Dauði Bankasýslunnar er björgunarlína ríkisstjórnarinnar Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar 26. apríl 2022 11:30 Ríkisstjórnin hvarf sjónum yfir páskana þegar ljóst varð hvernig viðbrögð fólksins í landinu voru eftir að listi yfir kaupendur í bréfum Íslandsbanka var birtur. Ekki náðist í formenn ríkisstjórnarflokkanna og ráðherra ríkisstjórnarinnar dögum saman. Þögnin var svo loks rofin með fréttatilkynningu um að krossfesta ætti Bankasýsluna fyrir það sem aflaga fór við sölu á 22,5% á hluta ríkisins í eigu Íslandsbanka. Sala sem var upp á 52,5 milljarða. Og 83% þjóðarinnar er óánægð með. Ríkisstjórnin talar núna um að eðlilegt sé að spyrja spurninga og að rétt sé að velta við hverjum steini. Hún talar hins vegar aldrei um aðalatriði málsins og vill ekki að þau séu skoðuð. Ríkisstjórnin vill að kastljósinu verði beint að þeim sem framkvæmdu söluna en ekki að þeim sem tóku ákvarðanir. Þetta speglar hættulega sýn á vald og ábyrgð. Lausn ráðherranna er einmitt af sama toga: Að ætla að forðast rannsóknarnefnd sem raunverulega getur einmitt velt við hverjum steini og skoðað stóru spurningarnar í málinu með því að leggja niður Bankasýsluna. Stóra myndin Við þekkjum stóru myndina. Hún er sú að valinn hópur fólks fékk að kaupa bréf í bankanum með afslætti. Á nokkrum klukkustundum var seldur fjórðungshlutur í banka fyrir tugi milljarða. Engin sérstök rýni virðist hafa verið á hæfi þeirra sem fengu að kaupa á þessum afslætti. Öðrum en völdum aðilum var haldið fyrir utan. Rökin voru að það þjónaði almannahagsmunum að fá inn fagfjárfesta. Þeir væru að fjárfesta til lengri tíma og að óvissa væri um hvernig verð á bréfum myndi þróast vikurnar á eftir. Hagsmunir bankans og almennings væri að fá inn stærri fagfjárfesta. Á daginn kom svo þegar listi yfir kaupendur var birtur að sumir kaupendur keyptu fyrir lágar upphæðir. Reyndar svo lágar upphæðir að margt fólk hefði getað tekið þátt ef hefði það staðið almenningi til boða. Við þekkjum líka að margir seldu strax dagana á eftir. Græddu á kostnað skattborgara. Og að þeir sem voru að selja í hinu lokaða útboði voru sumir hverjir kaupendur. Skiptir öllu að spyrja réttu spurninganna Ríkisstjórnin vísar til þess að Ríkisendurskoðun sé núna að skoða málið og Fjármálaeftirlitið. Fjármálaeftirlitið er reyndar undir fjármálaráðherra sem undirstrikar hversu vonlaust verkfæri sú leið er. Það sést á 15. gr. laga um Seðlabanka Íslands. Ríkisstjórnin ætlar þess vegna undirstofnun fjármálaráðherra að rannsaka þætti sem ráðherrann ber pólitíska ábyrgð á. Rannsóknarnefnd getur hins vegar skoðað forsendur, samskipti og ákvarðanir ríkisstjórnarinnar sjálfrar og það er sennilega ástæða þess að allt kapp er lagt á að sú leið verði ekki farin. Allir sem hafa reynslu af rannsóknum vita að ekkert skiptir meira máli um niðurstöðuna en að spurt sé réttu spurninganna. Það sem þarf að skoða og þarf að ræða í þessu máli er framkvæmd útboðsins, t.d. hvernig söluaðilar útboðsins komu fram og hvaða reglur þeim voru settar. Það er hins vegar ekki hægt að slíta samhengið og ábyrgðarkeðjuna eins og ætlunin er. Bankinn er í eigu ríkisins. Ákvörðun um að selja hann er ríkisins. Útfærslan á því hvernig það var gert er ríkisins. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Sá maður er fjármálaráðherra. Hverjar voru umræður ráðherranna? Hér þarf þess vegna að þora að ræða pólitískar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar Til dæmis með hvaða rökum sú ákvörðun varð ofan á í ráðherranefndinni að fara í lokað útboð. Hvers vegna ekki voru gerðar kröfur um lágmarksupphæðir? Hvaða kröfur voru gerðar til fagfjárfesta? Með hvaða rökum féllst forsætisráðherra á þá aðferð sem fjármálaráðherra lagði til um fyrirkomulag sölunnar? Aðrar spurningar snúast um hæfi. Voru ástæður til að fjármálaherra hefði átt að víkja sæti við meðferð þessa máls á einhverju stigi þess vegna sjónarmiða um vanhæfi? Hafi svo verið þá eiga þær ástæður auðvitað enn við. Og hvers vegna var við söluna ekki farið að skilyrðum laga um að skilyrði sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn, að þeir njóti jafnræðis og að við sölu skuli efla samkeppni á fjármálamarkaði? Þetta eru grundvallarspurningar. Allar beina þær kastljósinu að ráðherrum ríkisstjórnarinnar. Fyrir þau okkar sem erum hlynnt því að losa um eignarhald ríkisins á Íslandsbanka er niðurstaðan í þessu máli ótrúleg vonbrigði. Ríkisstjórnin er auðvitað rúin trausti til að halda ferlinu áfram og hefur þess vegna gefið út að ekki verði haldið áfram með söluferlið. Það þýðir að þeir tugir milljarðar sem hægt væri að selja fyrir og nota til fjárfestinga í þágu samfélagsins eru læstir inn. Á því ber fjármálaráðherra ábyrgð. Það segir auðvitað allt um hversu vel heppnuð salan var að líf ríkisstjórnarinnar veltur á loforði fjármálaráðherra um engin frekari sala verði. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Viðreisn Alþingi Salan á Íslandsbanka Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr. Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Ríkisstjórnin hvarf sjónum yfir páskana þegar ljóst varð hvernig viðbrögð fólksins í landinu voru eftir að listi yfir kaupendur í bréfum Íslandsbanka var birtur. Ekki náðist í formenn ríkisstjórnarflokkanna og ráðherra ríkisstjórnarinnar dögum saman. Þögnin var svo loks rofin með fréttatilkynningu um að krossfesta ætti Bankasýsluna fyrir það sem aflaga fór við sölu á 22,5% á hluta ríkisins í eigu Íslandsbanka. Sala sem var upp á 52,5 milljarða. Og 83% þjóðarinnar er óánægð með. Ríkisstjórnin talar núna um að eðlilegt sé að spyrja spurninga og að rétt sé að velta við hverjum steini. Hún talar hins vegar aldrei um aðalatriði málsins og vill ekki að þau séu skoðuð. Ríkisstjórnin vill að kastljósinu verði beint að þeim sem framkvæmdu söluna en ekki að þeim sem tóku ákvarðanir. Þetta speglar hættulega sýn á vald og ábyrgð. Lausn ráðherranna er einmitt af sama toga: Að ætla að forðast rannsóknarnefnd sem raunverulega getur einmitt velt við hverjum steini og skoðað stóru spurningarnar í málinu með því að leggja niður Bankasýsluna. Stóra myndin Við þekkjum stóru myndina. Hún er sú að valinn hópur fólks fékk að kaupa bréf í bankanum með afslætti. Á nokkrum klukkustundum var seldur fjórðungshlutur í banka fyrir tugi milljarða. Engin sérstök rýni virðist hafa verið á hæfi þeirra sem fengu að kaupa á þessum afslætti. Öðrum en völdum aðilum var haldið fyrir utan. Rökin voru að það þjónaði almannahagsmunum að fá inn fagfjárfesta. Þeir væru að fjárfesta til lengri