Prófsteinn á lærdóma hrunsins Þorbjörn Þórðarson skrifar 24. mars 2016 18:30 Sérfræðingur hjá Siðfræðistofnun telur að það hafi ekki verið heiðarlegt hjá forsætisráðherra að halda tilvist félagsins Wintris á Jómfrúreyjum leyndri fyrir þjóðinni. Hann telur málið prófstein á lærdóma hrunsins og rannsóknarskýrslu Alþingis. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra stígur fram í fyrsta sinn í viðtali í Fréttablaðinu í dag og útskýrir hvers vegna hann og eiginkona hans upplýstu ekki um aflandsfélagið Wintris Inc. á Jómfrúreyjum en félagið, sem er í eigu konu hans, lýsti kröfum í slitabú föllnu bankanna. Aðspurður hvort á honum hafi ekki hvílt skylda að upplýsa um félagið segir Sigmundur: „Það var ekki til staðar nein slík formleg skylda, samkvæmt þeim reglum sem við höfum rætt, né heldur siðferðisleg skylda, því siðferðisleg skylda hjá mér sem stjórnmálamanni snýst um skyldur mínar við samfélagið og að hámarka árangur minn fyrir það.“Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra segir að eiginkona sín hafi ekki viljað fjárfesta á Íslandi því það hefði verið gert tortryggilegt vegna stjórnmálaþátttöku hans. Vísir/ErnirEkkert bendir til annars en að forsætisráðherra hafi alltaf beitt sér í þágu íslenskra hagsmuna þegar kom að málefnum föllnu bankanna. Engar vísbendingar eru um að hann hafi á neinum tímapunkti beitt sér í þágu eiginkonu sinnar gegn íslenskum hagsmunum. Sigmundur segir að kona hans hafi viljað hafa eignir sínar erlendis því það hefði verið gert tortryggilegt ef hún hefði fjárfest í íslenskum fyrirtækjum vegna stjórnmálaþáttöku hans.Árni Páll Árnason telur að forsætisráðherra hafi þurft að stíga fram strax og upplýsa um tilvist Wintris Inc. vegna hæfisreglna stjórnsýsluréttarins.365/ÞÞHæfisreglurnar hefðu átt að knýja forsætisráðherra til að segja frá Árni Páll Árnason formaður Samfylkingarinnar segir að það hvort reyni á siðareglur í málinu eða ekki sé aukaatriði því stjórnsýslulögin séu skýr. „Almenn meginregla stjórnsýsluréttar á Íslandi er að menn rannsaki sjálfir sitt eigið hæfi og mönnum beri að upplýsa um allt sem valdið geti vanhæfi. Það er alveg ljóst samkvæmt stjórnsýslulögum að maki og atriði sem tengjast maka veldur vanhæfi. Þannig að út frá því sjónarmiði, ef maður er að tala um einhverjar meginreglur eða almennar leikreglur, þá er þetta alveg augljóslega atriði sem átti erindi,“ segir Árni Páll.Katrín Jakobsdóttir segist efast um hvort það samrýmist alþjóðlegum skuldbindingum Íslands um baráttu gegn aflandsfélögum í skattaskjólum að maki forsætisráðherra sé með sínar eignir í slíku félagi.VísirSamrýmist ekki alþjóðlegum skuldbindingum Íslands Katrín Jakobsdóttir formaður Vinstri grænna segir erfitt að sjá að það samrýmist alþjóðlegum skuldbindingum Íslands að maki forsætisráðherra eigi eignir í aflandsfélögum. „Íslensk stjórnvöld eru búin að skrifa undir skuldbindingar á alþjóðlegum vettvangi um að beita sér gegn starfsemi á aflandseyjum í aflandseyjafélögum. Það er nokkuð sem við höfum undirgengist á alþjóðavettvangi og vettvangi OECD. Það er stórmál á alþjóðlegum vettvangi og snýst um að ríki eru að berjast í raun og veru gegn starfsemi, yfir höfuð, slíkra félaga á slíkum eyjum. Þótt það séu ágæt rök fyrir því að hafa fjármuni ekki hér innanlands heldur erlendis þá er í raun og veru engu svarað, eða ekkert spurt um hvernig það að hafa fjármuni í slíku félagi fer saman við stefnumótun stjórnvalda hér á landi,“ segir Katrín. Henry Alexander Henrysson sérfræðingur hjá Siðfræðistofnun Háskóla Íslands segir að það hafi ekki verið heiðarlegt af forsætisráðherra að leyna tilvist Wintris Inc. og að hann hafi átt að vera búinn að segja frá þessu fyrr. „Ég held að hann hafi átt að gera það. Kannski finnst fólki skylduhugtakið flókið og sumir forðast að nota það en ég held að í þessu tilviki sé engin spurning að í hans hlutverki sem forsætisráðherra bar honum skylda að láta kjósendur sína og aðra samstarfsmenn vita af tilvist þessa félags. Og ég held að þetta sé tiltölulega óumdeilt í vestrænum lýðræðisþjóðfélögum,“ segir Henry. Hann segir að allir hefðu þurft á þessum upplýsingum að halda fyrr. Kjósendur og samstarfsfólk Sigmundar. Almenningur sætti sig ekki við það ógagnsæi sem tíðkaðist í fortíðinni. „Þetta mál verður ákveðinn prófsteinn á lærdóm okkar eftir skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Þetta er stórt mál,“ segir Henry. Í viðaukanum Siðferði og starfshættir í tengslum við fall íslensku bankanna 2008 við skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis um bankahrunið segir að mjög hafi skort „á gegnsæi í samfélaginu“ í aðdraganda bankahrunsins og að „íslensk stjórnmálamenning“ sé vanþroskuð.Innherjayfirlýsing vekur upp spurningar Það hefur vakið upp spurningar hvers vegna forsætisráðherra undirritaði ekki innherjayfirlýsingu vegna afnáms gjaldeyrishafta en það gerðu meðlimir stýrinefndar um afnám hafta og framkvæmdahópurinn sem heyrði undir hana vegna þeirra gríðarlega viðkvæmu trúnaðarupplýsinga, sem einstaklingarnir sem komu að þessari vinnu, bjuggu yfir vegna starfs síns.Reglurnar voru staðfestar af Bjarna Benediktssyni fjármála- og efnahagsráðherra 7. október 2014 og tóku gildi 1. nóvember sama ár. Forsætisráðherra sat ekki í stýrinefndinni líkt og Bjarni en hann beitti sér í þessari vinnu opinberlega og var auk þess með tvo fulltrúa í stýrinefndinni, efnahagsráðgjafa og ráðuneytisstjóra forsætisráðuneytisins. Þá var náinn trúnaðarvinur hans í framkvæmdahópnum. Hér skal áréttað að allt þetta fólk var sjálft bundið af innherjayfirlýsingunni og reglunum þannig að eðli málsins samkvæmt mátt það ekki upplýsa forsætisráðherrann enda er bann samkvæmt reglunum algjörlega fortakslaust. Hins vegar situr forsætisráðherra í ráðherranefnd um efnahagsmál ásamt fjármálaráðherra og þar hafa þessi mál eflaust borið á góma. Velta má fyrir sér í ljósi stöðu forsætisráðherra og hversu nálægt allri þessari vinnu hann var hvort ekki hefði verið eðlilegra að hann undirritaði slíka yfirlýsingu. Ekki hafa komið fram skýringar á því hvers vegna það var ekki gert. „Það er mjög sérkennilegt að þess skuli hafa verið gætt að allir skrifuðu undir trúnaðaryfirlýsingar og strangar reglur um meðferð upplýsinga nema hann. Sú sérkennilega staða er uppi að fjármálaráðherrann, allir sérfræðingar og við öll í stjórnarandstöðunni sem fengum upplýsingar um undirbúning mála höfum skrifað undir einhverjar yfirlýsingar en ekki forsætisráðherrann. Maður klórar sér í höfðinu yfir því,“ segir Árni Páll Árnason. Panama-skjölin Mest lesið Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Jón Gnarr mjög bjartsýnn: „Fyrsti krúnurakaði rauðhærði forsetinn“ Innlent Tívolíbomba hefði getað skapað stórhættu Innlent „Unga fólkið er klárlega að velja okkar framboð“ Innlent „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Innlent Ólík sýn á hvort Ísland eigi að styðja vörn Úkraínumanna Innlent Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Innlent „Ég held að þetta verði mjög spennandi“ Innlent Fékk „gríðarlega góð“ viðbrögð eftir kappræðurnar Innlent Skili embættinu þannig að nýr forseti og þjóðin geti vel við unað Innlent Fleiri fréttir „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sársvekktur að hafa ekki getað kosið í Mývatnssveit Allt um æsispennandi forsetakosningar og leik ársins í fótboltanum Skili embættinu þannig að nýr forseti og þjóðin geti vel við unað Kosningarnar þær mest spennandi síðan 1980 Veðurspá slæm fyrir vikuna og bændur hvattir til að huga að búfénaði Slasaðist á buggy-bíl í Básum í Goðalandi Bláa lónið opnar aftur á morgun Sjómannadagsfjör á Skagaströnd Margir góðir frambjóðendur í boði Jón Gnarr mjög bjartsýnn: „Fyrsti krúnurakaði rauðhærði forsetinn“ „Held ég fari bara að sofa upp úr miðnætti“ Rolluhótel sárabót fyrir að missa gistiheimilið „Væta í minni sveit boðaði heldur betur grósku“ „Unga fólkið er klárlega að velja okkar framboð“ Kjörsókn víða ívið betri en í síðustu kosningum Fékk „gríðarlega góð“ viðbrögð eftir kappræðurnar Fólk kasti atkvæði sínu á stríðsbálið „Ég held að þetta verði mjög spennandi“ Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Tívolíbomba hefði getað skapað stórhættu Ólík sýn á hvort Ísland eigi að styðja vörn Úkraínumanna „Við útrýmum ekki ofbeldi með hatri“ Skítkast í „skrýtinni og óvæginni“ kosningabaráttu „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Mótmælin í dag þau hörðustu í mörg ár Sjá meira
Sérfræðingur hjá Siðfræðistofnun telur að það hafi ekki verið heiðarlegt hjá forsætisráðherra að halda tilvist félagsins Wintris á Jómfrúreyjum leyndri fyrir þjóðinni. Hann telur málið prófstein á lærdóma hrunsins og rannsóknarskýrslu Alþingis. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra stígur fram í fyrsta sinn í viðtali í Fréttablaðinu í dag og útskýrir hvers vegna hann og eiginkona hans upplýstu ekki um aflandsfélagið Wintris Inc. á Jómfrúreyjum en félagið, sem er í eigu konu hans, lýsti kröfum í slitabú föllnu bankanna. Aðspurður hvort á honum hafi ekki hvílt skylda að upplýsa um félagið segir Sigmundur: „Það var ekki til staðar nein slík formleg skylda, samkvæmt þeim reglum sem við höfum rætt, né heldur siðferðisleg skylda, því siðferðisleg skylda hjá mér sem stjórnmálamanni snýst um skyldur mínar við samfélagið og að hámarka árangur minn fyrir það.“Sigmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra segir að eiginkona sín hafi ekki viljað fjárfesta á Íslandi því það hefði verið gert tortryggilegt vegna stjórnmálaþátttöku hans. Vísir/ErnirEkkert bendir til annars en að forsætisráðherra hafi alltaf beitt sér í þágu íslenskra hagsmuna þegar kom að málefnum föllnu bankanna. Engar vísbendingar eru um að hann hafi á neinum tímapunkti beitt sér í þágu eiginkonu sinnar gegn íslenskum hagsmunum. Sigmundur segir að kona hans hafi viljað hafa eignir sínar erlendis því það hefði verið gert tortryggilegt ef hún hefði fjárfest í íslenskum fyrirtækjum vegna stjórnmálaþáttöku hans.Árni Páll Árnason telur að forsætisráðherra hafi þurft að stíga fram strax og upplýsa um tilvist Wintris Inc. vegna hæfisreglna stjórnsýsluréttarins.365/ÞÞHæfisreglurnar hefðu átt að knýja forsætisráðherra til að segja frá Árni Páll Árnason formaður Samfylkingarinnar segir að það hvort reyni á siðareglur í málinu eða ekki sé aukaatriði því stjórnsýslulögin séu skýr. „Almenn meginregla stjórnsýsluréttar á Íslandi er að menn rannsaki sjálfir sitt eigið hæfi og mönnum beri að upplýsa um allt sem valdið geti vanhæfi. Það er alveg ljóst samkvæmt stjórnsýslulögum að maki og atriði sem tengjast maka veldur vanhæfi. Þannig að út frá því sjónarmiði, ef maður er að tala um einhverjar meginreglur eða almennar leikreglur, þá er þetta alveg augljóslega atriði sem átti erindi,“ segir Árni Páll.Katrín Jakobsdóttir segist efast um hvort það samrýmist alþjóðlegum skuldbindingum Íslands um baráttu gegn aflandsfélögum í skattaskjólum að maki forsætisráðherra sé með sínar eignir í slíku félagi.VísirSamrýmist ekki alþjóðlegum skuldbindingum Íslands Katrín Jakobsdóttir formaður Vinstri grænna segir erfitt að sjá að það samrýmist alþjóðlegum skuldbindingum Íslands að maki forsætisráðherra eigi eignir í aflandsfélögum. „Íslensk stjórnvöld eru búin að skrifa undir skuldbindingar á alþjóðlegum vettvangi um að beita sér gegn starfsemi á aflandseyjum í aflandseyjafélögum. Það er nokkuð sem við höfum undirgengist á alþjóðavettvangi og vettvangi OECD. Það er stórmál á alþjóðlegum vettvangi og snýst um að ríki eru að berjast í raun og veru gegn starfsemi, yfir höfuð, slíkra félaga á slíkum eyjum. Þótt það séu ágæt rök fyrir því að hafa fjármuni ekki hér innanlands heldur erlendis þá er í raun og veru engu svarað, eða ekkert spurt um hvernig það að hafa fjármuni í slíku félagi fer saman við stefnumótun stjórnvalda hér á landi,“ segir Katrín. Henry Alexander Henrysson sérfræðingur hjá Siðfræðistofnun Háskóla Íslands segir að það hafi ekki verið heiðarlegt af forsætisráðherra að leyna tilvist Wintris Inc. og að hann hafi átt að vera búinn að segja frá þessu fyrr. „Ég held að hann hafi átt að gera það. Kannski finnst fólki skylduhugtakið flókið og sumir forðast að nota það en ég held að í þessu tilviki sé engin spurning að í hans hlutverki sem forsætisráðherra bar honum skylda að láta kjósendur sína og aðra samstarfsmenn vita af tilvist þessa félags. Og ég held að þetta sé tiltölulega óumdeilt í vestrænum lýðræðisþjóðfélögum,“ segir Henry. Hann segir að allir hefðu þurft á þessum upplýsingum að halda fyrr. Kjósendur og samstarfsfólk Sigmundar. Almenningur sætti sig ekki við það ógagnsæi sem tíðkaðist í fortíðinni. „Þetta mál verður ákveðinn prófsteinn á lærdóm okkar eftir skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Þetta er stórt mál,“ segir Henry. Í viðaukanum Siðferði og starfshættir í tengslum við fall íslensku bankanna 2008 við skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis um bankahrunið segir að mjög hafi skort „á gegnsæi í samfélaginu“ í aðdraganda bankahrunsins og að „íslensk stjórnmálamenning“ sé vanþroskuð.Innherjayfirlýsing vekur upp spurningar Það hefur vakið upp spurningar hvers vegna forsætisráðherra undirritaði ekki innherjayfirlýsingu vegna afnáms gjaldeyrishafta en það gerðu meðlimir stýrinefndar um afnám hafta og framkvæmdahópurinn sem heyrði undir hana vegna þeirra gríðarlega viðkvæmu trúnaðarupplýsinga, sem einstaklingarnir sem komu að þessari vinnu, bjuggu yfir vegna starfs síns.Reglurnar voru staðfestar af Bjarna Benediktssyni fjármála- og efnahagsráðherra 7. október 2014 og tóku gildi 1. nóvember sama ár. Forsætisráðherra sat ekki í stýrinefndinni líkt og Bjarni en hann beitti sér í þessari vinnu opinberlega og var auk þess með tvo fulltrúa í stýrinefndinni, efnahagsráðgjafa og ráðuneytisstjóra forsætisráðuneytisins. Þá var náinn trúnaðarvinur hans í framkvæmdahópnum. Hér skal áréttað að allt þetta fólk var sjálft bundið af innherjayfirlýsingunni og reglunum þannig að eðli málsins samkvæmt mátt það ekki upplýsa forsætisráðherrann enda er bann samkvæmt reglunum algjörlega fortakslaust. Hins vegar situr forsætisráðherra í ráðherranefnd um efnahagsmál ásamt fjármálaráðherra og þar hafa þessi mál eflaust borið á góma. Velta má fyrir sér í ljósi stöðu forsætisráðherra og hversu nálægt allri þessari vinnu hann var hvort ekki hefði verið eðlilegra að hann undirritaði slíka yfirlýsingu. Ekki hafa komið fram skýringar á því hvers vegna það var ekki gert. „Það er mjög sérkennilegt að þess skuli hafa verið gætt að allir skrifuðu undir trúnaðaryfirlýsingar og strangar reglur um meðferð upplýsinga nema hann. Sú sérkennilega staða er uppi að fjármálaráðherrann, allir sérfræðingar og við öll í stjórnarandstöðunni sem fengum upplýsingar um undirbúning mála höfum skrifað undir einhverjar yfirlýsingar en ekki forsætisráðherrann. Maður klórar sér í höfðinu yfir því,“ segir Árni Páll Árnason.
Panama-skjölin Mest lesið Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Innlent Jón Gnarr mjög bjartsýnn: „Fyrsti krúnurakaði rauðhærði forsetinn“ Innlent Tívolíbomba hefði getað skapað stórhættu Innlent „Unga fólkið er klárlega að velja okkar framboð“ Innlent „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Innlent Ólík sýn á hvort Ísland eigi að styðja vörn Úkraínumanna Innlent Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Innlent „Ég held að þetta verði mjög spennandi“ Innlent Fékk „gríðarlega góð“ viðbrögð eftir kappræðurnar Innlent Skili embættinu þannig að nýr forseti og þjóðin geti vel við unað Innlent Fleiri fréttir „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sársvekktur að hafa ekki getað kosið í Mývatnssveit Allt um æsispennandi forsetakosningar og leik ársins í fótboltanum Skili embættinu þannig að nýr forseti og þjóðin geti vel við unað Kosningarnar þær mest spennandi síðan 1980 Veðurspá slæm fyrir vikuna og bændur hvattir til að huga að búfénaði Slasaðist á buggy-bíl í Básum í Goðalandi Bláa lónið opnar aftur á morgun Sjómannadagsfjör á Skagaströnd Margir góðir frambjóðendur í boði Jón Gnarr mjög bjartsýnn: „Fyrsti krúnurakaði rauðhærði forsetinn“ „Held ég fari bara að sofa upp úr miðnætti“ Rolluhótel sárabót fyrir að missa gistiheimilið „Væta í minni sveit boðaði heldur betur grósku“ „Unga fólkið er klárlega að velja okkar framboð“ Kjörsókn víða ívið betri en í síðustu kosningum Fékk „gríðarlega góð“ viðbrögð eftir kappræðurnar Fólk kasti atkvæði sínu á stríðsbálið „Ég held að þetta verði mjög spennandi“ Forsetavaktin: Sjöundi forseti lýðveldisins verður kjörinn Tívolíbomba hefði getað skapað stórhættu Ólík sýn á hvort Ísland eigi að styðja vörn Úkraínumanna „Við útrýmum ekki ofbeldi með hatri“ Skítkast í „skrýtinni og óvæginni“ kosningabaráttu „Við höfum ekki séð þetta á Íslandi áður“ Mótmælin í dag þau hörðustu í mörg ár Sjá meira