Ný nálgun á húsnæðismál Arnþór Sigurðsson skrifar 2. mars 2024 15:00 Húsnæði fyrir alla. Hver hefur ekki heyrt þessa setningu hljóma? Hugsunin er falleg enda er húsnæði mannréttindamál. Hver einstaklingur á rétt á að hafa þak yfir höfuðið. Húsnæði sem byggt er getur staðið í 100 ár og jafnvel lengur ef vel er byggt og eigninni vel við haldið. Það er hinsvegar staðreynd að fólk skiptir um húsnæði oftar en einu sinni og oftar en tvisvar yfir ævina. Ýmsar ástæður geta valdið því að skipt erum húsnæði. Fjölskyldur stækka eða minnka, tekjur breytast og þá getur orðið breyting á, t.d. þörf á breyttri húsnæðisstærð. Í upphafi við kaup á húsnæði þarf að fjármagna kaupin að fullu. Þrátt fyrir að eignahluturinn sé ekki meiri en 20% þarf skuldbindingin að vera 100%. Þessi skuldbinding veldur því að stór hluti fólks getur ekki tekið á sig þessa skuldbindingu vegna of lágra tekna. Húsnæði er dýrt og það er þungur baggi að fjármagna húsnæði sem er ætlað að standa í 100 ár. Skuldbindingin er mikil og lítið má út af bera á erfiðum tímum. Þessi útfærsla á húsnæðisviðskiptum er afskaplega óhagstæð fyrir venjulegt fólk og ómöguleg fyrir tekjuminna fólk. Það er ákveðin skekkja í því falin að ætla fólki að skuldbinda sig fyrir lífstíð við kaup á húsnæði. Það er mikil þörf á því að breyta þessu, og koma með nýja nálgun í þessum málum. Til þess þarf breytta hugsun í fjármögnun húsnæðis. Það er vel hægt. Okkar ágæta lífeyrissjóðakerfi þarf örugga ávöxtun og það má deila um hvort að farið sé bestu leiðir í ávöxtun sjóðanna í dag. Fjárfestingar í óstöðugum rekstri skila ekki alltaf ávöxtun. Öruggasta ávöxtunin er án efa lán til einstaklinga til húsnæðiskaupa. Þar eru öruggar tryggingar í húsnæðinu sjálfu og má segja að lífeyrissjóðirnir séu með belti og axlabönd. Það mætti fara aðra leið í ávöxtun lífeyrissjóðanna. Við kaup einstaklinga á húsnæði tæki lífeyrissjóðurinn þátt í kaupunum, einstaklingur eða fjölskylda kaupir 50% sem hann fær að láni hjá lífeyrisjóðum en lífeyrissjóðurinn kaupir 50% í eigninni. Einstaklingurinn eða fjölskyldan getur líka lagt fram eigið fé til kaupanna ef það er til og lækkar þá greiðslubyrðina, og bera ábyrgðina á að reka og viðhalda húsnæðinu. Lífeyrissjóðurinn er aðeins 50% eigandi. Þegar fjölskyldan vill selja þá er í raun sala á 50% eignarinnar en lífeyrissjóðurinn heldur sínum hlut áfram. Á einhverjum tímapunkti getur lífeyrissjóðurinn selt sinn hlut og leyst þannig út fjárfestinguna sína. Einstaklingurinn eða fjölskyldan greiðir því aðeins 50% af fjármögnun eignarinnar, sem er mun viðráðanlegra heldur en boðið er upp á í dag. Það er staðreynd að húsnæði er örugg fjárfesting og lífeyrissjóðirnir taka ekki áhættu á því að vera meðeigendur í húsnæði og fá sína ávöxtun í gegnum söluna. Hitt er svo eðlilegra að fólk sem dvelur í skemmri tíma í húsæði þarf ekki að fjármagna eign að fullu sem er þungur baggi. Þarna gætu farið saman hagsmunir lífeyrissjóða og þeirra sem velja að eiga helming í húsnæði á móti lífeyrissjóðnum. Hér er um hugarfarsbreytingu að ræða. Húsnæðismál eru í afskaplega slæmum farvegi og má segja að hér ríki einokunarstefna. Fólk er upp á byggingaverktaka komið með framboð á húsnæði. Henti þeim ekki að byggja, þá verður einfaldlega skortur á húsnæði sem hefur verið staðan í mörg ár. Með nýrri hugsun og nýjum nálgunum má losa almenning undan þessu ofríki byggingaverktaka á húsnæðisframboði. Með nýju kerfi væri eðlilegt að byggt væri nýtt húsnæði en eldra húsnæði væri ekki tekið inn í þessa mynd. Þannig myndi þetta nýja kerfi ekki valda spennu á húsnæðisverði. Það þyrfti að byggja mikið og áætlun þyrfti að vera um byggingu á húsnæði til margar ára til þess að tryggja gott framboð á slíku húsnæði sem verður án efa eftirsótt. Hér er ekki hugsunin að gefa eða rýra ávöxtun lífeyrissjóðanna, heldur að gefa fólki tækifæri á því að búa við öryggi í húsnæðismálum og jafnframt að bjóða lífeyrissjóðunum örugga langtímafjárfestingu. Höfundur er félagi í VR og í frambjóðandi í stjórnarkjöri VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Húsnæðismál Efnahagsmál Lífeyrissjóðir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Húsnæði fyrir alla. Hver hefur ekki heyrt þessa setningu hljóma? Hugsunin er falleg enda er húsnæði mannréttindamál. Hver einstaklingur á rétt á að hafa þak yfir höfuðið. Húsnæði sem byggt er getur staðið í 100 ár og jafnvel lengur ef vel er byggt og eigninni vel við haldið. Það er hinsvegar staðreynd að fólk skiptir um húsnæði oftar en einu sinni og oftar en tvisvar yfir ævina. Ýmsar ástæður geta valdið því að skipt erum húsnæði. Fjölskyldur stækka eða minnka, tekjur breytast og þá getur orðið breyting á, t.d. þörf á breyttri húsnæðisstærð. Í upphafi við kaup á húsnæði þarf að fjármagna kaupin að fullu. Þrátt fyrir að eignahluturinn sé ekki meiri en 20% þarf skuldbindingin að vera 100%. Þessi skuldbinding veldur því að stór hluti fólks getur ekki tekið á sig þessa skuldbindingu vegna of lágra tekna. Húsnæði er dýrt og það er þungur baggi að fjármagna húsnæði sem er ætlað að standa í 100 ár. Skuldbindingin er mikil og lítið má út af bera á erfiðum tímum. Þessi útfærsla á húsnæðisviðskiptum er afskaplega óhagstæð fyrir venjulegt fólk og ómöguleg fyrir tekjuminna fólk. Það er ákveðin skekkja í því falin að ætla fólki að skuldbinda sig fyrir lífstíð við kaup á húsnæði. Það er mikil þörf á því að breyta þessu, og koma með nýja nálgun í þessum málum. Til þess þarf breytta hugsun í fjármögnun húsnæðis. Það er vel hægt. Okkar ágæta lífeyrissjóðakerfi þarf örugga ávöxtun og það má deila um hvort að farið sé bestu leiðir í ávöxtun sjóðanna í dag. Fjárfestingar í óstöðugum rekstri skila ekki alltaf ávöxtun. Öruggasta ávöxtunin er án efa lán til einstaklinga til húsnæðiskaupa. Þar eru öruggar tryggingar í húsnæðinu sjálfu og má segja að lífeyrissjóðirnir séu með belti og axlabönd. Það mætti fara aðra leið í ávöxtun lífeyrissjóðanna. Við kaup einstaklinga á húsnæði tæki lífeyrissjóðurinn þátt í kaupunum, einstaklingur eða fjölskylda kaupir 50% sem hann fær að láni hjá lífeyrisjóðum en lífeyrissjóðurinn kaupir 50% í eigninni. Einstaklingurinn eða fjölskyldan getur líka lagt fram eigið fé til kaupanna ef það er til og lækkar þá greiðslubyrðina, og bera ábyrgðina á að reka og viðhalda húsnæðinu. Lífeyrissjóðurinn er aðeins 50% eigandi. Þegar fjölskyldan vill selja þá er í raun sala á 50% eignarinnar en lífeyrissjóðurinn heldur sínum hlut áfram. Á einhverjum tímapunkti getur lífeyrissjóðurinn selt sinn hlut og leyst þannig út fjárfestinguna sína. Einstaklingurinn eða fjölskyldan greiðir því aðeins 50% af fjármögnun eignarinnar, sem er mun viðráðanlegra heldur en boðið er upp á í dag. Það er staðreynd að húsnæði er örugg fjárfesting og lífeyrissjóðirnir taka ekki áhættu á því að vera meðeigendur í húsnæði og fá sína ávöxtun í gegnum söluna. Hitt er svo eðlilegra að fólk sem dvelur í skemmri tíma í húsæði þarf ekki að fjármagna eign að fullu sem er þungur baggi. Þarna gætu farið saman hagsmunir lífeyrissjóða og þeirra sem velja að eiga helming í húsnæði á móti lífeyrissjóðnum. Hér er um hugarfarsbreytingu að ræða. Húsnæðismál eru í afskaplega slæmum farvegi og má segja að hér ríki einokunarstefna. Fólk er upp á byggingaverktaka komið með framboð á húsnæði. Henti þeim ekki að byggja, þá verður einfaldlega skortur á húsnæði sem hefur verið staðan í mörg ár. Með nýrri hugsun og nýjum nálgunum má losa almenning undan þessu ofríki byggingaverktaka á húsnæðisframboði. Með nýju kerfi væri eðlilegt að byggt væri nýtt húsnæði en eldra húsnæði væri ekki tekið inn í þessa mynd. Þannig myndi þetta nýja kerfi ekki valda spennu á húsnæðisverði. Það þyrfti að byggja mikið og áætlun þyrfti að vera um byggingu á húsnæði til margar ára til þess að tryggja gott framboð á slíku húsnæði sem verður án efa eftirsótt. Hér er ekki hugsunin að gefa eða rýra ávöxtun lífeyrissjóðanna, heldur að gefa fólki tækifæri á því að búa við öryggi í húsnæðismálum og jafnframt að bjóða lífeyrissjóðunum örugga langtímafjárfestingu. Höfundur er félagi í VR og í frambjóðandi í stjórnarkjöri VR.