tíma og að óvissa væri um hvernig verð á bréfum myndi þróast vikurnar á eftir. Hagsmunir bankans og almennings væri að fá inn stærri fagfjárfesta. Á daginn kom svo þegar listi yfir kaupendur var birtur að sumir kaupendur keyptu fyrir lágar upphæðir. Reyndar svo lágar upphæðir að margt fólk hefði getað tekið þátt ef hefði það staðið almenningi til boða. Við þekkjum líka að margir seldu strax dagana á eftir. Græddu á kostnað skattborgara. Og að þeir sem voru að selja í hinu lokaða útboði voru sumir hverjir kaupendur. Skiptir öllu að spyrja réttu spurninganna Ríkisstjórnin vísar til þess að Ríkisendurskoðun sé núna að skoða málið og Fjármálaeftirlitið. Fjármálaeftirlitið er reyndar undir fjármálaráðherra sem undirstrikar hversu vonlaust verkfæri sú leið er. Það sést á 15. gr. laga um Seðlabanka Íslands. Ríkisstjórnin ætlar þess vegna undirstofnun fjármálaráðherra að rannsaka þætti sem ráðherrann ber pólitíska ábyrgð á. Rannsóknarnefnd getur hins vegar skoðað forsendur, samskipti og ákvarðanir ríkisstjórnarinnar sjálfrar og það er sennilega ástæða þess að allt kapp er lagt á að sú leið verði ekki farin. Allir sem hafa reynslu af rannsóknum vita að ekkert skiptir meira máli um niðurstöðuna en að spurt sé réttu spurninganna. Það sem þarf að skoða og þarf að ræða í þessu máli er framkvæmd útboðsins, t.d. hvernig söluaðilar útboðsins komu fram og hvaða reglur þeim voru settar. Það er hins vegar ekki hægt að slíta samhengið og ábyrgðarkeðjuna eins og ætlunin er. Bankinn er í eigu ríkisins. Ákvörðun um að selja hann er ríkisins. Útfærslan á því hvernig það var gert er ríkisins. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Sá maður er fjármálaráðherra. Hverjar voru umræður ráðherranna? Hér þarf þess vegna að þora að ræða pólitískar ákvarðanir ríkisstjórnarinnar Til dæmis með hvaða rökum sú ákvörðun varð ofan á í ráðherranefndinni að fara í lokað útboð. Hvers vegna ekki voru gerðar kröfur um lágmarksupphæðir? Hvaða kröfur voru gerðar til fagfjárfesta? Með hvaða rökum féllst forsætisráðherra á þá aðferð sem fjármálaráðherra lagði til um fyrirkomulag sölunnar? Aðrar spurningar snúast um hæfi. Voru ástæður til að fjármálaherra hefði átt að víkja sæti við meðferð þessa máls á einhverju stigi þess vegna sjónarmiða um vanhæfi? Hafi svo verið þá eiga þær ástæður auðvitað enn við. Og hvers vegna var við söluna ekki farið að skilyrðum laga um að skilyrði sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn, að þeir njóti jafnræðis og að við sölu skuli efla samkeppni á fjármálamarkaði? Þetta eru grundvallarspurningar. Allar beina þær kastljósinu að ráðherrum ríkisstjórnarinnar. Fyrir þau okkar sem erum hlynnt því að losa um eignarhald ríkisins á Íslandsbanka er niðurstaðan í þessu máli ótrúleg vonbrigði. Ríkisstjórnin er auðvitað rúin trausti til að halda ferlinu áfram og hefur þess vegna gefið út að ekki verði haldið áfram með söluferlið. Það þýðir að þeir tugir milljarðar sem hægt væri að selja fyrir og nota til fjárfestinga í þágu samfélagsins eru læstir inn. Á því ber fjármálaráðherra ábyrgð. Það segir auðvitað allt um hversu vel heppnuð salan var að líf ríkisstjórnarinnar veltur á loforði fjármálaráðherra um engin frekari sala verði. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar