Olíusjóðir Íslands Aðalbjörn Sigurðsson skrifar 8. febrúar 2018 07:00 Við Íslendingar stærum okkur af því að vera þjóðin sem reddar hlutunum. Við vöðum í verkin og klárum þau á undraskömmum tíma og jafnvel líka með nánast engum fyrirvara. Fátt lýsir þjóðarsálinni betur en orðin „þetta reddast“ sem við segjum með stolti þó oftar en ekki fylgi einnig vottur af skömm. Við erum stolt af útsjónarseminni sem þetta útheimtir en skömmin felst í að þetta sýnir að við sem þjóð erum ekkert sérstaklega framsýn. Íslenskir stjórnmálamenn hugsa í kjörtímabilum. Íslenskir nemar í önnum. Íslenskir launþegar í Visa-tímabilum. Og svo framvegis. Á þessu eru líklega ekki nægilega margar undantekningar, en þær eru þó til. Og sumar þeirra eru ansi merkilegar.Mörg stór skref Ein þeirra eru lífeyrissjóðir landsmanna. Til að koma þeim á þurftu menn að horfa til framtíðar og taka ákvarðanir sem öllum var ljóst að myndu ekki gagnast landsmönnum fyrr en árum og jafnvel áratugum síðar. Eitt af fjölmörgum skrefum sem tekin voru á langri leið að því lífeyrissjóðakerfi sem við þekkjum í dag var tekið árið 1904 þegar sett voru lög um að embættismenn skyldu safna sér ellistyrk. Annað skref var tekið árið 1919 þegar settur var á laggirnar lífeyrissjóður fyrir embættismenn og miklu síðar, eða árið 1943, var lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins stofnaður. Mjög stórt skref var stigið árið 1969 þegar samið var um í kjarasamningum að stofnaðir yrðu atvinnutengdir lífeyrissjóðir. Í öll skiptin var horft ár og áratugi fram í tímann en ekki tjaldað til einnar nætur.Stærðin er styrkur Lífeyrissjóðakerfið er í dag risavaxið og þar með afar öflugt. Í raun kerfi sem við sem þjóð ættum að stæra okkur af á sama hátt og t.d. Norðmenn gera þegar rætt er um olíusjóð þeirra. Því margt er líkt með norska sjóðnum og lífeyriskerfinu íslenska, þótt fjármögnun kerfanna sé augljóslega afar ólík. Hlutverkið í báðum löndum er þó í grunninn það sama, þ.e. að tryggja þeim framfærslu sem látið hafa af störfum sökum aldurs. Í opinberri umræðu er gagnrýni á lífeyrissjóðina þó mun meira áberandi en umræða um styrkleikana. Talað er um lífeyrissjóðakerfið sem gímald sem gnæfi yfir atvinnulífinu á Íslandi, bákn sem kosti óhemju fjármuni að reka og óskilvirkt kerfi sem skili sjóðfélögum litlu. Sem er einfaldlega rangt. Það er hins vegar staðreynd að lífeyrissjóðirnir greiða í dag um 70% af öllum ellilífeyri í landinu. Það sem upp á vantar er greitt af ríkinu í gegnum Tryggingastofnun. Þær greiðslur lúta alls konar reglum um skerðingar og tekjutengingar, og því miður virðist sem að ásýnd alls kerfisins sem greiðir út ellilífeyri mótist af því. Það gleymist hins vegar að ellilífeyrisgreiðslur lífeyrissjóðanna taka einmitt ekki þessum skerðingum. Þar hafa menn áunnið sér réttindi og fá greitt í samræmi við þau, óháð öðrum eigin tekjum eða tekjum maka. Greiðslur lífeyrissjóðanna til sjóðfélaga, í formi elli-, örorku-, maka- og barnalífeyris námu árið 2016 rúmlega 119 milljörðum króna.Persónuleg þjónusta Lífeyrissjóðir leggja allt kapp á að veita sjóðfélögum sínum fyrirtaks þjónustu. Á tækniöld, þar sem þjónustuver fjármálastofnana minna sífellt meira á tölvuver, leggja lífeyrissjóðir áherslu á persónulega þjónustu og vinalegt viðmót. Víða er einnig boðið upp á rafræna þjónustu fyrir þá sem það kjósa, en þar er persónulegum samskiptum ekki fórnað, þótt slík þjónusta kosti augljóslega einhverja fjármuni. Lífeyrissjóðirnir eru enn fremur mikilvægir fjárfestar í atvinnulífinu hér á landi og eru þannig sterkur bakhjarl bæði stórra og smárra rótgróinna fyrirtækja en einnig nýrra fyrirtækja sem eru að byggja sig upp. Því til viðbótar eru lífeyrissjóðirnir aðallánveitendur íbúðakaupenda og bjóða þar upp á hagstæðari kjör en aðrir. Umræða um lífeyrissjóðina mun halda áfram næstu árin og áratugina. Hún er þörf því málefnaleg gagnrýni er holl og tryggir að kerfið heldur áfram að þróast og þroskast. En við verðum líka að þora að segja frá því sem vel er gert og draga fram styrkleika kerfisins enda er margt í lífeyrissjóðakerfinu sem við megum vera stolt af.Höfundur er forstöðumaður upplýsingamála hjá lífeyrissjóðnum Gildi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir Skoðun Afkomuviðvörun Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Enn og aftur sumarlokun hjá SÁÁ Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Fjárveitingar til vegamála standast engan samanburð Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Biskupsval Sigfinnur Þorleifsson,Vigfús Bjarni Albertsson skrifar Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson skrifar Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Afkomuviðvörun Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hver er þinn innri áttaviti? Signý Gyða Pétursdóttir skrifar Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Sjá meira
Við Íslendingar stærum okkur af því að vera þjóðin sem reddar hlutunum. Við vöðum í verkin og klárum þau á undraskömmum tíma og jafnvel líka með nánast engum fyrirvara. Fátt lýsir þjóðarsálinni betur en orðin „þetta reddast“ sem við segjum með stolti þó oftar en ekki fylgi einnig vottur af skömm. Við erum stolt af útsjónarseminni sem þetta útheimtir en skömmin felst í að þetta sýnir að við sem þjóð erum ekkert sérstaklega framsýn. Íslenskir stjórnmálamenn hugsa í kjörtímabilum. Íslenskir nemar í önnum. Íslenskir launþegar í Visa-tímabilum. Og svo framvegis. Á þessu eru líklega ekki nægilega margar undantekningar, en þær eru þó til. Og sumar þeirra eru ansi merkilegar.Mörg stór skref Ein þeirra eru lífeyrissjóðir landsmanna. Til að koma þeim á þurftu menn að horfa til framtíðar og taka ákvarðanir sem öllum var ljóst að myndu ekki gagnast landsmönnum fyrr en árum og jafnvel áratugum síðar. Eitt af fjölmörgum skrefum sem tekin voru á langri leið að því lífeyrissjóðakerfi sem við þekkjum í dag var tekið árið 1904 þegar sett voru lög um að embættismenn skyldu safna sér ellistyrk. Annað skref var tekið árið 1919 þegar settur var á laggirnar lífeyrissjóður fyrir embættismenn og miklu síðar, eða árið 1943, var lífeyrissjóður starfsmanna ríkisins stofnaður. Mjög stórt skref var stigið árið 1969 þegar samið var um í kjarasamningum að stofnaðir yrðu atvinnutengdir lífeyrissjóðir. Í öll skiptin var horft ár og áratugi fram í tímann en ekki tjaldað til einnar nætur.Stærðin er styrkur Lífeyrissjóðakerfið er í dag risavaxið og þar með afar öflugt. Í raun kerfi sem við sem þjóð ættum að stæra okkur af á sama hátt og t.d. Norðmenn gera þegar rætt er um olíusjóð þeirra. Því margt er líkt með norska sjóðnum og lífeyriskerfinu íslenska, þótt fjármögnun kerfanna sé augljóslega afar ólík. Hlutverkið í báðum löndum er þó í grunninn það sama, þ.e. að tryggja þeim framfærslu sem látið hafa af störfum sökum aldurs. Í opinberri umræðu er gagnrýni á lífeyrissjóðina þó mun meira áberandi en umræða um styrkleikana. Talað er um lífeyrissjóðakerfið sem gímald sem gnæfi yfir atvinnulífinu á Íslandi, bákn sem kosti óhemju fjármuni að reka og óskilvirkt kerfi sem skili sjóðfélögum litlu. Sem er einfaldlega rangt. Það er hins vegar staðreynd að lífeyrissjóðirnir greiða í dag um 70% af öllum ellilífeyri í landinu. Það sem upp á vantar er greitt af ríkinu í gegnum Tryggingastofnun. Þær greiðslur lúta alls konar reglum um skerðingar og tekjutengingar, og því miður virðist sem að ásýnd alls kerfisins sem greiðir út ellilífeyri mótist af því. Það gleymist hins vegar að ellilífeyrisgreiðslur lífeyrissjóðanna taka einmitt ekki þessum skerðingum. Þar hafa menn áunnið sér réttindi og fá greitt í samræmi við þau, óháð öðrum eigin tekjum eða tekjum maka. Greiðslur lífeyrissjóðanna til sjóðfélaga, í formi elli-, örorku-, maka- og barnalífeyris námu árið 2016 rúmlega 119 milljörðum króna.Persónuleg þjónusta Lífeyrissjóðir leggja allt kapp á að veita sjóðfélögum sínum fyrirtaks þjónustu. Á tækniöld, þar sem þjónustuver fjármálastofnana minna sífellt meira á tölvuver, leggja lífeyrissjóðir áherslu á persónulega þjónustu og vinalegt viðmót. Víða er einnig boðið upp á rafræna þjónustu fyrir þá sem það kjósa, en þar er persónulegum samskiptum ekki fórnað, þótt slík þjónusta kosti augljóslega einhverja fjármuni. Lífeyrissjóðirnir eru enn fremur mikilvægir fjárfestar í atvinnulífinu hér á landi og eru þannig sterkur bakhjarl bæði stórra og smárra rótgróinna fyrirtækja en einnig nýrra fyrirtækja sem eru að byggja sig upp. Því til viðbótar eru lífeyrissjóðirnir aðallánveitendur íbúðakaupenda og bjóða þar upp á hagstæðari kjör en aðrir. Umræða um lífeyrissjóðina mun halda áfram næstu árin og áratugina. Hún er þörf því málefnaleg gagnrýni er holl og tryggir að kerfið heldur áfram að þróast og þroskast. En við verðum líka að þora að segja frá því sem vel er gert og draga fram styrkleika kerfisins enda er margt í lífeyrissjóðakerfinu sem við megum vera stolt af.Höfundur er forstöðumaður upplýsingamála hjá lífeyrissjóðnum Gildi.
Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar