Spornað gegn beinþynningu Vera Einarsdóttir skrifar 24. ágúst 2017 10:30 Eftir tíðahvörf hjá konum minnkar styrkur estrogens sem hefur áhrif á beinmyndun. Þá er sérstaklega mikilvægt að huga að mataræði og hreyfingu. Halldóra kennir réttu tökin. MYND/ANTON Þriðja hver kona fyrir fimmtugt og önnur hver kona eftir fimmtugt er í hættu á að brotna af völdum beinþynningar. Algengustu brotin eru framhandleggsbrot, samfallsbrot í hrygg og mjaðmabrot. Afleiðingarnar geta verið alvarlegar. Það er marg hægt að gera til varnar. Í uppvextinum eru beinin að stækka og þéttast. Um 20-25 ára aldurinn næst hámarksbeinþéttni en það er arfbundið hver hámarksbeinþéttni hvers og eins getur orðið. "Börn og ungmenni sem hreyfa sig lítið og borða næringarsnauðan mat ná ekki mögulegri hámarksþéttni og geta áhrif þess kopmið fram síðar á ævinni. Fræðslan þarf því að fara fram frá vöggu til grafar," segir Halldóra Björnsdóttir íþróttakennari, útvarpsleikfimistjórnandi og framkvæmdastjóri Beinverndar en hún mun annast fræðslu á námskeiðinu Styrkjum beinin sem Sótún heima býður upp á í haust. Námskeiðið er hugsað fyrir konur með beinþynningu en konur eru þar í mun meiri áhættu en karlar.Karlar geta líka fengið beinþynningu. Það gerist þó yfirleitt seinna hjá þeim en konum. Hreyfing örvar beinmyndun.Að sögn Halldóru helst beinþéttni kvenna nokkuð jöfn fram að tíðahvörfum, ef allt er eðlilegt. Þá minnkar styrkur estrogens sem hefur áhrif á beinmyndun. „Fyrsta áratuginn eftir tíðahvörf verður því yfirleitt mikið beintap hjá konum. Þessi ár er því sérstaklega mikilvægt að huga að næringu, hreyfingu, vítamíninntöku og byltuvörnum en allt dregur það úr líkum á beinbrotum.“ Aðspurð segir Halldóra karla líka verða fyrir beintapi en að það gerist síðar á ævinni. Á milli sextugs og sjötugs er beintap hjá kynjunum hins vegar orðið það sama og þá geta karlar líka fengið beinþynningu. Hjá þeim er það þó oftar en ekki arfbundið eða tengt undirliggjandi sjúkdómum. En hvað er hægt að gera til að sporna gegn beinþynningu? „Við tölum um svokallaða beinaþrennu sem samanstendur af hreyfingu, kalki og D-vítamíni. Flestir fá nægt kalk úr fæðunni en líkaminn getur ekki nýtt það án hjálpar D-vítamíns. Líkaminn framleiðir það með hjálp sólar en hennar nýtur ekki nægilega við hér á landi auk þess sem fæðutegundir sem innihalda D-vítamín eru af skornum skammti. Flestir þurfa því D-vítamín í formi bætiefnis.“ Halldóra segir líkamsþjálfun ekki síður mikilvæga. „Það er sterk fylgni á milli stæltra vöðva og sterkra beina. Ef beinin eru ekki notuð rýrna þau eins og vöðvarnir. Hreyfing leiðir aftur á móti til þess að beinmyndun örvast.“ Halldóra segir líka mikilvægt að huga að almennu fjölbreyttu fæði. „Eldra fólk þarf sérstaklega að huga að því að fá nægt prótín en þegar fólk eldist hefur það ekki alltaf burði til að elda prótínríkar máltíðir. Þá er hætt við því að vöðvarnir rýrni sem dregur úr jafnvægi og styrk og eykur hættu á byltum og beinbrotum.“ Halldóra segir aldrei of seint að grípa til aðgerða gegn beinþynningu en þeir sem greinast fá lyf sem draga úr beintapi og hjálpa til við nýmyndun á beinvef. Flestir þurfa að taka þau í 3-5 ár samhliða því að huga að fyrrnefndri beinaþrennu. Sé beinþynning til staðar eykst hætta á beinbrotum en þau geta haft alvarlegar afleiðingar í för með sér þegar fólk er komið á efri ár. „Einn af hverjum fjórum eða fimm sem mjaðmabrotnar er látinn innan árs. Á því eru ýmsar skýringar en aðgerðin, sjúkrahúslegan, hreyfingarleysið og lystarleysið sem fylgir spilar allt inn í,“ segir Halldóra. Tveir af hverjum fjórum eða fimm fara svo upp á næsta þjónustustig. „Fara til dæmis úr því að vera sjálfstæðir heima í að þurfa heimahjúkrun eða úr heimahjúkrun á hjúkrunarheimili. Einn af hverjum fjórum til fimm nær svo fullri heilsu,“ upplýsir Halldóra. Hún segir aldrei hægt að komast hjá öllum beinbrotum en að til mikils sé að vinna fyrir bæði einstaklinga og samfélag að draga úr þeim. Halldóra hvetur fólk til að afla sér upplýsinga á beinvernd.is en þar er meðal annars að finna yfirlit yfir kalkríkar fæðutegundir, uppskriftir og ýmiss konar fræðsluefni. Sömuleiðis áhættupróf og áhættureikni. Á námskeiðinu Styrkjum beinin verða kenndar styrktar- og jafnvægisæfingar auk þess sem boðið verður upp á fræðslu. Námskeiðið hefst 5. september. Nánari upplýsingar er að finna á soltunheima.is Mest lesið „Svo góð tilfinning að endurheimta sjálfa sig“ Tónlist Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Lífið Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Lífið Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór Lífið Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Lífið „Tilfinningaþrungið að fá að fylgja myndinni í flík sem þessari“ Tíska og hönnun Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Lífið The Lazarus Project: Varúð, veldur svefnleysi Gagnrýni Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Lífið Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur Menning Fleiri fréttir Ofboðslega stolt af dóttur sinni Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór „Nú er þessi sprettur á enda“ Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Kjúklinganaggar hollu stjúpunnar Innipúkinn farinn að taka á sig mynd Sigga á Grund er fyrsti heiðursborgari Flóahrepps Af vængjum fram: Grínaðist alltaf með að láta húðflúra einstefnuskilti á rassgatið Þetta höfðu netverjar að segja um kappræðurnar Ellefu eftirtektarverð eldhús Forsetaáskorunin: Grefur upp gamlar gersemar úti um allan heim. Herra Hnetusmjör og Sara selja íbúðina Skrifuðu bók um Sólrúnu Öldu og brunann í Mávahlíð Nafn konunnar flúrað á það allra heilagasta Annar bakaradrengur í ofninum Sjáðu svartþrestina yfirgefa hreiðrið Af vængjum fram: Eins og í bíómynd þegar þau byrjuðu loksins saman Forsetaáskorunin: Áhugatöframaður og hefur safnað skeljum og eldspýtustokkum Kosningavökumolar Höllu og Bjössa Millie Bobby og Bon Jovi yngri í hnapphelduna Einstök hæð í retró stíl við Laufásveg Margar konur sem leita á fæðingarheimilin sjálfar á barnsaldri Vandaði Eurovision ekki kveðjurnar á tónleikum Alfreð og Fríða orðin þriggja barna foreldrar „Margir héldu að ég væri endanlega búinn að missa það“ „Það er ástæðan fyrir því að ég sagði ekki já á stundinni“ Sjá meira
Þriðja hver kona fyrir fimmtugt og önnur hver kona eftir fimmtugt er í hættu á að brotna af völdum beinþynningar. Algengustu brotin eru framhandleggsbrot, samfallsbrot í hrygg og mjaðmabrot. Afleiðingarnar geta verið alvarlegar. Það er marg hægt að gera til varnar. Í uppvextinum eru beinin að stækka og þéttast. Um 20-25 ára aldurinn næst hámarksbeinþéttni en það er arfbundið hver hámarksbeinþéttni hvers og eins getur orðið. "Börn og ungmenni sem hreyfa sig lítið og borða næringarsnauðan mat ná ekki mögulegri hámarksþéttni og geta áhrif þess kopmið fram síðar á ævinni. Fræðslan þarf því að fara fram frá vöggu til grafar," segir Halldóra Björnsdóttir íþróttakennari, útvarpsleikfimistjórnandi og framkvæmdastjóri Beinverndar en hún mun annast fræðslu á námskeiðinu Styrkjum beinin sem Sótún heima býður upp á í haust. Námskeiðið er hugsað fyrir konur með beinþynningu en konur eru þar í mun meiri áhættu en karlar.Karlar geta líka fengið beinþynningu. Það gerist þó yfirleitt seinna hjá þeim en konum. Hreyfing örvar beinmyndun.Að sögn Halldóru helst beinþéttni kvenna nokkuð jöfn fram að tíðahvörfum, ef allt er eðlilegt. Þá minnkar styrkur estrogens sem hefur áhrif á beinmyndun. „Fyrsta áratuginn eftir tíðahvörf verður því yfirleitt mikið beintap hjá konum. Þessi ár er því sérstaklega mikilvægt að huga að næringu, hreyfingu, vítamíninntöku og byltuvörnum en allt dregur það úr líkum á beinbrotum.“ Aðspurð segir Halldóra karla líka verða fyrir beintapi en að það gerist síðar á ævinni. Á milli sextugs og sjötugs er beintap hjá kynjunum hins vegar orðið það sama og þá geta karlar líka fengið beinþynningu. Hjá þeim er það þó oftar en ekki arfbundið eða tengt undirliggjandi sjúkdómum. En hvað er hægt að gera til að sporna gegn beinþynningu? „Við tölum um svokallaða beinaþrennu sem samanstendur af hreyfingu, kalki og D-vítamíni. Flestir fá nægt kalk úr fæðunni en líkaminn getur ekki nýtt það án hjálpar D-vítamíns. Líkaminn framleiðir það með hjálp sólar en hennar nýtur ekki nægilega við hér á landi auk þess sem fæðutegundir sem innihalda D-vítamín eru af skornum skammti. Flestir þurfa því D-vítamín í formi bætiefnis.“ Halldóra segir líkamsþjálfun ekki síður mikilvæga. „Það er sterk fylgni á milli stæltra vöðva og sterkra beina. Ef beinin eru ekki notuð rýrna þau eins og vöðvarnir. Hreyfing leiðir aftur á móti til þess að beinmyndun örvast.“ Halldóra segir líka mikilvægt að huga að almennu fjölbreyttu fæði. „Eldra fólk þarf sérstaklega að huga að því að fá nægt prótín en þegar fólk eldist hefur það ekki alltaf burði til að elda prótínríkar máltíðir. Þá er hætt við því að vöðvarnir rýrni sem dregur úr jafnvægi og styrk og eykur hættu á byltum og beinbrotum.“ Halldóra segir aldrei of seint að grípa til aðgerða gegn beinþynningu en þeir sem greinast fá lyf sem draga úr beintapi og hjálpa til við nýmyndun á beinvef. Flestir þurfa að taka þau í 3-5 ár samhliða því að huga að fyrrnefndri beinaþrennu. Sé beinþynning til staðar eykst hætta á beinbrotum en þau geta haft alvarlegar afleiðingar í för með sér þegar fólk er komið á efri ár. „Einn af hverjum fjórum eða fimm sem mjaðmabrotnar er látinn innan árs. Á því eru ýmsar skýringar en aðgerðin, sjúkrahúslegan, hreyfingarleysið og lystarleysið sem fylgir spilar allt inn í,“ segir Halldóra. Tveir af hverjum fjórum eða fimm fara svo upp á næsta þjónustustig. „Fara til dæmis úr því að vera sjálfstæðir heima í að þurfa heimahjúkrun eða úr heimahjúkrun á hjúkrunarheimili. Einn af hverjum fjórum til fimm nær svo fullri heilsu,“ upplýsir Halldóra. Hún segir aldrei hægt að komast hjá öllum beinbrotum en að til mikils sé að vinna fyrir bæði einstaklinga og samfélag að draga úr þeim. Halldóra hvetur fólk til að afla sér upplýsinga á beinvernd.is en þar er meðal annars að finna yfirlit yfir kalkríkar fæðutegundir, uppskriftir og ýmiss konar fræðsluefni. Sömuleiðis áhættupróf og áhættureikni. Á námskeiðinu Styrkjum beinin verða kenndar styrktar- og jafnvægisæfingar auk þess sem boðið verður upp á fræðslu. Námskeiðið hefst 5. september. Nánari upplýsingar er að finna á soltunheima.is
Mest lesið „Svo góð tilfinning að endurheimta sjálfa sig“ Tónlist Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Lífið Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Lífið Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór Lífið Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Lífið „Tilfinningaþrungið að fá að fylgja myndinni í flík sem þessari“ Tíska og hönnun Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Lífið The Lazarus Project: Varúð, veldur svefnleysi Gagnrýni Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Lífið Erna Ómars er borgarlistamaður Reykjavíkur Menning Fleiri fréttir Ofboðslega stolt af dóttur sinni Bannaði Snorra að kjósa Arnar Þór „Nú er þessi sprettur á enda“ Kosningavökur frambjóðenda: Hvar verða mestu fagnaðarlætin? Fréttatía vikunnar: Kosningar, eldgos og meistarar Fékk að heyra að konur ættu ekki heima á sjó Segir brjóst myndast við mikla bjórdrykkju Frambjóðendum gekk misvel í hraðaspurningum Kjúklinganaggar hollu stjúpunnar Innipúkinn farinn að taka á sig mynd Sigga á Grund er fyrsti heiðursborgari Flóahrepps Af vængjum fram: Grínaðist alltaf með að láta húðflúra einstefnuskilti á rassgatið Þetta höfðu netverjar að segja um kappræðurnar Ellefu eftirtektarverð eldhús Forsetaáskorunin: Grefur upp gamlar gersemar úti um allan heim. Herra Hnetusmjör og Sara selja íbúðina Skrifuðu bók um Sólrúnu Öldu og brunann í Mávahlíð Nafn konunnar flúrað á það allra heilagasta Annar bakaradrengur í ofninum Sjáðu svartþrestina yfirgefa hreiðrið Af vængjum fram: Eins og í bíómynd þegar þau byrjuðu loksins saman Forsetaáskorunin: Áhugatöframaður og hefur safnað skeljum og eldspýtustokkum Kosningavökumolar Höllu og Bjössa Millie Bobby og Bon Jovi yngri í hnapphelduna Einstök hæð í retró stíl við Laufásveg Margar konur sem leita á fæðingarheimilin sjálfar á barnsaldri Vandaði Eurovision ekki kveðjurnar á tónleikum Alfreð og Fríða orðin þriggja barna foreldrar „Margir héldu að ég væri endanlega búinn að missa það“ „Það er ástæðan fyrir því að ég sagði ekki já á stundinni“ Sjá meira