Forsendur fjárlaga um verðmætasköpun samfélagsins standa og falla með fyrirsjáanleika í sóttvörnum Jóhannes Þór Skúlason skrifar 5. október 2020 16:00 Hvert er samhengi fjárlaga og sóttvarnaraðgerða á landamærum? Í fjárlögum fyrir árið 2021 eru lagðar fram forsendur fyrir tekjuöflun ríkisins á næsta ári sem byggja m.a. á spá um verðmætasköpun í atvinnuvegum, fjárfestingu, einkaneyslu og fleiri þáttum sem fléttast saman í væntingar um það hvernig hagvöxtur og fjármál ríkisins muni þróast milli ára. Í fjárlagafrumvarpinu segir m.a.: „Efnahagsbatinn í spánni er einkum drifinn áfram af vexti í útfluttri ferðaþjónustu, einkaneyslu og atvinnuvegafjárfestingu eftir áfall yfirstandandi árs. Á móti vegur aukinn innflutningur. Gert er ráð fyrir að ferðamönnum fjölgi úr um 500.000 árið 2020 í rúm 900.000 árið 2021 og að það eigi stærstan þátt í að valda því að þjónustuútflutningur vaxi um þriðjung.“ Þetta þýðir að forsendur fjárlaga um efnahagslega viðspyrnu og tæplega 4% hagvöxt á árinu 2021 – og þar með tekjur ríkisins sem nýta má til útgjalda í heilbrigðismál og önnur verkefni samfélagsins – byggja að stórum hluta á því að ferðaþjónustan taki rækilega við sér á næsta ári. Þetta eru auðvitað engin ný tíðindi, aðeins staðfesting á því sem fjármálaráðherra og ýmsir greiningaraðilar hafa ítrekað bent á síðustu vikur og mánuði. En hér eru væntingar og tölur komnar á blað og í umfjöllun á Alþingi. Og þá kemur að tengslunum við sóttvarnaraðgerðir á landamærum. Tengslin eru þau að ef ekki verður horfið frá núverandi ferðatakmörkunum og tekin upp aðferðafræði varðandi sóttvarnir sem er fyrirsjáanleg til næstu mánaða fram í tímann og tryggir að ferðamenn geti komið til landsins án margra sóttkvíardaga, verða forsendur fjárlaga um tekjuöflun ríkisins og hagvöxt á næsta ári þegar brostnar um áramótin. Hvers vegna? Ferðamenn flæða ekki bara út úr flugvélum í Keflavík í maí 2021 eins og skrúfað sé frá krana. Til að ná að tryggja forsendur fjárlaga um 900 þúsund ferðamenn til Íslands á næsta ári þarf að selja þeim ferðirnar með löngum fyrirvara. Sala ferða til Íslands fer að stórum hluta fram 8-12 mánuðum áður en ferðamaðurinn sest upp í flugvélina. Þannig er bókunartímabil stórra erlendra ferðaskrifstofa á ferðum til Íslands næsta sumar nú þegar hafið. Þessar ferðaskrifstofur selja hundruðum þúsunda ferðamanna Íslandsferðir og eru mikilvægustu samstarfsaðilar Icelandair og annarra ferðaþjónustufyrirtækja. Eins og staðan er í dag halda þessir stóru aðilar að sér höndum því að óvissa um sóttvarnir á landamærum Íslands kemur í veg fyrir að hægt sé að selja ferðir hingað til lands. Reglurnar eru þær ströngustu í Evrópu og ekkert liggur fyrir um það hvernig eða hvort þær muni breytast inn í næstu mánuði og næsta ár. Það vantar fyrirsjáanleika – reglur sem hægt er að vinna með og treysta á að verði stöðugar. Hið sama mun gilda um ferðamenn á eigin vegum sem bóka nær brottför, með frá um 8 mánaða fyrirvara, en mikilvægasta bókunartímabil þeirra fyrir sumarið 2021 mun hefjast í janúar og standa fram eftir árinu. Framboð flugsæta til landsins skýrist að miklu leyti af því hversu mikil eftirspurnin er hjá ferðaskrifstofum og einstaklingum í aðdragandanum. Hafi þeir ekki vissu fyrir því að ferðin dýra til Íslands muni ganga upp munu þeir ekki kaupa hana. Þetta er því í raun mjög einfalt: Frá og með deginum í dag þýðir hver vika þar sem vantar fyrirsjáanlegar sóttvarnarreglur sem ferðaþjónustan getur unnið með, tapaðar tekjur fyrir samfélagið á árinu 2021, minni verðmæti af færri ferðamönnum, færri krónur í ríkiskassann, minni hagvöxt. Því þarf að bregðast hratt við. En eru ekki allir hættir að ferðast hvort sem er? Nei. Ýmsir hafa haldið því fram að í raun skipti ekki máli að ferðamenn þurfi að fara í fimm daga sóttkví á Íslandi því að nú sé fólk hvort eð er hætt að ferðast milli landa vegna þess að Covid-19 sé að fjölga á ný í Evrópu. Það er rangt. Einfaldast er að líta á tölur um þróun flugumferðar í Evrópu og bera þær saman við flugumferð til og frá Íslandi fyrir og eftir að sóttvarnarráðstafanir breyttust þann 19. ágúst síðastliðinn. Samkvæmt tölum frá Airports Council International var meðaltal flugumferðar með ferðamenn í Evrópu í lok ágúst 33% af því sem hún var á sama tíma í fyrra. Til samanburðar var flugumferð til og frá Íslandi á sama tíma – eftir breytinguna á landamærunum – aðeins 4% af því sem hún var í fyrra. Á tímabilinu sem Ísland var „opið“ frá 15. júní til 19. ágúst var flugumferð til og frá Íslandi hins vegar 16% af því sem hún var á sama tíma árið 2019. Það er því engum blöðum um það að fletta að það eru sóttvarnarreglur sem skylda ferðamenn í fimm daga sóttkví sem nú stöðva ferðamannastraum og flugumferð til Íslands. Enda er það svo að þeir ferðamenn sem við fluttum til landsins í sumar voru þeir sem voru tilbúnir að ferðast þrátt fyrir Covid-19. Sami hópur er enn að ferðast um Evrópu í dag og mun halda því áfram. Hvað þarf að gera? Því er alveg ljóst að ef núverandi reglur verða áfram í gildi og ekkert liggur fyrir um nýja og fyrirsjáanlega aðferðafræði gagnvart sóttvörnum og ferðamönnum munu forsendur fjárlaga um tekjuöflun ríkisins og hagvöxt á næsta ári verða brostnar áður en árið 2021 er gengið í garð, því að sala ferða til Íslands á næsta ári mun að stærstum hluta liggja niðri vegna óvissu um sóttvarnareglur. Verðmætasköpunin getur þá ekki hafist af þeim krafti sem til þarf. Ef hins vegar eru settar fyrirsjáanlegar og varanlegar reglur um sóttvarnir á landamærum sem ferðamenn, ferðaskrifstofur og flugfélög geta treyst á og unnið með (og rétt er að geta þess að það er hægt án þess að auka áhættu umfram núverandi reglur) er möguleiki að tryggja þá verðmætasköpun sem möguleg er við núverandi aðstæður og tryggja þann grunn að efnahagslegri viðspyrnu samfélagsins sem við þörfnumst öll. En tíminn til þess er talinn í vikum, ekki mánuðum. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhannes Þór Skúlason Ferðamennska á Íslandi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Hvert er samhengi fjárlaga og sóttvarnaraðgerða á landamærum? Í fjárlögum fyrir árið 2021 eru lagðar fram forsendur fyrir tekjuöflun ríkisins á næsta ári sem byggja m.a. á spá um verðmætasköpun í atvinnuvegum, fjárfestingu, einkaneyslu og fleiri þáttum sem fléttast saman í væntingar um það hvernig hagvöxtur og fjármál ríkisins muni þróast milli ára. Í fjárlagafrumvarpinu segir m.a.: „Efnahagsbatinn í spánni er einkum drifinn áfram af vexti í útfluttri ferðaþjónustu, einkaneyslu og atvinnuvegafjárfestingu eftir áfall yfirstandandi árs. Á móti vegur aukinn innflutningur. Gert er ráð fyrir að ferðamönnum fjölgi úr um 500.000 árið 2020 í rúm 900.000 árið 2021 og að það eigi stærstan þátt í að valda því að þjónustuútflutningur vaxi um þriðjung.“ Þetta þýðir að forsendur fjárlaga um efnahagslega viðspyrnu og tæplega 4% hagvöxt á árinu 2021 – og þar með tekjur ríkisins sem nýta má til útgjalda í heilbrigðismál og önnur verkefni samfélagsins – byggja að stórum hluta á því að ferðaþjónustan taki rækilega við sér á næsta ári. Þetta eru auðvitað engin ný tíðindi, aðeins staðfesting á því sem fjármálaráðherra og ýmsir greiningaraðilar hafa ítrekað bent á síðustu vikur og mánuði. En hér eru væntingar og tölur komnar á blað og í umfjöllun á Alþingi. Og þá kemur að tengslunum við sóttvarnaraðgerðir á landamærum. Tengslin eru þau að ef ekki verður horfið frá núverandi ferðatakmörkunum og tekin upp aðferðafræði varðandi sóttvarnir sem er fyrirsjáanleg til næstu mánaða fram í tímann og tryggir að ferðamenn geti komið til landsins án margra sóttkvíardaga, verða forsendur fjárlaga um tekjuöflun ríkisins og hagvöxt á næsta ári þegar brostnar um áramótin. Hvers vegna? Ferðamenn flæða ekki bara út úr flugvélum í Keflavík í maí 2021 eins og skrúfað sé frá krana. Til að ná að tryggja forsendur fjárlaga um 900 þúsund ferðamenn til Íslands á næsta ári þarf að selja þeim ferðirnar með löngum fyrirvara. Sala ferða til Íslands fer að stórum hluta fram 8-12 mánuðum áður en ferðamaðurinn sest upp í flugvélina. Þannig er bókunartímabil stórra erlendra ferðaskrifstofa á ferðum til Íslands næsta sumar nú þegar hafið. Þessar ferðaskrifstofur selja hundruðum þúsunda ferðamanna Íslandsferðir og eru mikilvægustu samstarfsaðilar Icelandair og annarra ferðaþjónustufyrirtækja. Eins og staðan er í dag halda þessir stóru aðilar að sér höndum því að óvissa um sóttvarnir á landamærum Íslands kemur í veg fyrir að hægt sé að selja ferðir hingað til lands. Reglurnar eru þær ströngustu í Evrópu og ekkert liggur fyrir um það hvernig eða hvort þær muni breytast inn í næstu mánuði og næsta ár. Það vantar fyrirsjáanleika – reglur sem hægt er að vinna með og treysta á að verði stöðugar. Hið sama mun gilda um ferðamenn á eigin vegum sem bóka nær brottför, með frá um 8 mánaða fyrirvara, en mikilvægasta bókunartímabil þeirra fyrir sumarið 2021 mun hefjast í janúar og standa fram eftir árinu. Framboð flugsæta til landsins skýrist að miklu leyti af því hversu mikil eftirspurnin er hjá ferðaskrifstofum og einstaklingum í aðdragandanum. Hafi þeir ekki vissu fyrir því að ferðin dýra til Íslands muni ganga upp munu þeir ekki kaupa hana. Þetta er því í raun mjög einfalt: Frá og með deginum í dag þýðir hver vika þar sem vantar fyrirsjáanlegar sóttvarnarreglur sem ferðaþjónustan getur unnið með, tapaðar tekjur fyrir samfélagið á árinu 2021, minni verðmæti af færri ferðamönnum, færri krónur í ríkiskassann, minni hagvöxt. Því þarf að bregðast hratt við. En eru ekki allir hættir að ferðast hvort sem er? Nei. Ýmsir hafa haldið því fram að í raun skipti ekki máli að ferðamenn þurfi að fara í fimm daga sóttkví á Íslandi því að nú sé fólk hvort eð er hætt að ferðast milli landa vegna þess að Covid-19 sé að fjölga á ný í Evrópu. Það er rangt. Einfaldast er að líta á tölur um þróun flugumferðar í Evrópu og bera þær saman við flugumferð til og frá Íslandi fyrir og eftir að sóttvarnarráðstafanir breyttust þann 19. ágúst síðastliðinn. Samkvæmt tölum frá Airports Council International var meðaltal flugumferðar með ferðamenn í Evrópu í lok ágúst 33% af því sem hún var á sama tíma í fyrra. Til samanburðar var flugumferð til og frá Íslandi á sama tíma – eftir breytinguna á landamærunum – aðeins 4% af því sem hún var í fyrra. Á tímabilinu sem Ísland var „opið“ frá 15. júní til 19. ágúst var flugumferð til og frá Íslandi hins vegar 16% af því sem hún var á sama tíma árið 2019. Það er því engum blöðum um það að fletta að það eru sóttvarnarreglur sem skylda ferðamenn í fimm daga sóttkví sem nú stöðva ferðamannastraum og flugumferð til Íslands. Enda er það svo að þeir ferðamenn sem við fluttum til landsins í sumar voru þeir sem voru tilbúnir að ferðast þrátt fyrir Covid-19. Sami hópur er enn að ferðast um Evrópu í dag og mun halda því áfram. Hvað þarf að gera? Því er alveg ljóst að ef núverandi reglur verða áfram í gildi og ekkert liggur fyrir um nýja og fyrirsjáanlega aðferðafræði gagnvart sóttvörnum og ferðamönnum munu forsendur fjárlaga um tekjuöflun ríkisins og hagvöxt á næsta ári verða brostnar áður en árið 2021 er gengið í garð, því að sala ferða til Íslands á næsta ári mun að stærstum hluta liggja niðri vegna óvissu um sóttvarnareglur. Verðmætasköpunin getur þá ekki hafist af þeim krafti sem til þarf. Ef hins vegar eru settar fyrirsjáanlegar og varanlegar reglur um sóttvarnir á landamærum sem ferðamenn, ferðaskrifstofur og flugfélög geta treyst á og unnið með (og rétt er að geta þess að það er hægt án þess að auka áhættu umfram núverandi reglur) er möguleiki að tryggja þá verðmætasköpun sem möguleg er við núverandi aðstæður og tryggja þann grunn að efnahagslegri viðspyrnu samfélagsins sem við þörfnumst öll. En tíminn til þess er talinn í vikum, ekki mánuðum. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar