Afríka: Skyggni ágætt Þorvaldur Gylfason skrifar 15. nóvember 2018 08:00 Afríka er ráðgáta, og gátan er þessi: Hvers vegna hefur sjálfstæðum Afríkuþjóðum ekki gengið betur en raun ber vitni að bjarga sér undan örbirgð og eymd? – því tilefnið er ærið og æpir hástöfum á heimsbyggðina. Sumir halda því fram, þeir eru þó ekki margir, að Afríka sé með einhverju móti ekki til þess fallin að lifa góðu og mannsæmandi lífi, en þeir eru að minni hyggju á rangri braut. Í þessari grein og þrem öðrum ætla ég að gera í grófum dráttum grein fyrir skoðun minni á högum Afríku og framtíðarhorfum þessa mikla meginlands.Vagga okkar allra En fyrst þetta: Þeir sem halda að Afríkumenn kunni ekki að lifa lífinu lifandi ættu kannski að fara í afrískt leikhús. Þar sá ég og heyrði svo almennan og innilegan fögnuð að ég horfði frekar aftur fyrir mig á fólkið í salnum en á leikarana uppi á sviði. Salurinn var sneisafullur, fólkið sat einnig meðfram veggjunum, þetta var í Lúsöku, höfuðborg Sambíu, slökkviliðið hefði sennilega rutt salinn hefði það verið tiltækt, feður og mæður sátu þarna með sofandi börn í fanginu og ljómuðu af gleði. Og þeir sem halda að Afríku séu allar bjargir bannaðar ættu að villast í afrískri borg því þá mætir þeim óvenjuleg hjálpsemi: Ég hafði misskilið leiðbeiningar þriggja unglingsstelpna í Maserú, höfuðborg háfjallalandsins Lesótó, og villzt af réttri leið og þá komu þær hlaupandi á eftir mér langar leiðir lafmóðar upp brattar brekkur til að leiðrétta misskilninginn. Þannig er Afríka: Brosandi, hjálpsöm, sólrík, söngvin og vonglöð í dagsins önn – og einnig mörkuð af gríðarlegu og djúpu drama, nema hvað. Þangað streyma ferðamenn sem aldrei fyrr. Mörg beztu hótel heimsins eru nú í Afríku. Þar gista að vísu einkum erlendir ferðamenn enn sem komið er, en þarna er mjór vísir að miklum uppgangi enda hefur Afríka upp á margt að bjóða: Geðslegt, gestrisið og glaðvært fólk, náttúrufegurð, forna menningu, milt og gott veður víða, miklar víðáttur og óviðjafnanlegt villidýralíf. Þarna stendur vagga mannsins. Elztu mannvistarleifar heimsins liggja í Suður-Afríku.Afrísk list Og svo þetta: Eitt merkasta framlag Bandaríkjanna til heimsmenningarinnar á öldinni sem leið var djassinn, sköpunarverk bandarískra blökkumanna með Louis Armstrong í broddi fylkingar. Munum einnig hvernig Pablo Picasso fór að því að marka sér afburðastöðu meðal evrópskra myndlistarmanna: Hann fór að vísu aldrei til Afríku, en hann lærði af afrískri list að mála og móta nýja tegund mannamynda í nýstárlegum hlutföllum. Ég hef hitt unga myndhöggvara báðum megin við Sambesí-fljótið sem skilur að Sambíu og Simbabve í sunnanverðri Afríku. Þeir meitla svipríkar, afskekktar andlitsmyndir í tré og stein, myndir eins og þær sem forfeður þeirra hafa meitlað mann fram af manni líkt og Picasso, en þeir höfðu þó hvorki heyrt getið um Picasso né farið yfir ána. Afrísk myndlist vekur æ meiri eftirtekt um allan heim eins og t.d. Afríkudeildin í British Museum í London vitnar um.Þykk þoka? Þungfær leið? Mig langar í þessari greinasyrpu að reyna að útmála ástand Afríku í stuttu máli fyrir lesandanum til að sýna að álfan mikla hefur þrátt fyrir allt tekið ýmsum framförum þótt hún eigi enn að sönnu langt í land. Leiðin frá Íslandi til Afríku og aftur heim er styttri en margir halda. Lífskjör á Íslandi á æskuárum þeirrar kynslóðar sem nú er á miðjum aldri eru svipuð þeim kjörum sem sum stöndugustu Afríkulöndin eins og Máritíus, Botsvana, Suður-Afríka og Namibía búa nú við. Hvað geta Afríkuþjóðirnar lært af okkur hinum um greiðfærar leiðir að löngu og virðulegu lífi við sómasamleg kjör? Hér verður engum allsherjarlausnum teflt fram, heldur aðeins veikburða bollaleggingum í þeirri von að þær megi verða til að greiða úr þykkri þoku á þungfærri leið. Meira næst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Að fortíð skal hyggja Guðrún Jónsdóttir Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Skoðun Inngönguspáin Eygló Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Afríka er ráðgáta, og gátan er þessi: Hvers vegna hefur sjálfstæðum Afríkuþjóðum ekki gengið betur en raun ber vitni að bjarga sér undan örbirgð og eymd? – því tilefnið er ærið og æpir hástöfum á heimsbyggðina. Sumir halda því fram, þeir eru þó ekki margir, að Afríka sé með einhverju móti ekki til þess fallin að lifa góðu og mannsæmandi lífi, en þeir eru að minni hyggju á rangri braut. Í þessari grein og þrem öðrum ætla ég að gera í grófum dráttum grein fyrir skoðun minni á högum Afríku og framtíðarhorfum þessa mikla meginlands.Vagga okkar allra En fyrst þetta: Þeir sem halda að Afríkumenn kunni ekki að lifa lífinu lifandi ættu kannski að fara í afrískt leikhús. Þar sá ég og heyrði svo almennan og innilegan fögnuð að ég horfði frekar aftur fyrir mig á fólkið í salnum en á leikarana uppi á sviði. Salurinn var sneisafullur, fólkið sat einnig meðfram veggjunum, þetta var í Lúsöku, höfuðborg Sambíu, slökkviliðið hefði sennilega rutt salinn hefði það verið tiltækt, feður og mæður sátu þarna með sofandi börn í fanginu og ljómuðu af gleði. Og þeir sem halda að Afríku séu allar bjargir bannaðar ættu að villast í afrískri borg því þá mætir þeim óvenjuleg hjálpsemi: Ég hafði misskilið leiðbeiningar þriggja unglingsstelpna í Maserú, höfuðborg háfjallalandsins Lesótó, og villzt af réttri leið og þá komu þær hlaupandi á eftir mér langar leiðir lafmóðar upp brattar brekkur til að leiðrétta misskilninginn. Þannig er Afríka: Brosandi, hjálpsöm, sólrík, söngvin og vonglöð í dagsins önn – og einnig mörkuð af gríðarlegu og djúpu drama, nema hvað. Þangað streyma ferðamenn sem aldrei fyrr. Mörg beztu hótel heimsins eru nú í Afríku. Þar gista að vísu einkum erlendir ferðamenn enn sem komið er, en þarna er mjór vísir að miklum uppgangi enda hefur Afríka upp á margt að bjóða: Geðslegt, gestrisið og glaðvært fólk, náttúrufegurð, forna menningu, milt og gott veður víða, miklar víðáttur og óviðjafnanlegt villidýralíf. Þarna stendur vagga mannsins. Elztu mannvistarleifar heimsins liggja í Suður-Afríku.Afrísk list Og svo þetta: Eitt merkasta framlag Bandaríkjanna til heimsmenningarinnar á öldinni sem leið var djassinn, sköpunarverk bandarískra blökkumanna með Louis Armstrong í broddi fylkingar. Munum einnig hvernig Pablo Picasso fór að því að marka sér afburðastöðu meðal evrópskra myndlistarmanna: Hann fór að vísu aldrei til Afríku, en hann lærði af afrískri list að mála og móta nýja tegund mannamynda í nýstárlegum hlutföllum. Ég hef hitt unga myndhöggvara báðum megin við Sambesí-fljótið sem skilur að Sambíu og Simbabve í sunnanverðri Afríku. Þeir meitla svipríkar, afskekktar andlitsmyndir í tré og stein, myndir eins og þær sem forfeður þeirra hafa meitlað mann fram af manni líkt og Picasso, en þeir höfðu þó hvorki heyrt getið um Picasso né farið yfir ána. Afrísk myndlist vekur æ meiri eftirtekt um allan heim eins og t.d. Afríkudeildin í British Museum í London vitnar um.Þykk þoka? Þungfær leið? Mig langar í þessari greinasyrpu að reyna að útmála ástand Afríku í stuttu máli fyrir lesandanum til að sýna að álfan mikla hefur þrátt fyrir allt tekið ýmsum framförum þótt hún eigi enn að sönnu langt í land. Leiðin frá Íslandi til Afríku og aftur heim er styttri en margir halda. Lífskjör á Íslandi á æskuárum þeirrar kynslóðar sem nú er á miðjum aldri eru svipuð þeim kjörum sem sum stöndugustu Afríkulöndin eins og Máritíus, Botsvana, Suður-Afríka og Namibía búa nú við. Hvað geta Afríkuþjóðirnar lært af okkur hinum um greiðfærar leiðir að löngu og virðulegu lífi við sómasamleg kjör? Hér verður engum allsherjarlausnum teflt fram, heldur aðeins veikburða bollaleggingum í þeirri von að þær megi verða til að greiða úr þykkri þoku á þungfærri leið. Meira næst.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar