Geðheilsa, atvinna og menntun Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar 31. október 2020 08:03 Þessi málefni, í þessari forgangsröðun, eru þrjú helstu áhyggjuefni forystu samtaka ungs fólks í OECD löndunum þegar kemur að áhrifum Covid-19 faraldursins. Geðheilbrigði ungs fólks og námsfólks hérlendis hefur lengi verið áhyggjuefni svo ekki má við miklu. Undanfarið hefur Geðhjálp staðið fyrir vitundarvakningu með 39.is og Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur varað við áhrifum COVID-19 á geðheilbrigði frá því í vor. Á opnum fundi Norðurlandaráðs um faraldurinn var forsætisráðherra Íslands innt eftir svörum við því hvað skuli gera í geðheilbrigðismálum ungs fólks. Minntist hún á auknar fjárveitingar í geðheilbrigðismál og að þannig sé stuðlað að aukinni sálfræði- og geðheilbrigðisþjónustu um land allt. Jákvæð og mikilvæg skref hafa verið tekin að þessu leyti með fjölgun sálfræðinga í opinberri þjónustu á heilsugæslustöðvum, spítölum og skólum. Enn of dýrt að líða illa Á sama tíma vekur furðu að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga sé ekki skýrt fjármögnuð í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar, sem þó hefur verið samþykkt að setja skuli á fót af fulltrúum allra flokka á Alþingi. Það þarf að koma til móts við þá sem ekki komast að í önnur úrræði og fjármagna gefin loforð. Sálfræðingafélag Íslands og Félagsráðgjafafélag Íslands lýsa eðlilega yfir áhyggjum af því að úrræðið sé ekki fjármagnað og minnt er á að líf eru í húfi. Taka verður undir þessar áhyggjur og má hafa í huga að kannanir stúdentahreyfinga landsins gefa trekk í trekk vísbendingu um vanlíðan og töluvert álag sem faraldurinn hefur á námsfólk. Ungt fólk er oft og tíðum efnaminna og eignaminna en aðrir aldurshópar og á því fyrr í hættu á að lenda í fátækt. Sálfræðiþjónusta er dýr og hefur ungt fólk síður áunnið sér nægileg réttindi í stéttarfélögum til að geta nýtt sér sjóði þeirra til að niðurgreiða þjónustuna, þó einhverjir séu vonandi svo heppnir. Tæplega helmingur atvinnulausra eru 18-35 ára Í ofanálag við andlegt álag blasir við ungu fólki að það muni bera þungann af efnahagslegum afleiðingum þessa faraldurs á komandi árum. Atvinnuleysi er mikið en ungt fólk er tæplega helmingur atvinnulausra hér á landi, enn fleiri ef vinnandi námsfólk sem fær þó engan rétt úr atvinnuleysistryggingasjóði, er tekið með í reikninginn. Hver er framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar fyrir ungt fólk? Það eru blikur á lofti um langtímaafleiðingar faraldursins á framtíðarvinnuafl landsins. Ungt fólk sem er atvinnulaust til lengri tíma býðst færri atvinnutækifæri og lægri laun seinna á vinnuferlinum og ekki þarf að fara mörgum orðum um að atvinnuleysi hefur ekki góð áhrif á geðheilsu. Þetta helst allt í hendur. Mette Fredriksen forsætisráðherra Danmerkur sagði á fyrrgreindum fundi að raunveruleg hætta er til staðar á að hluti ungu kynslóðarinnar verði skilinn eftir í þessum faraldri. Stefan Löfven forsætisráðherra Svíþjóðar tók í sama streng og telur grundvallaratriði að skapa störf, sérstaklega í þágu ungs fólks. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra Íslands sagði að nýta eigi ríkisfjármálin í fjárfestingar; þannig skapist störf og að hér hafi verið lögð áhersla á nýsköpun og rannsóknir í þeim efnum. Á sama tíma gerir fjárlagafrumvarpið aðeins ráð fyrir að atvinnuleysi minnki um 1% milli ára og atvinnuleysi fólks á aldrinum 18-35 ára, sem nemur tæplega helmingi atvinnulausra, er ekki ávarpað sérstaklega. Þær vonir sem ríkisstjórnin bindur við aðgerðirnar sem forsætisráðherra okkar minntist á skili fleiri störfum á næstunni geta því varla verið ýkja miklar. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú fer að líða að lokum haustannar þessa skólaárs. Sameiginlegt þema meðal margra samnemenda minna er að námið myndi nú ganga aðeins betur ef manni gæti bara liðið aðeins betur. Bugunin er farin að segja til sín en nám og fjárhagsöryggi fer sjaldnast saman enda fjárhagsáhyggjur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskt námsfólk tefst í námi í heilt ár eða meira. Vanlíðan og áhyggjur hafa nefnilega áhrif á virkni, flest fólk hlýtur að hafa fundið fyrir því á eigin skinni. Að draga úr vanlíðan hlýtur því ekki bara að vera heilbrigðismál heldur líka efnahags- og menntamál. Að efna loforð um greiðsluþátttöku ríkisins vegna sálfræðiþjónustu og auka þannig aðgang fólks að þjónustunni ætti að vera forgangsmál. Þá er nauðsynlegt, þegar helmingur atvinnulausra er ungt fólk, að taka atvinnuleysi ungs fólks föstum tökum. Bæði þarf að leiðrétta ósanngjarnar skerðingar á réttindum þess hluta vinnumarkaðarins sem kýs að mennta sig samhliða störfum sínum sem og að fjölga störfum handa þeim sem þegar hafa lokið sinni menntun eða kjósa að mennta sig ekki frekar. Þörf er á sértækum aðgerðum til að koma til móts við ungt fólk í þessum faraldri og sakna ég þess að staða ungs fólks hafi ekki verið greind sérstaklega. -Jóna Þórey Pétursdóttir, meistaranemi í lögfræði og fyrrverandi forseti SHÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóna Þórey Pétursdóttir Geðheilbrigði Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Skoðun Inngönguspáin Eygló Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Þessi málefni, í þessari forgangsröðun, eru þrjú helstu áhyggjuefni forystu samtaka ungs fólks í OECD löndunum þegar kemur að áhrifum Covid-19 faraldursins. Geðheilbrigði ungs fólks og námsfólks hérlendis hefur lengi verið áhyggjuefni svo ekki má við miklu. Undanfarið hefur Geðhjálp staðið fyrir vitundarvakningu með 39.is og Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur varað við áhrifum COVID-19 á geðheilbrigði frá því í vor. Á opnum fundi Norðurlandaráðs um faraldurinn var forsætisráðherra Íslands innt eftir svörum við því hvað skuli gera í geðheilbrigðismálum ungs fólks. Minntist hún á auknar fjárveitingar í geðheilbrigðismál og að þannig sé stuðlað að aukinni sálfræði- og geðheilbrigðisþjónustu um land allt. Jákvæð og mikilvæg skref hafa verið tekin að þessu leyti með fjölgun sálfræðinga í opinberri þjónustu á heilsugæslustöðvum, spítölum og skólum. Enn of dýrt að líða illa Á sama tíma vekur furðu að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga sé ekki skýrt fjármögnuð í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar, sem þó hefur verið samþykkt að setja skuli á fót af fulltrúum allra flokka á Alþingi. Það þarf að koma til móts við þá sem ekki komast að í önnur úrræði og fjármagna gefin loforð. Sálfræðingafélag Íslands og Félagsráðgjafafélag Íslands lýsa eðlilega yfir áhyggjum af því að úrræðið sé ekki fjármagnað og minnt er á að líf eru í húfi. Taka verður undir þessar áhyggjur og má hafa í huga að kannanir stúdentahreyfinga landsins gefa trekk í trekk vísbendingu um vanlíðan og töluvert álag sem faraldurinn hefur á námsfólk. Ungt fólk er oft og tíðum efnaminna og eignaminna en aðrir aldurshópar og á því fyrr í hættu á að lenda í fátækt. Sálfræðiþjónusta er dýr og hefur ungt fólk síður áunnið sér nægileg réttindi í stéttarfélögum til að geta nýtt sér sjóði þeirra til að niðurgreiða þjónustuna, þó einhverjir séu vonandi svo heppnir. Tæplega helmingur atvinnulausra eru 18-35 ára Í ofanálag við andlegt álag blasir við ungu fólki að það muni bera þungann af efnahagslegum afleiðingum þessa faraldurs á komandi árum. Atvinnuleysi er mikið en ungt fólk er tæplega helmingur atvinnulausra hér á landi, enn fleiri ef vinnandi námsfólk sem fær þó engan rétt úr atvinnuleysistryggingasjóði, er tekið með í reikninginn. Hver er framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar fyrir ungt fólk? Það eru blikur á lofti um langtímaafleiðingar faraldursins á framtíðarvinnuafl landsins. Ungt fólk sem er atvinnulaust til lengri tíma býðst færri atvinnutækifæri og lægri laun seinna á vinnuferlinum og ekki þarf að fara mörgum orðum um að atvinnuleysi hefur ekki góð áhrif á geðheilsu. Þetta helst allt í hendur. Mette Fredriksen forsætisráðherra Danmerkur sagði á fyrrgreindum fundi að raunveruleg hætta er til staðar á að hluti ungu kynslóðarinnar verði skilinn eftir í þessum faraldri. Stefan Löfven forsætisráðherra Svíþjóðar tók í sama streng og telur grundvallaratriði að skapa störf, sérstaklega í þágu ungs fólks. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra Íslands sagði að nýta eigi ríkisfjármálin í fjárfestingar; þannig skapist störf og að hér hafi verið lögð áhersla á nýsköpun og rannsóknir í þeim efnum. Á sama tíma gerir fjárlagafrumvarpið aðeins ráð fyrir að atvinnuleysi minnki um 1% milli ára og atvinnuleysi fólks á aldrinum 18-35 ára, sem nemur tæplega helmingi atvinnulausra, er ekki ávarpað sérstaklega. Þær vonir sem ríkisstjórnin bindur við aðgerðirnar sem forsætisráðherra okkar minntist á skili fleiri störfum á næstunni geta því varla verið ýkja miklar. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú fer að líða að lokum haustannar þessa skólaárs. Sameiginlegt þema meðal margra samnemenda minna er að námið myndi nú ganga aðeins betur ef manni gæti bara liðið aðeins betur. Bugunin er farin að segja til sín en nám og fjárhagsöryggi fer sjaldnast saman enda fjárhagsáhyggjur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskt námsfólk tefst í námi í heilt ár eða meira. Vanlíðan og áhyggjur hafa nefnilega áhrif á virkni, flest fólk hlýtur að hafa fundið fyrir því á eigin skinni. Að draga úr vanlíðan hlýtur því ekki bara að vera heilbrigðismál heldur líka efnahags- og menntamál. Að efna loforð um greiðsluþátttöku ríkisins vegna sálfræðiþjónustu og auka þannig aðgang fólks að þjónustunni ætti að vera forgangsmál. Þá er nauðsynlegt, þegar helmingur atvinnulausra er ungt fólk, að taka atvinnuleysi ungs fólks föstum tökum. Bæði þarf að leiðrétta ósanngjarnar skerðingar á réttindum þess hluta vinnumarkaðarins sem kýs að mennta sig samhliða störfum sínum sem og að fjölga störfum handa þeim sem þegar hafa lokið sinni menntun eða kjósa að mennta sig ekki frekar. Þörf er á sértækum aðgerðum til að koma til móts við ungt fólk í þessum faraldri og sakna ég þess að staða ungs fólks hafi ekki verið greind sérstaklega. -Jóna Þórey Pétursdóttir, meistaranemi í lögfræði og fyrrverandi forseti SHÍ.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar