Umskipti í Berlín? Auðunn Arnórsson skrifar 22. júlí 2005 00:01 Eftir að Gerhard Schröder kanzlari lét þingmenn eigin flokks sitja hjá er atkvæði voru greidd um traustsyfirlýsingu á ríkisstjórnina þann 1. júlí síðastliðinn hafði forseti Sambandslýðveldisins 21 dags frest til að staðfesta þingrof og þar með að kosningum skyldi flýtt um heilt ár. Þennan frest nýtti forsetinn, Horst Köhler, til fulls, en hann tilkynnti fyrst í sjónvarpsávarpi á fimmtudagskvöld um þá niðurstöðu sína að það væri affarasælast fyrir þjóðina að efna til kosninga nú. Með því að gefa sér svo góðan tíma til að staðfesta það sem fyrir lá að væri vilji bæði þings og ríkisstjórnar var forsetinn að gefa til kynna að sér þætti þeir hafa nokkuð til síns máls, sem ekki vildu fallast á að svona væri farið að við að flýta kosningum, þar sem hæpið væri að aðferðin samræmdist stjórnarskránni. Aðferðinni hefur þó tvisvar áður verið beitt í sögu Sambandslýðveldisins, fyrst árið 1972 er Willy Brandt var kanzlari, og árið 1983 við upphaf fjögurra kjörtímabila valdatíðar Helmuts Kohl. Frumkvæðið að þessari atburðarás nú átti Schröder kanzlari sjálfur. Strax að kvöldi 22. maí síðastliðins, er ljóst var að Jafnaðarmannaflokkur kanzlarans hefði beðið afhroð í fylkisþingkosningum í fjölmennasta þýzka sambandslandinu Nordrhein-Westfalen (þar sem flokkurinn hafði haldið um stjórnartaumana óslitið í 39 ár), lýsti Schröder því yfir að sambandsríkisstjórnin þyrfti að sækja nýtt umboð til kjósenda til að geta með trúverðugum hætti haldið áfram að hrinda efnahags- og kerfisumbótaáformum sínum í framkvæmd. Þessi yfirlýsing kanzlarans kom mörgum samherjum hans á óvart og reyndar eru tveir þingmenn úr stjórnarliðinu svo óánægðir með að kosningum sé flýtt með þessum hætti að þeir hafa vísað málinu til stjórnlagadómstólsins í Karlsruhe, sem þar með þarf að úrskurða um lögmæti þess. En stjórnmálarefurinn Schröder mat það greinilega svo, að hann skapaði sjálfum sér betri vígstöðu með þessu útspili. Ef "rauð-græna" samsteypustjórnin tapaði meirihlutanum í kosningunum, þá væri það þó skárri leið út úr stjórnmálunum en að leiða hálflamaða og óvinsæla ríkisstjórn í eitt ár til viðbótar og tapa síðan kosningum með enn meira niðurlægjandi hætti. Auk þess má vera að Schröder hafi þrátt fyrir allt ekki gefið upp á bátinn vonina um að sér tækist, þvert á spár, að snúa almenningsálitinu aftur á sveif með sér tímanlega fyrir kjördag í haust. En hefði ákvörðunin um að flýta kosningum aðeins snúizt um hagsmuni Schröders og pólitíska refskák, þá hefði Köhler forseti ekki haft nægjanleg rök fyrir því að fallast á beiðni kanzlarans um að rjúfa þing áður en lögbundnu kjörtímabili þess lyki. Það sjónarmið, að tillagan um traust á ríkisstjórnina sem var felld í atkvæðagreiðslu í þinginu 1. júlí hafi verið sjónarspil sett á svið af stjórnarliðinu, hefur ótvírætt vægi og skýrir hikið á forsetanum að samþykkja þingrofið. En Köhler forseti gat verið viss um að ákvörðun hans nú samræmdist hagsmunum meirihlutans á þingi og þýzkra kjósenda einnig. Schröder-stjórninni hefur hrapallega mistekizt að uppfylla aðalkosningaloforð sitt, nefnilega að minnka atvinnuleysið í landinu. Það hefur aldrei verið meira og mælist nú yfir ellefu prósentum að jafnaði yfir allt landið en er yfir 20% í austurhlutanum. Nokkuð ljóst er að fáir kjósendur trúa því enn að stjórninni takist að ná árangri á þessu sviði úr þessu, eftir sjö ár við stjórnvölinn. Stjórnin er rúin trausti. Í nýjustu skoðanakönnunum hafa kristilegu flokkarnir, með kanzlaraefnið Angelu Merkel í broddi fylkingar, sautján prósentustiga forskot á jafnaðarmenn. Í nýrri könnun viðskiptatímaritsins Capital kemur fram að 68% stjórnenda í þýzkum fyrirtækjum vill frekar sjá Merkel í kanzlarastólnum en Schröder. Schröder vilja aðeins 27% aðspurðra, en það er sama hlutfall og Jafnaðarmannaflokkurinn hefur mælzt með að undanförnu. Merkel og hennar lið kynnti kosningastefnuskrá sína í liðinni viku. Sú blanda fyrirheita um umbætur sem geri þýzku efnahagslífi kleift að hrista af sér slyðruorðið og fyrirheita um velferðarkerfisumbætur sem þó viðhaldi áunnum réttindum er hönnuð til að höfða til mjög breiðs kjósendahóps. Það þýðir jafnframt að erfitt er að spá fyrir um hvort ríkisstjórn undir forystu Merkel muni nýta þann meðbyr sem hún nýtur og trausta meirihluta í báðum þingdeildum til að hrinda í raun í framkvæmd aðgerðum sem eru nógu róttækar til að vera vænlegar til að skila árangri í bráð. Hvort Merkel, "stúlkan að austan" eins og mentor hennar Kohl kallaði hana, hafi það sem til þarf - svipað og Margaret Thatcher á sínum tíma í Bretlandi - til að rífa Þýzkaland upp úr sleninu á eftir að koma í ljós. Auðunn Arnórsson - audunn@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Auðunn Arnórsson Í brennidepli Mest lesið Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Sjá meira
Eftir að Gerhard Schröder kanzlari lét þingmenn eigin flokks sitja hjá er atkvæði voru greidd um traustsyfirlýsingu á ríkisstjórnina þann 1. júlí síðastliðinn hafði forseti Sambandslýðveldisins 21 dags frest til að staðfesta þingrof og þar með að kosningum skyldi flýtt um heilt ár. Þennan frest nýtti forsetinn, Horst Köhler, til fulls, en hann tilkynnti fyrst í sjónvarpsávarpi á fimmtudagskvöld um þá niðurstöðu sína að það væri affarasælast fyrir þjóðina að efna til kosninga nú. Með því að gefa sér svo góðan tíma til að staðfesta það sem fyrir lá að væri vilji bæði þings og ríkisstjórnar var forsetinn að gefa til kynna að sér þætti þeir hafa nokkuð til síns máls, sem ekki vildu fallast á að svona væri farið að við að flýta kosningum, þar sem hæpið væri að aðferðin samræmdist stjórnarskránni. Aðferðinni hefur þó tvisvar áður verið beitt í sögu Sambandslýðveldisins, fyrst árið 1972 er Willy Brandt var kanzlari, og árið 1983 við upphaf fjögurra kjörtímabila valdatíðar Helmuts Kohl. Frumkvæðið að þessari atburðarás nú átti Schröder kanzlari sjálfur. Strax að kvöldi 22. maí síðastliðins, er ljóst var að Jafnaðarmannaflokkur kanzlarans hefði beðið afhroð í fylkisþingkosningum í fjölmennasta þýzka sambandslandinu Nordrhein-Westfalen (þar sem flokkurinn hafði haldið um stjórnartaumana óslitið í 39 ár), lýsti Schröder því yfir að sambandsríkisstjórnin þyrfti að sækja nýtt umboð til kjósenda til að geta með trúverðugum hætti haldið áfram að hrinda efnahags- og kerfisumbótaáformum sínum í framkvæmd. Þessi yfirlýsing kanzlarans kom mörgum samherjum hans á óvart og reyndar eru tveir þingmenn úr stjórnarliðinu svo óánægðir með að kosningum sé flýtt með þessum hætti að þeir hafa vísað málinu til stjórnlagadómstólsins í Karlsruhe, sem þar með þarf að úrskurða um lögmæti þess. En stjórnmálarefurinn Schröder mat það greinilega svo, að hann skapaði sjálfum sér betri vígstöðu með þessu útspili. Ef "rauð-græna" samsteypustjórnin tapaði meirihlutanum í kosningunum, þá væri það þó skárri leið út úr stjórnmálunum en að leiða hálflamaða og óvinsæla ríkisstjórn í eitt ár til viðbótar og tapa síðan kosningum með enn meira niðurlægjandi hætti. Auk þess má vera að Schröder hafi þrátt fyrir allt ekki gefið upp á bátinn vonina um að sér tækist, þvert á spár, að snúa almenningsálitinu aftur á sveif með sér tímanlega fyrir kjördag í haust. En hefði ákvörðunin um að flýta kosningum aðeins snúizt um hagsmuni Schröders og pólitíska refskák, þá hefði Köhler forseti ekki haft nægjanleg rök fyrir því að fallast á beiðni kanzlarans um að rjúfa þing áður en lögbundnu kjörtímabili þess lyki. Það sjónarmið, að tillagan um traust á ríkisstjórnina sem var felld í atkvæðagreiðslu í þinginu 1. júlí hafi verið sjónarspil sett á svið af stjórnarliðinu, hefur ótvírætt vægi og skýrir hikið á forsetanum að samþykkja þingrofið. En Köhler forseti gat verið viss um að ákvörðun hans nú samræmdist hagsmunum meirihlutans á þingi og þýzkra kjósenda einnig. Schröder-stjórninni hefur hrapallega mistekizt að uppfylla aðalkosningaloforð sitt, nefnilega að minnka atvinnuleysið í landinu. Það hefur aldrei verið meira og mælist nú yfir ellefu prósentum að jafnaði yfir allt landið en er yfir 20% í austurhlutanum. Nokkuð ljóst er að fáir kjósendur trúa því enn að stjórninni takist að ná árangri á þessu sviði úr þessu, eftir sjö ár við stjórnvölinn. Stjórnin er rúin trausti. Í nýjustu skoðanakönnunum hafa kristilegu flokkarnir, með kanzlaraefnið Angelu Merkel í broddi fylkingar, sautján prósentustiga forskot á jafnaðarmenn. Í nýrri könnun viðskiptatímaritsins Capital kemur fram að 68% stjórnenda í þýzkum fyrirtækjum vill frekar sjá Merkel í kanzlarastólnum en Schröder. Schröder vilja aðeins 27% aðspurðra, en það er sama hlutfall og Jafnaðarmannaflokkurinn hefur mælzt með að undanförnu. Merkel og hennar lið kynnti kosningastefnuskrá sína í liðinni viku. Sú blanda fyrirheita um umbætur sem geri þýzku efnahagslífi kleift að hrista af sér slyðruorðið og fyrirheita um velferðarkerfisumbætur sem þó viðhaldi áunnum réttindum er hönnuð til að höfða til mjög breiðs kjósendahóps. Það þýðir jafnframt að erfitt er að spá fyrir um hvort ríkisstjórn undir forystu Merkel muni nýta þann meðbyr sem hún nýtur og trausta meirihluta í báðum þingdeildum til að hrinda í raun í framkvæmd aðgerðum sem eru nógu róttækar til að vera vænlegar til að skila árangri í bráð. Hvort Merkel, "stúlkan að austan" eins og mentor hennar Kohl kallaði hana, hafi það sem til þarf - svipað og Margaret Thatcher á sínum tíma í Bretlandi - til að rífa Þýzkaland upp úr sleninu á eftir að koma í ljós. Auðunn Arnórsson - audunn@frettabladid.is
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar