Gervigreind og höfundaréttur Henry Alexander Henrysson skrifar 21. september 2023 12:31 Í kringum áramót reyni ég yfirleitt að verða mér úti um þau tímarit sem fara skipulega yfir komandi ár og segja frá næstu áskorunum sem mannkynið stendur andspænis. Ég geri þetta til að vera undirbúinn þar sem fjölmiðlar eiga það til að spyrja mig út í siðferðileg álitamál þegar þau koma upp. Best er að vera vel lesinn og búinn að fylgjast með umræðunni erlendis þegar mál rata loks í fréttir á Íslandi. Nú bar svo við að jafnvel vegleg útgáfa tímaritsins The Economist um árið 2023 missti algjörlega af helsta umræðuefni ársins, sem er hin aðgengilega hagnýting á myndandi mál- og myndlíkönum sem í daglegu tali er vísað til sem gervigreindar. Hvert mannsbarn þekkir núna heiti eins og ChatGPT og hefur The Economist birt ótal greinar á árinu sem fjalla eingöngu um þetta efni. Sjálfur hafði ég heyrt af væntanlegum nýjungum á þessu sviði á fundi hjá Evrópuráðinu í nóvember 2022 en enginn gerði sér þá grein fyrir hvað væri í vændum. Nóvemberfundurinn á þessu ári mun varla fjalla um nokkuð annað enda margir á því að hér standi samfélög andspænis einni stærstu siðferðilegu áskorun sem fram hefur komið. Sumar tímaritsgreinar hafa jafnvel spáð því að mennskan sjálf hverfi með tilkomu þessarar tækni. Þó að ég sé persónulega ekki sannfærður um að verstu spár um áhrif á veröldina og mannkynið muni rætast, þá verður ekki horft fram hjá þeim samfélagslegu og siðferðilegu áskorunum sem bíða okkar. Það leið ekki á löngu í vor uns farið var að spyrja erfiðra spurninga um hvað möguleikar þessarar nýju tækni hefðu í för með sér varðandi persónuvernd og höfundarétt. Ítalir voru meira að segja ekki seinir á sér að reyna að banna notkun forrita eins og ChatGPT af þeirri ástæðu. Einnig kviknaði umræða um notkun forritanna út frá spurningum um ábyrgð einstaklinga og fyrirtækja, virðingu fyrir verkum annarra, skyldur og réttindi í ljósi þessara möguleika og hvað gæti orðið um traust í samfélagi þar sem sköpun og samskipti gætu verið á leið í faðm véla. Höfundarétturinn í sem víðustum skilningi er að margra mati það umræðuefni sem mest þörf er á að ræða á næstu misserum. Höfundar af öllu tagi verða að aðlagast nýjum raunveruleika og fylgjast náið með hvert tækniþróunin leiðir okkur. Augljósustu spurningarnar eru væntanlega tvær. Annars vegar sú hver geti gert tilkall til verka sem sköpuð er með þessari nýju tækni og hvort slík verk verði vernduð af höfundarétti og hins vegar sú hvort og þá hvernig heimilt sé að hagnýta höfundaréttarvarin verk til að þjálfa gervigreind. Varðandi seinni spurningu þá höfum við hingað til búið við flókið kerfi laga og siðreglna (bæði skráðra og óskráðra) hvernig fólk í skapandi greinum vísar til og viðurkennir innblástur sinn og hugmyndir sem fengnar eru að láni. Gervigreindin stendur enn utan þess sáttmála en spurning er hvort mögulegt verði að fylgja henni inn í mannlegt samfélag þar sem borin er virðing fyrir verkum annarra og borin er ábyrgð á eigin verkum. Umræðuefnin eru að minnsta kosti ótal mörg og því hafa félög rithöfunda, tónskálda, ljósmyndara, myndlistarmanna, blaðamanna, kvikmyndagerðarmanna, leikskálda, fræðirita- og kennsluefnihöfunda, og handritshöfunda á Íslandi tekið höndum saman um að halda veglegt málþing 29. september næstkomandi í Kaldalóni Hörpu. Nánari upplýsingar má finna á samfélagsmiðlum og heimasíðum félaganna. Málþingið mun fara að mestu fram á íslensku en þó hafa verið kallaðir til þrír erlendir sérfræðingar til að styðja við þá kraftmiklu umræðu sem þarf að fara fram á Íslandi um framtíð skapandi greina og sambúð þeirra við gervigreind. Tilgangurinn með málþinginu er að fræða um skapandi möguleika gervigreindar þannig að þátttakendur geti fengið svör og viðbrögð við áhyggjum sínum og vangaveltum. Megin tilgangurinn þarf þó ekki að snúast eingöngu um áhyggjur og óörugga framtíð. Málþingið mun einnig verða vettvangur þar sem fólk getur komið saman og rætt um vonir sínar og væntingar til þessarar nýju tækni. Hver veit nema arfleifð ársins 2023 verði ekki að sú að þá hafi tæknin tekið yfir mikilvægasta svið mannlegrar tilveru heldur hafi tilurð tækninnar látið okkur spyrja okkur löngu tímabærrar spurningar: Í hverju felst mannleg skilnings- og sköpunarþrá? Vonandi mun svarið við þeirri spurningu svo draga fram í dagsljósið hvað það er í menningu okkar sem hefur fyrir löngu fallið í skaut markaðsvæðingar og andlausrar framleiðslu sem gervigreindin mun vafalaust taka yfir. Höfundur situr í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Gervigreind Höfundarréttur Mest lesið Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Halldór 15.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Í kringum áramót reyni ég yfirleitt að verða mér úti um þau tímarit sem fara skipulega yfir komandi ár og segja frá næstu áskorunum sem mannkynið stendur andspænis. Ég geri þetta til að vera undirbúinn þar sem fjölmiðlar eiga það til að spyrja mig út í siðferðileg álitamál þegar þau koma upp. Best er að vera vel lesinn og búinn að fylgjast með umræðunni erlendis þegar mál rata loks í fréttir á Íslandi. Nú bar svo við að jafnvel vegleg útgáfa tímaritsins The Economist um árið 2023 missti algjörlega af helsta umræðuefni ársins, sem er hin aðgengilega hagnýting á myndandi mál- og myndlíkönum sem í daglegu tali er vísað til sem gervigreindar. Hvert mannsbarn þekkir núna heiti eins og ChatGPT og hefur The Economist birt ótal greinar á árinu sem fjalla eingöngu um þetta efni. Sjálfur hafði ég heyrt af væntanlegum nýjungum á þessu sviði á fundi hjá Evrópuráðinu í nóvember 2022 en enginn gerði sér þá grein fyrir hvað væri í vændum. Nóvemberfundurinn á þessu ári mun varla fjalla um nokkuð annað enda margir á því að hér standi samfélög andspænis einni stærstu siðferðilegu áskorun sem fram hefur komið. Sumar tímaritsgreinar hafa jafnvel spáð því að mennskan sjálf hverfi með tilkomu þessarar tækni. Þó að ég sé persónulega ekki sannfærður um að verstu spár um áhrif á veröldina og mannkynið muni rætast, þá verður ekki horft fram hjá þeim samfélagslegu og siðferðilegu áskorunum sem bíða okkar. Það leið ekki á löngu í vor uns farið var að spyrja erfiðra spurninga um hvað möguleikar þessarar nýju tækni hefðu í för með sér varðandi persónuvernd og höfundarétt. Ítalir voru meira að segja ekki seinir á sér að reyna að banna notkun forrita eins og ChatGPT af þeirri ástæðu. Einnig kviknaði umræða um notkun forritanna út frá spurningum um ábyrgð einstaklinga og fyrirtækja, virðingu fyrir verkum annarra, skyldur og réttindi í ljósi þessara möguleika og hvað gæti orðið um traust í samfélagi þar sem sköpun og samskipti gætu verið á leið í faðm véla. Höfundarétturinn í sem víðustum skilningi er að margra mati það umræðuefni sem mest þörf er á að ræða á næstu misserum. Höfundar af öllu tagi verða að aðlagast nýjum raunveruleika og fylgjast náið með hvert tækniþróunin leiðir okkur. Augljósustu spurningarnar eru væntanlega tvær. Annars vegar sú hver geti gert tilkall til verka sem sköpuð er með þessari nýju tækni og hvort slík verk verði vernduð af höfundarétti og hins vegar sú hvort og þá hvernig heimilt sé að hagnýta höfundaréttarvarin verk til að þjálfa gervigreind. Varðandi seinni spurningu þá höfum við hingað til búið við flókið kerfi laga og siðreglna (bæði skráðra og óskráðra) hvernig fólk í skapandi greinum vísar til og viðurkennir innblástur sinn og hugmyndir sem fengnar eru að láni. Gervigreindin stendur enn utan þess sáttmála en spurning er hvort mögulegt verði að fylgja henni inn í mannlegt samfélag þar sem borin er virðing fyrir verkum annarra og borin er ábyrgð á eigin verkum. Umræðuefnin eru að minnsta kosti ótal mörg og því hafa félög rithöfunda, tónskálda, ljósmyndara, myndlistarmanna, blaðamanna, kvikmyndagerðarmanna, leikskálda, fræðirita- og kennsluefnihöfunda, og handritshöfunda á Íslandi tekið höndum saman um að halda veglegt málþing 29. september næstkomandi í Kaldalóni Hörpu. Nánari upplýsingar má finna á samfélagsmiðlum og heimasíðum félaganna. Málþingið mun fara að mestu fram á íslensku en þó hafa verið kallaðir til þrír erlendir sérfræðingar til að styðja við þá kraftmiklu umræðu sem þarf að fara fram á Íslandi um framtíð skapandi greina og sambúð þeirra við gervigreind. Tilgangurinn með málþinginu er að fræða um skapandi möguleika gervigreindar þannig að þátttakendur geti fengið svör og viðbrögð við áhyggjum sínum og vangaveltum. Megin tilgangurinn þarf þó ekki að snúast eingöngu um áhyggjur og óörugga framtíð. Málþingið mun einnig verða vettvangur þar sem fólk getur komið saman og rætt um vonir sínar og væntingar til þessarar nýju tækni. Hver veit nema arfleifð ársins 2023 verði ekki að sú að þá hafi tæknin tekið yfir mikilvægasta svið mannlegrar tilveru heldur hafi tilurð tækninnar látið okkur spyrja okkur löngu tímabærrar spurningar: Í hverju felst mannleg skilnings- og sköpunarþrá? Vonandi mun svarið við þeirri spurningu svo draga fram í dagsljósið hvað það er í menningu okkar sem hefur fyrir löngu fallið í skaut markaðsvæðingar og andlausrar framleiðslu sem gervigreindin mun vafalaust taka yfir. Höfundur situr í stjórn Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslugagna.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun