Konur á aftökudeild Inga Dóra Pétursdóttir skrifar 24. nóvember 2012 06:00 Árlegt sextán daga átak gegn ofbeldi gegn konum hefst á morgun á alþjóðlegum baráttudegi málefnisins. Átakinu lýkur 10. desember sem er alþjóðlegur mannréttindadagur enda er kynbundið ofbeldi eitt útbreiddasta mannréttindabrot í heimi. Félagasamtök um allan heim hafa staðið fyrir átakinu síðan 1991. Það er nefnilega ekki til það samfélag á jarðríki þar sem konur þurfa ekki að líða ofbeldi vegna kyns síns. Grófasta form slíks ofbeldis er án efa kerfisbundin morð á konum og stúlkum (e. femicide) sem er, eins og nýleg skýrsla Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna bendir til, í örum vexti víða um heim og virðist umburðarlyndi gagnvart þeim vera venjan. Slík morð eiga sér fjölmargar birtingarmyndir og geta átt sér stað innan veggja heimilisins, á opinberum vettvangi eða af hálfu ríkisins. Mikilvægt er að líta ekki á slík morð sem einstaka, óvænta atburði heldur verður að horfa til þess samhengis sem þessir glæpir eiga sér stað í. Í skýrslunni er skýrt tekið fram að morðin gegni þeim tilgangi að undirstrika og viðhalda samfélagslegum valdatengslum milli kynja, kynþátta og stétta og varðveita þannig misrétti milli hópa. Konur sem búa við sífellda ógn af ofbeldi og misrétti eru alltaf á aftökudeild, þær lifa í stöðugri ógn við að vera teknar af lífi. Þær hafa verið sviptar réttinum til lífs. Birtingarmyndir kerfisbundinna morða á konum og stúlkum eru fjölmargar. Ótal slík morð eiga sér stað á hverjum degi af hendi maka eða sambýlismanns, konur eru drepnar kerfisbundið vegna nornaveiða, vopnaðra átaka, heimanmunds, kynhneigðar eða þjóðernis og fjöldi kvenna lætur lífið á hverjum degi vegna svokallaðra „heiðurs- eða ástríðumorða". Jafnframt má líta á það sem kerfisbundin morð þegar konur deyja vegna illa framkvæmdra fóstureyðinga, af barnsförum, vegna mansals, skipulagðrar glæpastarfsemi, vanrækslu eða illrar meðferðar hvort sem er af hálfu einstaklinga eða ríkisins. Morð af hálfu maka Konur eru mikill meirihluti þeirra sem láta lífið vegna heimilisofbeldis (um 77%). Ÿ Langflestar konur sem eru fórnarlömb morða eru myrtar af eiginmönnum sínum. Ÿ Í Brasilíu deyja 10 konur daglega, eingöngu vegna heimilisofbeldis. Ÿ Í Evrópu eru um 3.500 konur myrtar af hendi eiginmanna sinna árlega. Ÿ Í Suður-Afríku er kona myrt af maka sínum á sex klukkustunda fresti. „Heiðursmorð" Þótt svokölluð heiðursmorð séu gjarnan sérstaklega ofbeldisfull er sjaldnast dæmt í málum. Talið er að um 5.000 konur deyi árlega á þennan hátt en þó eru upplýsingar um heiðursmorð mjög takmarkaðar. Þessi morð eru vanalega framin af karlkyns fjölskyldumeðlimi/um til að hefna fyrir „óviðeigandi" hegðun kvenna. Í flestum tilfellum fá þeir sem fremja slík morð væga eða enga dóma. Morð á frumbyggjakonum Frumbyggjakonur eru í sérstakri hættu vegna ofbeldis og morða. Félagsleg, efnahagsleg og pólitísk jaðarstaða auk arfleifðar nýlendustefnu og kynþáttafordóma gerir frumbyggjakonur mjög berskjaldaðar. Ÿ Í Gvatemala voru Maya-konur 88% fórnarlamba ofbeldis í 36 ára löngum átökum. Í þeim tilfellum sem gerandi giftist þolanda var ekki dæmt í þessum málum. Ÿ Í Ástralíu eiga frumbyggjakonur mun frekar á hættu að vera myrtar, verða fyrir nauðgun eða annars konar ofbeldi en konur sem ekki tilheyra þeim hópi. Á sama tíma eru þær síður líklegar til að leita réttar síns vegna fordóma í sinn garð. Eyðing kvenkyns fóstra og morð á nýfæddum stúlkubörnum. Bilið milli fjölda drengja og stúlkna fer sívaxandi víða í Asíu. Ástæða þessara morða á sér rætur í miklu misrétti sem einkennir hjónabönd og erfðarétt. Ÿ Um 100.000 stúlkur „hafa horfið" á Indlandi. Ÿ Um 25.000 nýfædd stúlkubörn eru myrt árlega í Kerala-héraði og dauði meðal stúlkna undir 5 ára er 21% hærri en meðal drengja. Ÿ Víða í Suður-, Austur- og Mið-Asíu er hlutfallið 130 drengir á móti 100 stúlkum. Ÿ Víða er konum misþyrmt af fjölskyldu sinni ef þær fæða óvelkomið stúlkubarn í heiminn. Staðið hefur verið fyrir þessu 16 daga átaki í yfir 20 ár til að benda á hversu útbreitt mannréttindabrot kynbundið ofbeldi er. Ég hef blendnar tilfinningar þegar ég skrifa þessa grein. Ég finn fyrir vonleysi þegar ég hugsa um að enn þann dag í dag sé svo langt í land að stúlkur og drengir búi við raunverulegt jafnrétti. En á sama tíma er ég vongóð því ég veit hvað samtakamáttur okkar getur verið sterkur. Einn daginn munum við líta til baka og velta því fyrir okkur hvernig í ósköpunum stóð á því að á þessari öld hefðu konur verið kyrktar, kæfðar, brenndar og limlestar, þeim verið drekkt og nauðgað fyrir það eitt að vera konur. Ætlum við að láta enn einn áratuginn líða þar sem við lítum fram hjá þessum grófu mannréttindabrotum eða eigum við að koma af stað löngu tímabærri byltingu? Byltingu þar sem við tökum höndum saman og búum til samfélag þar sem líf stúlkna er jafn mikils virði og drengja. Byltingu þar sem kerfisbundinni útrýmingu á konum og stúlkum lýkur strax í dag. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Sund og Halla Hrund Valdimar Tr. Hafstein Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hér er elíta, um elítu, frá elítu, til elítu Ragnar Kjartansson Skoðun Svargreinin sem Mogginn neitaði að birta Skoðun Þolinmóðan mannvin á Bessastaði! Aleksandra Wasilewska Skoðun Hvers vegna Katrín? Elín Hirst Skoðun Að fortíð skal hyggja Guðrún Jónsdóttir Skoðun Ég vel Höllu Hrund í liðið mitt Guðmundur Þórður Guðmundsson Skoðun Stuðningsmaðurinn og valdið Ólöf Þorvaldsdóttir Skoðun Falinn fjársjóður fyrir atvinnulífið Ásgeir Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég vel Höllu Hrund í liðið mitt Guðmundur Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Síðasti séns Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Skattheimtumenn ISAVIA Benedikt V Warén skrifar Skoðun Bílastæðagjöld á Akureyri og á Egilsstöðum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Reiði samfélags 2.0 Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Umhverfismat Coda Terminal í Straumsvík Heiða Aðalsteinsdóttir skrifar Skoðun Tveir forsetar fyrir einn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forseti jafnréttis og hugsjóna í þágu samfélagsins Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Að velja réttu manneskjuna Starri Reynisson skrifar Skoðun Þolinmóðan mannvin á Bessastaði! Aleksandra Wasilewska skrifar Skoðun Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir skrifar Skoðun Um 60 prósent af farartækjum Póstsins umhverfisvæn Ásdís Káradóttir skrifar Skoðun Auður í krafti karla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Er lýsi eins skaðlegt og það er bragðvont? Dögg Guðmundsdóttir, Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Hommar og hegningarlög Kjartan Þór Ingason skrifar Skoðun Að breyta heiminum Valgeir Magnússon skrifar Skoðun Baldur í stóru og smáu Kristín Kristinsdóttir skrifar Skoðun Stuðningsmaðurinn og valdið Ólöf Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fólks með andleg veikindi eða fíknisjúkdóma á Íslandi eru lítil sem engin Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Baldur bak við þig stendur Hrund Þrándardóttir skrifar Skoðun Falinn fjársjóður fyrir atvinnulífið Ásgeir Ásgeirsson skrifar Skoðun Hvers vegna Katrín? Elín Hirst skrifar Skoðun Sund og Halla Hrund Valdimar Tr. Hafstein skrifar Skoðun Svargreinin sem Mogginn neitaði að birta skrifar Skoðun Hvar varstu? Margrét Eymundardóttir skrifar Skoðun Verndari samfélagssáttmálans Ásdís Hanna Pálsdóttir skrifar Skoðun Ég treysti dómgreind Katrínar Eydís Aðalbjörnsdóttir skrifar Skoðun Ef Landsvirkjun verður ekki seld vitum við hvers vegna Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hvern ætlar þú að kjósa? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Árlegt sextán daga átak gegn ofbeldi gegn konum hefst á morgun á alþjóðlegum baráttudegi málefnisins. Átakinu lýkur 10. desember sem er alþjóðlegur mannréttindadagur enda er kynbundið ofbeldi eitt útbreiddasta mannréttindabrot í heimi. Félagasamtök um allan heim hafa staðið fyrir átakinu síðan 1991. Það er nefnilega ekki til það samfélag á jarðríki þar sem konur þurfa ekki að líða ofbeldi vegna kyns síns. Grófasta form slíks ofbeldis er án efa kerfisbundin morð á konum og stúlkum (e. femicide) sem er, eins og nýleg skýrsla Mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna bendir til, í örum vexti víða um heim og virðist umburðarlyndi gagnvart þeim vera venjan. Slík morð eiga sér fjölmargar birtingarmyndir og geta átt sér stað innan veggja heimilisins, á opinberum vettvangi eða af hálfu ríkisins. Mikilvægt er að líta ekki á slík morð sem einstaka, óvænta atburði heldur verður að horfa til þess samhengis sem þessir glæpir eiga sér stað í. Í skýrslunni er skýrt tekið fram að morðin gegni þeim tilgangi að undirstrika og viðhalda samfélagslegum valdatengslum milli kynja, kynþátta og stétta og varðveita þannig misrétti milli hópa. Konur sem búa við sífellda ógn af ofbeldi og misrétti eru alltaf á aftökudeild, þær lifa í stöðugri ógn við að vera teknar af lífi. Þær hafa verið sviptar réttinum til lífs. Birtingarmyndir kerfisbundinna morða á konum og stúlkum eru fjölmargar. Ótal slík morð eiga sér stað á hverjum degi af hendi maka eða sambýlismanns, konur eru drepnar kerfisbundið vegna nornaveiða, vopnaðra átaka, heimanmunds, kynhneigðar eða þjóðernis og fjöldi kvenna lætur lífið á hverjum degi vegna svokallaðra „heiðurs- eða ástríðumorða". Jafnframt má líta á það sem kerfisbundin morð þegar konur deyja vegna illa framkvæmdra fóstureyðinga, af barnsförum, vegna mansals, skipulagðrar glæpastarfsemi, vanrækslu eða illrar meðferðar hvort sem er af hálfu einstaklinga eða ríkisins. Morð af hálfu maka Konur eru mikill meirihluti þeirra sem láta lífið vegna heimilisofbeldis (um 77%). Ÿ Langflestar konur sem eru fórnarlömb morða eru myrtar af eiginmönnum sínum. Ÿ Í Brasilíu deyja 10 konur daglega, eingöngu vegna heimilisofbeldis. Ÿ Í Evrópu eru um 3.500 konur myrtar af hendi eiginmanna sinna árlega. Ÿ Í Suður-Afríku er kona myrt af maka sínum á sex klukkustunda fresti. „Heiðursmorð" Þótt svokölluð heiðursmorð séu gjarnan sérstaklega ofbeldisfull er sjaldnast dæmt í málum. Talið er að um 5.000 konur deyi árlega á þennan hátt en þó eru upplýsingar um heiðursmorð mjög takmarkaðar. Þessi morð eru vanalega framin af karlkyns fjölskyldumeðlimi/um til að hefna fyrir „óviðeigandi" hegðun kvenna. Í flestum tilfellum fá þeir sem fremja slík morð væga eða enga dóma. Morð á frumbyggjakonum Frumbyggjakonur eru í sérstakri hættu vegna ofbeldis og morða. Félagsleg, efnahagsleg og pólitísk jaðarstaða auk arfleifðar nýlendustefnu og kynþáttafordóma gerir frumbyggjakonur mjög berskjaldaðar. Ÿ Í Gvatemala voru Maya-konur 88% fórnarlamba ofbeldis í 36 ára löngum átökum. Í þeim tilfellum sem gerandi giftist þolanda var ekki dæmt í þessum málum. Ÿ Í Ástralíu eiga frumbyggjakonur mun frekar á hættu að vera myrtar, verða fyrir nauðgun eða annars konar ofbeldi en konur sem ekki tilheyra þeim hópi. Á sama tíma eru þær síður líklegar til að leita réttar síns vegna fordóma í sinn garð. Eyðing kvenkyns fóstra og morð á nýfæddum stúlkubörnum. Bilið milli fjölda drengja og stúlkna fer sívaxandi víða í Asíu. Ástæða þessara morða á sér rætur í miklu misrétti sem einkennir hjónabönd og erfðarétt. Ÿ Um 100.000 stúlkur „hafa horfið" á Indlandi. Ÿ Um 25.000 nýfædd stúlkubörn eru myrt árlega í Kerala-héraði og dauði meðal stúlkna undir 5 ára er 21% hærri en meðal drengja. Ÿ Víða í Suður-, Austur- og Mið-Asíu er hlutfallið 130 drengir á móti 100 stúlkum. Ÿ Víða er konum misþyrmt af fjölskyldu sinni ef þær fæða óvelkomið stúlkubarn í heiminn. Staðið hefur verið fyrir þessu 16 daga átaki í yfir 20 ár til að benda á hversu útbreitt mannréttindabrot kynbundið ofbeldi er. Ég hef blendnar tilfinningar þegar ég skrifa þessa grein. Ég finn fyrir vonleysi þegar ég hugsa um að enn þann dag í dag sé svo langt í land að stúlkur og drengir búi við raunverulegt jafnrétti. En á sama tíma er ég vongóð því ég veit hvað samtakamáttur okkar getur verið sterkur. Einn daginn munum við líta til baka og velta því fyrir okkur hvernig í ósköpunum stóð á því að á þessari öld hefðu konur verið kyrktar, kæfðar, brenndar og limlestar, þeim verið drekkt og nauðgað fyrir það eitt að vera konur. Ætlum við að láta enn einn áratuginn líða þar sem við lítum fram hjá þessum grófu mannréttindabrotum eða eigum við að koma af stað löngu tímabærri byltingu? Byltingu þar sem við tökum höndum saman og búum til samfélag þar sem líf stúlkna er jafn mikils virði og drengja. Byltingu þar sem kerfisbundinni útrýmingu á konum og stúlkum lýkur strax í dag.
Skoðun Er lýsi eins skaðlegt og það er bragðvont? Dögg Guðmundsdóttir, Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fólks með andleg veikindi eða fíknisjúkdóma á Íslandi eru lítil sem engin Steindór Þórarinsson skrifar