Neyðarkall náttúrunnar Snorri Sigurðsson skrifar 23. nóvember 2018 07:00 Miklar hamfarir eiga sér nú stað á jörðinni sem fáir veita athygli og lítið er rætt um opinberlega þó ærið sé tilefnið en það er viðstöðulaus og óvæginn samdráttur á líffræðilegri fjölbreytni á heimsvísu. Samdrátturinn lýsir sér í fækkun lífvera, búsvæði þeirra minnka, stofnar skreppa saman og tegundir deyja út. Í nýútgefinni skýrslu alþjóðlegu dýraverndarsamtakanna WWF eru tölurnar sláandi, 60% af dýralífi jarðar hafa horfið á síðustu 45 árum. Ótal margir dýrastofnar eru að skreppa saman á óhugnanlegum hraða og stefnir í óafturkræfan tegundaútdauða á stórum skala. Hvað veldur þessu? Jú, orsökin er augljós, stöðug og vaxandi ásókn manna í auðlindir jarðar með tilheyrandi náttúruspjöllum. Sú aukna velmegun, hagvöxtur og neysla sem einkennir líf okkar er dýru verði keypt. Ósjálfbær landnotkun fyrir þéttbýlismyndun, landbúnað, námur eða samgöngu- og orkumannvirki leiðir af sér gríðarlega búsvæðaeyðingu. Nytjastofnar í sjó og vötnum eru ofnýttir og veiðiþjófnaður ógnar mörgum landdýrum. Umhverfismengun er enn gríðarlegt vandamál og þrátt fyrir betra regluverk hefur t.d alltof lítið verið unnið gegn plastmengun í sjó. Framandi ágengar tegundir breiðast út og bola burt öðrum tegundum og þá eru ótaldar afleiðingar loftslagsbreytinga á líffræðilega fjölbreytni. Það sorglega í stöðunni er að þrátt fyrir hversu augljóst og alvarlegt vandamálið er, hefur lítið sem ekkert gengið að snúa þessari þróun við. Fyrir 26 árum var undirritaður samstarfssamningur 196 þjóða á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um mikilvægi þess að vernda líffræðilega fjölbreytni. Metnaðarfull markmið, áætlanir og skuldbindingar þjóða hafa litið dagsins ljós en árangurinn algerlega látið á sér standa. Ástandið versnar bara og áhugi ráðamanna er lítill og mun minni en t.d. áhugi á loftslagsvandanum. Nú stendur yfir gríðarlega mikilvægur fundur á vegum Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni í Egyptalandi og standa vonir til að niðurstaða fundarins verði alþjóðleg samþykkt í anda við Parísarsamkomulagið um loftslagsmál, þar sem þjóðir heims munu standa saman um að snúa þessari þróun við. Óttast er að erfitt verði að ná slíku samkomulagi og er því ekki skrítið að nú heyrist skilaboð um að það „séu síðustu forvöð“ og að „framtíð mannkyns sé ógnað“. Því það er jú málið. Þessi alvarlega umhverfisvá mun á endanum koma niður á okkur mönnunum, og það á mjög afdrifaríkan hátt. Í daglegu amstri gleymist að við erum háð lífríki jarðar á svo ótal vegu. Oft er talað um þjónustu vistkerfa í þessu samhengi. Heilbrigð vistkerfi eru undirstaða þess að margvísleg hráefni fyrir fæðu, lyf og ýmiss konar varning séu til staðar. Býflugur og önnur skordýr fræva plöntur í landbúnaði. Heilbrigð votlendisvistkerfi miðla hreinu drykkjarvatni og vernda okkur gegn flóðum. Kolefnisbinding, hringrás vatns og steinefna, heilbrigði jarðvegs, hreinsun eiturefna úr umhverfinu að ónefndri sjálfri ljóstillífuninni – allt náttúrulegir ferlar þar sem lífverur koma við sögu. Þá eru ótalin verðmætin í óspilltri og fjölbreyttri náttúru fyrir líkamlega og andlega heilsu fólks, og sem efniviður lista, menntunar og vísinda. Það er því óhætt að segja að mannkynið sé að skjóta sig í fótinn með framkomu sinni við lífríki jarðar. Hvað getum við gert ? Það er ekki of seint að bregðast við. Á þessum vettvangi er tækifæri fyrir Ísland að vera leiðtogi og kalla ég eftir viðbrögðum stjórnvalda. Ísland er aðili að Samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og til er aðgerðaáætlun, en lítið hefur frést af henni undanfarið og málefnið fer ekki hátt hérlendis, ekki frekar en annars staðar. Úr þessu þarf að bæta. Umræðan um áhrif mannsins á lífríki og náttúru jarðar er krefjandi og óvægin, og er mjög mörgum ekki að skapi, enda kallar hún á stórfellda naflaskoðun um hvernig við högum lífsháttum okkar og gerir kröfur um samdrátt og minni umsvif. Það eru ekki óeðlileg viðbrögð að loka eyrunum við slíku „bölmóðstali“ um boð og bönn og halda áfram að „liffa og njódda“. En ef við viljum vera ábyrgir jarðarbúar þá verðum við að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu og taka erfiðar ákvarðanir. Það er of mikið í húfi, ekki einungis fyrir þær tegundir lífvera sem nú berjast fyrir tilverurétti sínum, heldur fyrir farsæla framtíð okkar á jörðinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason Skoðun Minnislausir molbúar Melkorka Ólafsdóttir Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Sjá meira
Miklar hamfarir eiga sér nú stað á jörðinni sem fáir veita athygli og lítið er rætt um opinberlega þó ærið sé tilefnið en það er viðstöðulaus og óvæginn samdráttur á líffræðilegri fjölbreytni á heimsvísu. Samdrátturinn lýsir sér í fækkun lífvera, búsvæði þeirra minnka, stofnar skreppa saman og tegundir deyja út. Í nýútgefinni skýrslu alþjóðlegu dýraverndarsamtakanna WWF eru tölurnar sláandi, 60% af dýralífi jarðar hafa horfið á síðustu 45 árum. Ótal margir dýrastofnar eru að skreppa saman á óhugnanlegum hraða og stefnir í óafturkræfan tegundaútdauða á stórum skala. Hvað veldur þessu? Jú, orsökin er augljós, stöðug og vaxandi ásókn manna í auðlindir jarðar með tilheyrandi náttúruspjöllum. Sú aukna velmegun, hagvöxtur og neysla sem einkennir líf okkar er dýru verði keypt. Ósjálfbær landnotkun fyrir þéttbýlismyndun, landbúnað, námur eða samgöngu- og orkumannvirki leiðir af sér gríðarlega búsvæðaeyðingu. Nytjastofnar í sjó og vötnum eru ofnýttir og veiðiþjófnaður ógnar mörgum landdýrum. Umhverfismengun er enn gríðarlegt vandamál og þrátt fyrir betra regluverk hefur t.d alltof lítið verið unnið gegn plastmengun í sjó. Framandi ágengar tegundir breiðast út og bola burt öðrum tegundum og þá eru ótaldar afleiðingar loftslagsbreytinga á líffræðilega fjölbreytni. Það sorglega í stöðunni er að þrátt fyrir hversu augljóst og alvarlegt vandamálið er, hefur lítið sem ekkert gengið að snúa þessari þróun við. Fyrir 26 árum var undirritaður samstarfssamningur 196 þjóða á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um mikilvægi þess að vernda líffræðilega fjölbreytni. Metnaðarfull markmið, áætlanir og skuldbindingar þjóða hafa litið dagsins ljós en árangurinn algerlega látið á sér standa. Ástandið versnar bara og áhugi ráðamanna er lítill og mun minni en t.d. áhugi á loftslagsvandanum. Nú stendur yfir gríðarlega mikilvægur fundur á vegum Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni í Egyptalandi og standa vonir til að niðurstaða fundarins verði alþjóðleg samþykkt í anda við Parísarsamkomulagið um loftslagsmál, þar sem þjóðir heims munu standa saman um að snúa þessari þróun við. Óttast er að erfitt verði að ná slíku samkomulagi og er því ekki skrítið að nú heyrist skilaboð um að það „séu síðustu forvöð“ og að „framtíð mannkyns sé ógnað“. Því það er jú málið. Þessi alvarlega umhverfisvá mun á endanum koma niður á okkur mönnunum, og það á mjög afdrifaríkan hátt. Í daglegu amstri gleymist að við erum háð lífríki jarðar á svo ótal vegu. Oft er talað um þjónustu vistkerfa í þessu samhengi. Heilbrigð vistkerfi eru undirstaða þess að margvísleg hráefni fyrir fæðu, lyf og ýmiss konar varning séu til staðar. Býflugur og önnur skordýr fræva plöntur í landbúnaði. Heilbrigð votlendisvistkerfi miðla hreinu drykkjarvatni og vernda okkur gegn flóðum. Kolefnisbinding, hringrás vatns og steinefna, heilbrigði jarðvegs, hreinsun eiturefna úr umhverfinu að ónefndri sjálfri ljóstillífuninni – allt náttúrulegir ferlar þar sem lífverur koma við sögu. Þá eru ótalin verðmætin í óspilltri og fjölbreyttri náttúru fyrir líkamlega og andlega heilsu fólks, og sem efniviður lista, menntunar og vísinda. Það er því óhætt að segja að mannkynið sé að skjóta sig í fótinn með framkomu sinni við lífríki jarðar. Hvað getum við gert ? Það er ekki of seint að bregðast við. Á þessum vettvangi er tækifæri fyrir Ísland að vera leiðtogi og kalla ég eftir viðbrögðum stjórnvalda. Ísland er aðili að Samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og til er aðgerðaáætlun, en lítið hefur frést af henni undanfarið og málefnið fer ekki hátt hérlendis, ekki frekar en annars staðar. Úr þessu þarf að bæta. Umræðan um áhrif mannsins á lífríki og náttúru jarðar er krefjandi og óvægin, og er mjög mörgum ekki að skapi, enda kallar hún á stórfellda naflaskoðun um hvernig við högum lífsháttum okkar og gerir kröfur um samdrátt og minni umsvif. Það eru ekki óeðlileg viðbrögð að loka eyrunum við slíku „bölmóðstali“ um boð og bönn og halda áfram að „liffa og njódda“. En ef við viljum vera ábyrgir jarðarbúar þá verðum við að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu og taka erfiðar ákvarðanir. Það er of mikið í húfi, ekki einungis fyrir þær tegundir lífvera sem nú berjast fyrir tilverurétti sínum, heldur fyrir farsæla framtíð okkar á jörðinni.
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar