Áhersla á útlit getur gengið of langt og orðið að sálrænum vanda Sylvía Rut Sigfúsdóttir skrifar 22. mars 2018 08:30 Andri Steinþór Björnsson segir að stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg. Vísir/Rakel Ósk Sigurðardóttir „Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi. Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Átök á aðalfundi og lögregla kölluð til Innlent Segir samstarfsfólk Katrínar hafa hvatt sig til að draga sig úr leik Innlent De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið Erlent „Er búinn að blokka 237 manneskjur á tíu dögum“ Innlent „Fyrirvarinn var í rauninni enginn“ Innlent Sindri Freyr er látinn Innlent Undir yfirborði kosningabaráttunnar kraumi svæsinn slagur Innlent Fyrstu tölur frá Reykjavík ættu að gefa góða mynd af úrslitum Innlent Öllu tjaldað til við opnun nýrra undirganga Innlent Katrín græði stórum á vangetu kjósenda til að kjósa taktískt Innlent Fleiri fréttir Öllu tjaldað til við opnun nýrra undirganga Segir samstarfsfólk Katrínar hafa hvatt sig til að draga sig úr leik Átök á aðalfundi og lögregla kölluð til Undir yfirborði kosningabaráttunnar kraumi svæsinn slagur Bíða krufningar til að varpa ljósi á atburðarásina „Fyrirvarinn var í rauninni enginn“ Fyrstu tölur frá Reykjavík ættu að gefa góða mynd af úrslitum „Er búinn að blokka 237 manneskjur á tíu dögum“ Katrín græði stórum á vangetu kjósenda til að kjósa taktískt Andlát í Bolungarvík og forsetaefni í slorinu Héraðsdómur ruddur vegna fjölskyldutengsla og fyrri starfa dómara Áfengi og fíkniefni mældust í stýrimanninum Tvíburafolöld mætt í heiminn í Suðurnesjabæ Ferðafólki bjargað úr sjálfheldu við Þiðriksvallavatn Þriðjungur þekkir ekki neitt til Eiríks og Viktors Sindri Freyr er látinn Voru látin í einhvern tíma áður en lögregla fór inn Vill sjá leiðtoga á Norðurlöndunum en ekki aumingja og gungur Mótor bátsins var of stór og mennirnir ekki í björgunarvestum Óttast að þvingun og nauðung verði færð í lög Andlát til rannsóknar í Bolungarvík Áhyggjur læknanna ótímabærar og byggðar á misskilningi Ástandið í Hafnarfirði geti haft langvarandi áhrif á börn „Okkar hlutverk að halda utan um hvert annað“ Ræddu lokasprett æsispennandi kosningabaráttu Biður kvikmyndagerðarmanninn afsökunar Tvö látin en ekkert bendi til saknæms atburðar Enginn í haldi í tengslum við mannslát í Bolungarvík Slökkvilið kallað út vegna sprenginga í Hafnarfirði Lögregla rannsakar andlát í Bolungarvík Sjá meira
„Erindi mitt fjallar um það af hverju fólk er upptekið af eigin útliti og útliti annarra, hvenær sú áhersla getur orðið að sálrænum vanda og hvað er þá til ráða,“ segir Andri Steinþór Björnsson, prófessor í sálfræði við Háskóla Íslands. Í hádeginu í dag, 22. mars, mun Andri halda erindið Af hverju skiptir útlitið máli? í röðinni Háskólinn og samfélagið. Í þeirri röð er velferð barna og ungmenna í brennidepli og hefur röðin fengið undirheitið Best fyrir börnin. Í rannsóknum sínum og klínískum störfum hefur Andri einkum sérhæft sig í líkamsskynjunarröskun og félagsfælni og þætti áfalla í sálrænum vanda.Áhyggjur af útliti eru eðlilegar „Það er eðlilegt að útlit skipti okkur máli. Það er hluti af því að vera manneskja, við erum ein af þeim tegundum sem veljum okkur maka út frá útliti meðal annars. Áhersla á útlit getur hins vegar gengið of langt,“ segir Andri. „Stundum fá börn þau skilaboð frá umhverfinu, til dæmis foreldrum og öðrum, að það sé mjög mikilvægt að þau séu falleg, og oft rennur saman hugmyndin um manngildi og útlit, þannig að börn upplifa að til þess að þau séu metin að verðleikum þá þurfi þau að vera falleg. Þá getur orðið til það sem við köllum líkamsímyndarvandi. Sem sagt að börn, unglingar og fullorðnir leggi of mikla áherslu á útlit, og það sem meira er, að þau telji sig líta verr út en þau gera í raun og veru. Þess vegna köllum við þetta líkamsímynd, því að hugmyndir okkar um eigin útlit samsvara ekki alltaf því hvernig við lítum út í raun og veru. Og það getur verið erfitt að sættast á þessa staðreynd, því flestir alast upp við þá hugmynd að treysta því sem þeir sjá með „berum” augum. Stundum þróast svonefndar líkamsímyndargeðraskanir á borð við átraskanir og líkamsskynjunarröskun.“Skynja líkamshluta sem ljóta eða afskræmda Andri segir að líkamsskynjunarröskun sé mun algengari en áður hafi verið talið og bendi nýleg rannsókn til þess að algengi hennar á Íslandi gæti verið um þrjú prósent. „Fólk með líkamsskynjunarröskun upplifir einn eða fleiri líkamshluta sem ljóta eða jafnvel afskræmda, en í raun og veru lítur þetta fólk eðlilega út. Til þess að greinast með röskunina þarf fólk að hugsa um þessa líkamshluta og eigið útlit í um klukkutíma á dag, auk þess sem það bregst við hugsununum með einhverjum hætti, eins og að horfa tímunum saman í spegil, bera sig endurtekið saman við annað fólk, fela líkamshluta með farða, fötum eða með öðrum leiðum, og fara í endurteknar lýtaaðgerðir, svo nokkur dæmi séu tekin.“ Yfirleitt veldur þessi geðröskun mikilli vanlíðan og hefur talsverð neikvæð áhrif á líf fólks. „Í einni rannsókn á stóru úrtaki fólks með þessa röskun kom til dæmis fram að um 30% þátttakenda hafði átt að minnsta kosti eina viku á ævinni þar sem þeir fóru ekki út úr húsi af ótta við að vera dæmdir af öðrum vegna þessara meintu líkamslýta.“Þrífst í skömm og einangrun Andri segir það mikilvægt að bregðast við þessum vanda og að foreldrar hafi augun opin. „Fyrsta skrefið er að foreldrar og aðrir forráðamenn fylgist með því hvort það hafi orðið einhver breyting á barninu eða unglingnum, til dæmis hvort unglingurinn fari að einangra sig og virðist mjög upptekinn af eigin útliti, sé kannski tímunum saman fyrir framan spegilinn, eða sífellt að taka sjálfur. Það er fín lína á milli þess sem er innan eðlilegra marka eða utan þeirra á þessum aldri, en breyting á virkni og aukin vanlíðan getur verið vísbending um að unglingurinn sé í vanda.“ Þá er næsta skref að foreldrar reyni sitt besta til að ræða við barn sitt. „Þá getur verið gott að leggja áherslu á að áhyggjur af útliti séu eðlilegar og segja frá því ef foreldrið sjálft hefur áhyggjur af slíku. Hreinskiptin og hlý samskipti geta skipt miklu máli því sálrænn vandi á borð við líkamsskynjunarröskun þrífst í skömm og einangrun. Ef foreldrar hafa áhyggjur af barni sínu er mikilvægt að leita til fagfólks á borð við sálfræðinga sem þekkja líkamsskynjunarröskun og aðrar líkamsímyndaraskanir til þess að greina vandann og veita meðferð ef ástæða er til. Sú meðferð sem sýnt hefur mestan árangur við líkamsskynjunarröskun og átröskunum er hugræn atferlismeðferð,“ segir Andri að lokum.Erindi Andra hefst klukkan 12 í dag, fimmtudaginn 22. mars, og verður það í Hátíðasal í Aðalbyggingu Háskóla Íslands. Streymt verður frá fundinum beint hér á Vísi.
Börn og uppeldi Heilbrigðismál Tengdar fréttir Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15 Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00 Mest lesið Átök á aðalfundi og lögregla kölluð til Innlent Segir samstarfsfólk Katrínar hafa hvatt sig til að draga sig úr leik Innlent De Niro kallaði Trump skrímsli fyrir utan dómshúsið Erlent „Er búinn að blokka 237 manneskjur á tíu dögum“ Innlent „Fyrirvarinn var í rauninni enginn“ Innlent Sindri Freyr er látinn Innlent Undir yfirborði kosningabaráttunnar kraumi svæsinn slagur Innlent Fyrstu tölur frá Reykjavík ættu að gefa góða mynd af úrslitum Innlent Öllu tjaldað til við opnun nýrra undirganga Innlent Katrín græði stórum á vangetu kjósenda til að kjósa taktískt Innlent Fleiri fréttir Öllu tjaldað til við opnun nýrra undirganga Segir samstarfsfólk Katrínar hafa hvatt sig til að draga sig úr leik Átök á aðalfundi og lögregla kölluð til Undir yfirborði kosningabaráttunnar kraumi svæsinn slagur Bíða krufningar til að varpa ljósi á atburðarásina „Fyrirvarinn var í rauninni enginn“ Fyrstu tölur frá Reykjavík ættu að gefa góða mynd af úrslitum „Er búinn að blokka 237 manneskjur á tíu dögum“ Katrín græði stórum á vangetu kjósenda til að kjósa taktískt Andlát í Bolungarvík og forsetaefni í slorinu Héraðsdómur ruddur vegna fjölskyldutengsla og fyrri starfa dómara Áfengi og fíkniefni mældust í stýrimanninum Tvíburafolöld mætt í heiminn í Suðurnesjabæ Ferðafólki bjargað úr sjálfheldu við Þiðriksvallavatn Þriðjungur þekkir ekki neitt til Eiríks og Viktors Sindri Freyr er látinn Voru látin í einhvern tíma áður en lögregla fór inn Vill sjá leiðtoga á Norðurlöndunum en ekki aumingja og gungur Mótor bátsins var of stór og mennirnir ekki í björgunarvestum Óttast að þvingun og nauðung verði færð í lög Andlát til rannsóknar í Bolungarvík Áhyggjur læknanna ótímabærar og byggðar á misskilningi Ástandið í Hafnarfirði geti haft langvarandi áhrif á börn „Okkar hlutverk að halda utan um hvert annað“ Ræddu lokasprett æsispennandi kosningabaráttu Biður kvikmyndagerðarmanninn afsökunar Tvö látin en ekkert bendi til saknæms atburðar Enginn í haldi í tengslum við mannslát í Bolungarvík Slökkvilið kallað út vegna sprenginga í Hafnarfirði Lögregla rannsakar andlát í Bolungarvík Sjá meira
Foreldrar gefi sér tíma með börnunum sínum og ræði við þau Sigrún Aðalbjarnardóttir prófessor við Uppeldis- og menntunarfræðideild Háskóla Ísland heldur fyrirlestur um leiðandi uppeldishætti. 8. febrúar 2018 12:15
Skapofsaköst barna og ungmenna eru ekki endilega frekja Urður Njarðvík, dósent við Sálfræðideild HÍ, segir að tengsl séu á milli hegðunarvanda og kvíða. 18. janúar 2018 13:00