Framtíð menntakerfisins: Við getum fjölgað kennurum Jóhanna Einarsdóttir skrifar 14. ágúst 2017 15:41 Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Baldur er leiðtogi og mannasættir Karl Ágúst Ipsen skrifar Skoðun Fyrir börnin okkar Gunnar Ingi Valgeirsson skrifar Skoðun Stjórnvöld eru stefnulaus í barna- og fjölskyldumálum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Halla Hrund fyrir framtíðina Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir skrifar Skoðun Ferðamálastefna til framtíðar Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Fótbolti og forseti Tómas Ingi Tómasson skrifar Skoðun Taktík. - Fyrir fegurðina og lýðræðið Gunnlaugur Ólafsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir öryggi okkar allra Ragnheiður Hergeirsdóttir skrifar Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Þess vegna er Halla Hrund efst Gunnhildur Fríða Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosning, auðlindir í þágu almennings Gunnar Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir lætur verkin tala Sigurborg Arnarsdóttir skrifar Skoðun Forsetakosningar: Menningarlegt forræði fjórða valdsins Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hver á að vera minn forseti? Auður Aþena Einarsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar Skoðun Vélakaup valdaelítunnar skal að vettugi hafa Ívar Hauksson skrifar Skoðun Báðar eru þær góður kostur, Katrín og Halla Hrund. Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Orkan hjá Höllu Hrund Sara Oskarsson skrifar Skoðun Kjósum Baldur fyrir unga fólkið Brynja Kristín Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Mér finnst á mig hlustað Tinna Martinsdóttir skrifar Skoðun Vopnið gegn hatri Kristín Sigrún Áss Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þjóðhöfðinginn Katrín Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Ég vil óumdeildan forseta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Jón Þór Stefánsson skrifar Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Traustir skulu hornsteinar Jakob Bragi Hannesson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa fjölmiðlar með reglulegu millibili flutt fréttir af yfirvofandi kennaraskorti í landinu. Ekki bólar þó á að eitthvað verði gert til að bregðast við vandanum. Þessi staða er alvarlegri en svo að við getum leyft okkur að horfa í hina áttina og gera ráð fyrir að „þetta reddist“. Gott menntakerfi er undirstaða velferðar hverrar þjóðar. Ef ekki fást kennarar til að starfa í skólum landsins þá grotnar menntakerfið innan frá. Ef fram fer sem horfir blasir við mikill skortur á grunnskólakennurum á næstu áratugum og nú þegar vantar um 1300 leikskólakennara og fer sú tala hækkandi. Skýringar á þessari stöðu eru fjölmargar og má þar nefna neikvæða umræðu um kennara og kennarastarfið. Einnig hefur ungt fólk í dag mun fleiri valkosti um nám en áður.Finnska menntakerfið Vestrænar þjóðir hafa gjarnan litið til finnska menntakerfisins sem fyrirmyndar. Það höfum við Íslendingar líka gert. Við nýlega endurskoðun á kennaranáminu við Háskóla Íslands hefur m.a. verið litið til finnskra háskóla. Menntun skipar mikilvægan sess í ímynd finnsku þjóðarinnar og Finnar eru meðvitaðir um mikilvægi menntakerfisins fyrir framþróun samfélagsins. Stjórnmálamenn í Finnlandi hafa sýnt framsýni og lagt áherslu á uppbyggingu menntakerfisins, þegar þjóðin hefur staðið frammi fyrir erfiðum efnahagslegum aðstæðum. Kennarar í Finnlandi njóta mikillar virðingar og eru mikils metnir í finnsku samfélagi. Afar mikill áhugi er á kennaranámi og mikil samkeppni er um að komast í námið. Við Háskólann í Oulu fá t.d. einungis um 15% umsækjenda skólavist að undangengnum bæði inntökuprófum og ítarlegum viðtölum.Kennaranám við Háskóla Íslands Kennaranám er nú 5 ára háskólanám. Stærsti hópurinn sem stundar kennaranám innritast á fyrsta ár og lýkur fimm ára meistaranámi sem felur í sér töluverðra sérhæfingu. Þá hefur vaxandi fjöldi nema, sem lokið hafa BA/BS-prófi í ýmsum greinum, innritast í námið og bætt við sig tveggja ára meistaranámi til að öðlast starfsréttindi sem kennari.Kennaraskortur – hvað er til ráða? Til að bregðast við kennaraskorti í landinu þarf að grípa til róttækra aðgerða. Laða þarf fólk að kennaranámi, koma til móts við þá sem sækja í námið og jafnframt styðja við þá sem þegar eru í starfi. Nágrannaþjóðir okkar hafa sumar farið þá leið að veita þeim fjárhagslegan stuðning sem fara í kennaranám, t.d. með beinum styrkjum við útskrift eða í gegnum námslána- og skattakerfið. Stór hópur þeirra, sem stunda kennaranám nú um stundir, hefur reynslu af því að starfa í skólum og margir þeirra stunda námið meðfram vinnu. Nokkur sveitarfélög hafa stutt við starfsfólk sem er í námi, en betur má ef duga skal. Nemum, sem stunda vinnu með námi sækist oft námið seint, námstími þeirra er langur og þeir hætta frekar í námi. Kennaranám þarf að vera áhugaverður valkostur fyrir ólíka hópa. Með endurskoðun kennaranámsins við HÍ hefur verið leitast við að koma til móts við ólíkar þarfir fólks. T.d. hefur verið boðið upp á þrepaskipt leikskólakennaranám þar sem fólk getur lokið tveggja ára diplómunámi eða þriggja ára B.Ed.-námi í leikskólafræði og byggt ofan á það nám þegar hverjum og einum hentar. Jafnframt gefa hugmyndir um endurskoðun kennaranáms við HÍ möguleika á að nemar á lokaári verði í launuðum námsstöðum í skólum undir handleiðslu kennara á vettvangi og háskólanna. Til að svo megi verða þurfa sveitarfélög að ráða til sín kennaranema í námsstöður og greiða þeim laun til samræmis við nýja stöðu. Mikilvægt er að sporna við brottfalli kennara úr starfi og styðja við kennara eftir að námi lýkur. Kennarastarfið hefur breyst gífurlega á undanförnum árum í takt við örar samfélagsbreytingar. Kennarar dagsins í dag þurfa að takast á við fjölbreytt viðfangsefni í starfi sínu og vinna með margbreytilega nemendahópa. Þeir þurfa að undirbúa nemendur sína fyrir líf og störf í samfélagi framtíðarinnar sem enginn veit hvernig muni verða. Kennarar þurfa því að hafa fjölbreytt tækifæri til símenntunar og starfsþróunar til að bæta við þekkingu sína og efla faglegan styrk. Símenntun stendur kennurum til boða í þeim háskólum sem mennta kennara. Gera þarf kennurum kleift að sækja reglulega námskeið og ráðstefnur og jafnframt að byggja upp lærdómssamfélög innan skólanna.Kominn tími á aðgerðir Framþróun og velferð þjóðarinnar byggir á góðu menntakerfi. Í nýlegri skýrslu OECD um kennaramenntun er því haldið fram að menntakerfi geti aldrei orðið betri en kennararnir sem í þvi starfa. Skortur á kennurum í skólum landsins er því háalvarlegt mál. Hér hafa verið raktar leiðir sem sveitafélög, samtök kennara, ráðuneyti menntamála- og kennaramenntastofnanir þurfa að hrinda í framkvæmd til að bregðast við kennaraskorti í landinu. Menntavísindasvið Háskóla Íslands vill gjarnan eiga samstarf við þessa hagsmunaaðila um raunhæfar aðgerðir til að leysa vandann. Til að fjölga nemum er brýnt að veita þeim sem fara í kennaranám fjárhagslegan stuðning, líkt og sumar nágrannaþjóðir okkar hafa gert. Sveigjanlegt kennaranám, eins og boðið er upp á við Háskóla Íslands, gefur fleirum möguleika á að stunda námið. Launaðar námsstöður fyrir kennaranema á lokaári er fýsilegur kostur og faglegur stuðningur við kennara í starfi er nauðsynlegur. Að endingu er það verkefni samfélagsins í heild að tryggja sess og virðingu kennarastarfsins til að unnt sé að gera kennslu að eftirsóknarverðum starfsvettvangi.Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun
Skoðun Halla Hrund – með víðtæka þekkingu á áskorunum samtímans Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Einstakt tækifæri til listnáms í Myndlistaskólanum í Reykjavík fyrir einstaklinga með þroskaskerðingu Björg Jóna Birgisdóttir skrifar
Skoðun Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar
Náttúrubarnið Katrín Jakobsdóttir Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir Skoðun