Dómarar skrái hagsmuni sína Hafliði Helgason skrifar 23. september 2016 07:00 Samkvæmt svari innanríkisráðuneytisins við fyrirspurn Fréttablaðsins kom fram að ráðuneytið hafi hafnað tillögum nefndar um dómarastörf þess efnis að haldin yrði opinber skrá um eignarhluti dómara í félögum og atvinnufyrirtækjum. Þessi niðurstaða ráðuneytisins er í mikilli mótsögn við þær kröfur um aukið gagnsæi sem uppi eru í samfélaginu. Þegar hafa Alþingi og sveitarfélög brugðist við þessari kröfu með hagsmunaskráningu fulltrúa almennings. Reyndar hefur umræða um mál þar sem fulltrúar almennings hafa látið hjá líða að greina frá hagsmunum sínum leitt til pólitísks óróa og afsagna eins og frægt er orðið. Sú umræða og afleiðingar hennar sýna svo ekki verður um villst að almenningur gerir þær kröfur til þeirra sem gegna æðstu trúnaðarstörfum samfélagsins að hagsmunir séu uppi á borðinu. Framkvæmdarvaldið og löggjafarvaldið hafa gengist undir þessar kröfur og gert kröfu um að þingmenn og ráðherrar skrái hagsmuni sína. Ekki er að sjá að nein önnur rök gildi um dómsvaldið. Rök innanríkisráðuneytisins eru veik og vísa til þess að sjónarmið um friðhelgi einkalífs og almannahagsmuni stangist á. Nú er enginn skyldaður til dómarastarfa og stétt dómara er ekki ein um það að þurfa að fórna einhverjum réttindum við það að takast á hendur ábyrgðarstörf í umboði almennings. Í Fréttablaðinu í gær var rætt við Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi hæstaréttardómara, og Stefán Má Stefánsson, prófessor emeritus við lagadeild Háskóla Íslands. Jón Steinar bendir réttilega á að dómarar fara með þýðingarmikið vald í málefnum fólksins í landinu og þurfi að sæta því að hugsanlegir hagsmunir séu uppi á borðinu. Stefán Már bendir á ábyrgð dómara í því hvernig réttaröryggi kemur fram út á við. Hann bætir við að traust og trúverðugleiki sé alfa og ómega réttarkerfisins. Undir þessi rök er auðvelt að taka. Rök innanríkisráðuneytisins um friðhelgi einkalífsins vega ekki þungt þegar grundvallaratriði um traust og trúverðugleika mikilvægustu stofnana landsins eru í húfi. Maður skyldi ætla að grundvallarskyldur um að ekki megi draga í efa að ákvarðanir dómara byggi á lögum og óvilhallri túlkun þeirra vegi þyngra en að leynd megi hvíla yfir eignarhlutum dómara í fyrirtækjum. Táknmynd réttlætisins er gyðjan með bundið fyrir augun, vog í annarri hendi og sverð í hinni. Blindan er tákn þess sem spyr hvorki um stétt né stöðu, heldur fellir dóma sína eingöngu á grundvelli hlutlægs mats á málavöxtum og lögum. Það ætti ekki að þurfa að útskýra fyrir dómurum eða innanríkisráðuneytinu að sjálfvalin blinda réttlætisgyðjunnar er ekki tákn um blindu gagnvart eigin hagsmunum.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hafliði Helgason Mest lesið Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir Skoðun ADHD: Eru greiningar og lyfjamál í ólestri? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Afhverju ætlar Carbfix að flytja CO2 inn til landsins? Bergur Sigfússon Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir Skoðun Þess vegna mun ég kjósa Katrínu Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun
Samkvæmt svari innanríkisráðuneytisins við fyrirspurn Fréttablaðsins kom fram að ráðuneytið hafi hafnað tillögum nefndar um dómarastörf þess efnis að haldin yrði opinber skrá um eignarhluti dómara í félögum og atvinnufyrirtækjum. Þessi niðurstaða ráðuneytisins er í mikilli mótsögn við þær kröfur um aukið gagnsæi sem uppi eru í samfélaginu. Þegar hafa Alþingi og sveitarfélög brugðist við þessari kröfu með hagsmunaskráningu fulltrúa almennings. Reyndar hefur umræða um mál þar sem fulltrúar almennings hafa látið hjá líða að greina frá hagsmunum sínum leitt til pólitísks óróa og afsagna eins og frægt er orðið. Sú umræða og afleiðingar hennar sýna svo ekki verður um villst að almenningur gerir þær kröfur til þeirra sem gegna æðstu trúnaðarstörfum samfélagsins að hagsmunir séu uppi á borðinu. Framkvæmdarvaldið og löggjafarvaldið hafa gengist undir þessar kröfur og gert kröfu um að þingmenn og ráðherrar skrái hagsmuni sína. Ekki er að sjá að nein önnur rök gildi um dómsvaldið. Rök innanríkisráðuneytisins eru veik og vísa til þess að sjónarmið um friðhelgi einkalífs og almannahagsmuni stangist á. Nú er enginn skyldaður til dómarastarfa og stétt dómara er ekki ein um það að þurfa að fórna einhverjum réttindum við það að takast á hendur ábyrgðarstörf í umboði almennings. Í Fréttablaðinu í gær var rætt við Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi hæstaréttardómara, og Stefán Má Stefánsson, prófessor emeritus við lagadeild Háskóla Íslands. Jón Steinar bendir réttilega á að dómarar fara með þýðingarmikið vald í málefnum fólksins í landinu og þurfi að sæta því að hugsanlegir hagsmunir séu uppi á borðinu. Stefán Már bendir á ábyrgð dómara í því hvernig réttaröryggi kemur fram út á við. Hann bætir við að traust og trúverðugleiki sé alfa og ómega réttarkerfisins. Undir þessi rök er auðvelt að taka. Rök innanríkisráðuneytisins um friðhelgi einkalífsins vega ekki þungt þegar grundvallaratriði um traust og trúverðugleika mikilvægustu stofnana landsins eru í húfi. Maður skyldi ætla að grundvallarskyldur um að ekki megi draga í efa að ákvarðanir dómara byggi á lögum og óvilhallri túlkun þeirra vegi þyngra en að leynd megi hvíla yfir eignarhlutum dómara í fyrirtækjum. Táknmynd réttlætisins er gyðjan með bundið fyrir augun, vog í annarri hendi og sverð í hinni. Blindan er tákn þess sem spyr hvorki um stétt né stöðu, heldur fellir dóma sína eingöngu á grundvelli hlutlægs mats á málavöxtum og lögum. Það ætti ekki að þurfa að útskýra fyrir dómurum eða innanríkisráðuneytinu að sjálfvalin blinda réttlætisgyðjunnar er ekki tákn um blindu gagnvart eigin hagsmunum.Fréttin birtist fyrst í Fréttablaðinu