? Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Almenningur á betra skilið en kastljós án upplýsingar Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Kosningar og kíghósti Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Grafa skoðanakannanir undan lýðræðinu? Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Hugmyndin sú sama í grunninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Stutt við barnafjölskyldur Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Er maðurinn í útrýmingarhættu? Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Baldur fýkur ekki eftir vindi Hjördís Rut Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í tilefni af Alþjóðlega safnadeginum Dagrún Ósk Jónsdóttir skrifar Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Athugasemdir við grein um samgöngumál Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Riðulaust Ísland! Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrír dæmigerðir dagar skemmtiferðaskipafarþega í júlí Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Sjá meira
Við þekkjum öll að verðlag á Íslandi er hærra en víðast annars staðar. Okkur er sagt að launin séu há og vissulega koma oft margar krónur í launaumslagið en við fáum óþarflega lítið fyrir þær. Af hverju er verðlag svona hátt hér á landi og hefur verið svo lengi sem menn muna og þá sérstaklega matarverð? Er þetta eitthvað sem við þurfum að sætta okkur við um ókomna framtíð? Íslenska krónan er minnsti gjaldmiðill í heimi og er auk þess fljótandi á markaði og þarf því ekki mikla innkomu eða útflæði gjaldeyris á markaðinn til að hreyfa töluvert við genginu. Hátt vaxtastig, verðtryggð lán og verðbólga Það felur í sér mikinn kostnað og fórnir fyrir land og þjóð að vera með sjálfstæðan gjaldmiðil. Stuðningsmenn krónunnar halda því fram að umhverfi okkar sé það ólíkt öðrum Evrópuríkjum og að við þurfum að hafa þann möguleika að fella krónuna. Hafa kjör almennings batnað við gengisfellingu og aukna verðbólgu? Eða er verið að verja hagsmuni einhverra aðra en almennings? Þurfum við alltaf búa við hátt vaxtastig og verðtryggð lán? Þó svo að vægi verðtryggðra lána hafi minnkað eitthvað undanfarið þá erum við flest enn í þeirri stöðu að þurfa að greiða húsnæðislán okkar tvöfalt til þrefalt til baka ólíkt nágrannaþjóðum. Þeir sem eldri eru muna eftir mikilli verðbólgu, verðtryggðum lánum og reglulega rausnarlegum gengisfellingum á árum áður. Er eðlilegt að við sem búum á þessu landi þurfum að bera mun meiri vaxtakostnað en löndin í kringum okkar og búa bið óvæntar launalækkanir sem gengisfellingar hafa í för með sér? Dýr króna Því fylgir því mikill kostnaður fyrir Seðlabanka Íslands að halda varagjaldeyrissjóð sem getur numið allt að 1000 milljörðum eftir aðstæðum í þjóðfélaginu. Einnig má benda á gjaldtöku bankana við kaup og sölu gjaldeyris. Þetta eru stórar upphæðir fyrir þjóðfélagið á ári hverju og gerir lítið annað en að hækka verðlag og auka verðbólgu. Það er hins vegar ekki víst að bankarnir séu spenntir fyrir því að missa þessar tekjur. Eru einhverjir hópar sem hafa hag af því að Ísland noti sinn eigin gjaldmiðil? Eru hérna einstaklingar sem eru með það rúm fjárráð að geta nýtt sér gengissveiflur til að kaupa og selja gjaldeyri og jafnvel fjárfest í íbúðarhúsnæði þegar markaðurinn er í lægð og selt þegar verð hækkar? Hverjir hafa talað hæst á móti upptöku evru á Íslandi? Eru það hópar sem hafa hag af óbreyttu ástandi? Eru það fyrirtækin sem gera upp í evrum og taka sín lán erlendis en borga laun og innlendan kostnað í krónum? Þessi lýsing getur átt við sjávarútveg, stóriðju og stóru útflutningsfyrirtækin. Það hefur líka borið á því að meðlimir nokkurra stjórnmálaflokka hafa allt á hornum sér þegar kemur að umræðunni um evruna, og vita fátt verra en heilbrigða og vandaða umræðu í þjóðfélaginu um gjaldmiðilsmál. Þessar gagnrýnisraddir eru oftar en ekki að segja okkur hinum að þessi mál séu bara alls ekki til umræðu núna. Er kannski verið að verja hagsmuni fárra á kostnað almennings? Evru fylgir ábyrgð En fyrir okkur hin sem fáum laun okkar í krónum gæti upptaka evru bætt kjör okkar með lægra verðlagi, stöðugra gengi, lægri vaxtakostnaði og því að losa okkur alveg við verðtryggð lán sem ég geri ráð fyrir að fáir sakni nema helst fjármálastofnanir. Þetta hefur verið raunin í löndum þar sem evran hefur verið tekin upp sem lögeyrir og sama kæmi til með að gerast á Íslandi. En upptaka evru kefst meira aðhalds og ábyrgðar í ríkisfjármálum og það gæti orðið áskorun fyrir alþingismenn sem hafa farið frjálslega með fjármuni ríkisins og hafa komist upp með að fella gengið þegar búið er að gera í brókina og senda reikninginn til almennings eins og sagan ber vitni um. Fram til ársins 1922 var íslenska krónan jafnverðmæt dönsku krónunni. Í dag fæst fyrir 100.000 íslenskar krónur um það bil 5.300 danskar krónur. Nýir tímar Í dag eru fyrirséðar miklar breytingar í atvinnumálum þjóðarinnar með tilkomu fjórðu iðnbyltingarinnar sem þýðir að við verðum meira tengd og háð alþjóðasamfélaginu með viðskipti og ýmis konar samvinnu. Þá hefur vægi sjávarútvegs og landbúnaðar dregist töluvert saman síðustu ár sem þýðir að við verðum að treysta á aðrar útflutningsgreinar til að skapa gjaldeyri. Okkur vantar fleiri betur launuð og fjölbreytt störf til að halda í unga fólkið okkar. Nýjar atvinnugreinar eru að koma sterkt inn eins og hugverkabúnaður, stór verkefni í heilbrigðisgeiranum, ýmislegt tengt tækni og internetinu, og ekki má gleyma kvikmyndaiðnaðinum. Til að þessar greinar dafni og hafi möguleika í samkeppni við erlend fyrirtæki þurfa þau aðgang að evru og svipuðum vaxtakjörum og eru í boði í löndunum í kringum okkur. Höfundur er áhugamaður um gjaldmiðilsmál.
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun
Skoðun Fimm ástæður fyrir því að Ísland á að taka á móti fólki á flótta Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Flokkur fólksins mun ekki samþykkja að hækka leigu hjá Félagsbústöðum Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar
Skoðun „Fyrstur kemur fyrstur fær“: Börnum mismunað í aðgengi að sumarnámskeiðum á vegum Reykjavíkurborgar Foreldrar barna á starfsstöð í Vesturbæ Reykjavíkur skrifar
Skoðun Siðferðileg heilindi Háskóla Íslands á tímum þjóðarmorðs Háskólafólk fyrir Palestínu skrifar
Skoðun Stórhættulegir ágallar á örorkufrumvarpi ríkisstjórnarinnar Jóhann Páll Jóhannsson skrifar
Eru fjölmiðlar vísvitandi að reyna að hafa áhrif á forsetakosningarnar? Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun