Hvað ef spáin okkar rætist? Björn Berg Gunnarsson skrifar 4. október 2022 08:00 Það er enginn hægðarleikur að skyggnast inn í framtíðina þessa dagana. Framvinda innrásarinnar í Úkraínu, erfiðleikar í viðskiptalöndunum okkar og kjarasamningalotan framundan er meðal þess sem getur haft umtalsverð áhrif á þróun efnahagsmála hérlendis næsta kastið. Það má þó reyna og í liðinni viku birtum við í Greiningu Íslandsbanka þjóðhagsspá fyrir árin 2022-2024. Í henni er spáð fyrir um allt frá gengi krónunnar, verðbólgu og vöxtum til fjölda ferðamanna og þróunar íbúðaverðs. Tiltölulega bjartsýn Heilt yfir spáum við nokkuð bjartri tíð, ekki síst í samanburði við löndin í kringum okkur. En hvaða áhrif mun það hafa á heimilin í landinu rætist spáin okkar? Verðbólgan í rétta átt Hvaða máli skiptir verðbólgan? Verðbólga endurspeglar hvernig kostnaður við daglegt líf okkar er að þróast. Í mikilli verðbólgu verður dýrara að vera til og borga reikninga auk þess sem sparnaðurinn okkar getur rýrnað og launin dugað skemur en ella. Þess vegna veldur mikil verðbólga skaða í heimilisfjármálunum og við viljum hafa hana sem hóflegasta. Spáin: Við spáum því að 12 mánaða verðbólgan (hækkun verðlags síðustu 12 mánuði) hafi náð toppi í 9,9% í júlí síðastliðnum. Hún mældist 9,7% í ágúst og 9,3% í september. Þetta eru góðar fréttir og við spáum því að áfram dragi úr verðbólgunni næstu mánuði og hún verði komin í rétt ríflega 5% í lok næsta árs. Þegar verðbólga er meiri en launahækkanir, eins og okkur sýnist hún ætla að verða í ár, er talað um að dragi úr kaupmætti launanna okkar. Hann ætti þó að taka að vaxa á ný strax á næsta ári samhliða minnkandi verðbólgu og við ættum að þá að fá meira fyrir launin okkar. Vextir verða áfram háir Hvaða máli skipta vextir? Vextir eru leiguverð á peningum. Þegar þeir hækka verður dýrara að taka lán og betra að spara. Hversu mikið dýrara og betra fer eftir því hver verðbólgan er á sama tíma og þegar vextirnir eru hærri en verðbólgan er talað um jákvæða raunvexti. Spáin: Við spáum því að nú séum við að sigla inn í tímabil þar sem raunvextir á hávaxtareikningum verði jákvæðir í fyrsta sinn í langan tíma. Seðlabankinn beitir stýrivöxtum sínum til að hafa áhrif á aðra vexti sem okkur bjóðast og okkur þykir líklegt að þeir verði hækkaðir lítilsháttar til viðbótar. Ef allt gengur upp og hratt dregur úr verðbólgu ættu vextir að byrja að lækka að nýju upp úr miðju næsta ári. Áfram eru þó líkur á að þeir verði umtalsvert hærri en þeir voru þegar Covid stóð sem hæst. Þetta þýðir að vænlegra verður að spara en oft áður og að sama skapi dýrara að taka lán. Húsnæðislán með breytilegum vöxtum verða því áfram dýrari en í Covid sem og fastvaxtalán þegar binditíma lýkur. Þessir tiltölulega háu vextir eru skýr skilaboð um mikilvægi þess að forðast greiðsludreifingar og fleiri neyslulán og spara þess í stað fyrir útgjöldum. Stuðinu á íbúðamarkaði er lokið í bili Hvaða máli skiptir íbúðaverð? Miklar verðhækkanir á íbúðamarkaði eru stór þáttur í þeirri miklu verðbólgu sem við höfum séð upp á síðkastið. Þær gera okkur erfiðara um vik að komast inn á íbúðamarkaðinn og stækka við okkur en hafa að sama skapi aukið eignir þeirra sem eiga fasteignir og þeirra sem minnkað hafa við sig. Spáin: Okkur sýnist tímabili mikilla verðhækkana lokið. Síðustu tvo mánuði hefur hægt á hækkunum til muna og jafnvel orðið vart við verðlækkanir, einkum á sérbýli. Hvort verð muni lækka eitthvað, standa í stað eða hækka lítillega er erfitt að segja en svo virðist þó sem íbúðaverð muni frekar verða til þess að draga úr verðbólgu á næstunni en knýja hana áfram eins og undanfarin misseri. Þetta eru góðar fréttir fyrir kaupendur á markaði og sömuleiðis okkur öll, því verðbólgan hefur með beinum eða óbeinum hætti áhrif þvert á samfélagið. Hagkerfið okkar stendur vel en staðan erlendis skiptir máli Hvaða máli skiptir staða hagkerfisins? Sterk staða hagkerfisins gefur okkur færi á að halda hér uppi góðum lífskjörum. Sterkt hagkerfi er forsenda fyrir góðum kaupmætti, fullri atvinnu, stöðugri krónu og öflugu velferðarkerfi svo eitthvað sé nefnt. Spáin: Ólíkt mörgum löndum í kringum okkur er hagkerfið okkar að vaxa með fremur heilbrigðum hætti. Stóran þátt í því á endurreisn ferðaþjónustunnar og nokkuð almennt góð staða almennings. Við spáum því að frá næsta ári munum við flytja út meiri verðmæti en við flytjum inn, sem mun styðja við krónuna okkar og halda henni sterkri. Kaupmáttur okkar í útlöndum verður því enn sterkur, þ.e. það verður enn tiltölulega ódýrt að ferðast og flytja inn vörur. Samhliða vexti hagkerfisins aukast verðmæti til skiptanna og ættum við öll að njóta þess. Þó við séum eyja erum við þó ekkert eyland í þessum skilningi. Afar viðkvæm staða í þeim löndum sem við verslum hvað helst við, svo sem í Bretlandi, getur haft nokkur áhrif á okkur, til dæmis með því að minnka svigrúm fólks til ferðalaga hingað til okkar dýra lands og aukin alþjóðleg verðbólga skilar sér beint í hillur verslana hér heima. Hagur okkar allra veltur því að nokkru leyti á því hversu vel eða illa efnahagsástandið í löndunum í kringum okkar þróast. Almennt talað og ekki síst í samanburði við flest okkar viðskiptalanda sýnist okkur framtíðin hér heima björt. Það skortir vissulega ekki blikurnar á lofti og spár eiga það til að reynast misnákvæmar en ef við höldum rétt á okkar málum hér heima og umheiminum ber gæfa til að bæta ekki á ófarir sínar er ástæða til bjartsýni. Samanborið við aðstæður undanfarinna ára þurfum við vissulega að huga betur að heimilisfjármálunum, enda dýrt að vera í mikilli verðbólgu og háum vöxtum en til allrar hamingju eru mál þó að þróast í rétta átt. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Berg Gunnarsson Íslenska krónan Verðlag Fjármál heimilisins Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Það er enginn hægðarleikur að skyggnast inn í framtíðina þessa dagana. Framvinda innrásarinnar í Úkraínu, erfiðleikar í viðskiptalöndunum okkar og kjarasamningalotan framundan er meðal þess sem getur haft umtalsverð áhrif á þróun efnahagsmála hérlendis næsta kastið. Það má þó reyna og í liðinni viku birtum við í Greiningu Íslandsbanka þjóðhagsspá fyrir árin 2022-2024. Í henni er spáð fyrir um allt frá gengi krónunnar, verðbólgu og vöxtum til fjölda ferðamanna og þróunar íbúðaverðs. Tiltölulega bjartsýn Heilt yfir spáum við nokkuð bjartri tíð, ekki síst í samanburði við löndin í kringum okkur. En hvaða áhrif mun það hafa á heimilin í landinu rætist spáin okkar? Verðbólgan í rétta átt Hvaða máli skiptir verðbólgan? Verðbólga endurspeglar hvernig kostnaður við daglegt líf okkar er að þróast. Í mikilli verðbólgu verður dýrara að vera til og borga reikninga auk þess sem sparnaðurinn okkar getur rýrnað og launin dugað skemur en ella. Þess vegna veldur mikil verðbólga skaða í heimilisfjármálunum og við viljum hafa hana sem hóflegasta. Spáin: Við spáum því að 12 mánaða verðbólgan (hækkun verðlags síðustu 12 mánuði) hafi náð toppi í 9,9% í júlí síðastliðnum. Hún mældist 9,7% í ágúst og 9,3% í september. Þetta eru góðar fréttir og við spáum því að áfram dragi úr verðbólgunni næstu mánuði og hún verði komin í rétt ríflega 5% í lok næsta árs. Þegar verðbólga er meiri en launahækkanir, eins og okkur sýnist hún ætla að verða í ár, er talað um að dragi úr kaupmætti launanna okkar. Hann ætti þó að taka að vaxa á ný strax á næsta ári samhliða minnkandi verðbólgu og við ættum að þá að fá meira fyrir launin okkar. Vextir verða áfram háir Hvaða máli skipta vextir? Vextir eru leiguverð á peningum. Þegar þeir hækka verður dýrara að taka lán og betra að spara. Hversu mikið dýrara og betra fer eftir því hver verðbólgan er á sama tíma og þegar vextirnir eru hærri en verðbólgan er talað um jákvæða raunvexti. Spáin: Við spáum því að nú séum við að sigla inn í tímabil þar sem raunvextir á hávaxtareikningum verði jákvæðir í fyrsta sinn í langan tíma. Seðlabankinn beitir stýrivöxtum sínum til að hafa áhrif á aðra vexti sem okkur bjóðast og okkur þykir líklegt að þeir verði hækkaðir lítilsháttar til viðbótar. Ef allt gengur upp og hratt dregur úr verðbólgu ættu vextir að byrja að lækka að nýju upp úr miðju næsta ári. Áfram eru þó líkur á að þeir verði umtalsvert hærri en þeir voru þegar Covid stóð sem hæst. Þetta þýðir að vænlegra verður að spara en oft áður og að sama skapi dýrara að taka lán. Húsnæðislán með breytilegum vöxtum verða því áfram dýrari en í Covid sem og fastvaxtalán þegar binditíma lýkur. Þessir tiltölulega háu vextir eru skýr skilaboð um mikilvægi þess að forðast greiðsludreifingar og fleiri neyslulán og spara þess í stað fyrir útgjöldum. Stuðinu á íbúðamarkaði er lokið í bili Hvaða máli skiptir íbúðaverð? Miklar verðhækkanir á íbúðamarkaði eru stór þáttur í þeirri miklu verðbólgu sem við höfum séð upp á síðkastið. Þær gera okkur erfiðara um vik að komast inn á íbúðamarkaðinn og stækka við okkur en hafa að sama skapi aukið eignir þeirra sem eiga fasteignir og þeirra sem minnkað hafa við sig. Spáin: Okkur sýnist tímabili mikilla verðhækkana lokið. Síðustu tvo mánuði hefur hægt á hækkunum til muna og jafnvel orðið vart við verðlækkanir, einkum á sérbýli. Hvort verð muni lækka eitthvað, standa í stað eða hækka lítillega er erfitt að segja en svo virðist þó sem íbúðaverð muni frekar verða til þess að draga úr verðbólgu á næstunni en knýja hana áfram eins og undanfarin misseri. Þetta eru góðar fréttir fyrir kaupendur á markaði og sömuleiðis okkur öll, því verðbólgan hefur með beinum eða óbeinum hætti áhrif þvert á samfélagið. Hagkerfið okkar stendur vel en staðan erlendis skiptir máli Hvaða máli skiptir staða hagkerfisins? Sterk staða hagkerfisins gefur okkur færi á að halda hér uppi góðum lífskjörum. Sterkt hagkerfi er forsenda fyrir góðum kaupmætti, fullri atvinnu, stöðugri krónu og öflugu velferðarkerfi svo eitthvað sé nefnt. Spáin: Ólíkt mörgum löndum í kringum okkur er hagkerfið okkar að vaxa með fremur heilbrigðum hætti. Stóran þátt í því á endurreisn ferðaþjónustunnar og nokkuð almennt góð staða almennings. Við spáum því að frá næsta ári munum við flytja út meiri verðmæti en við flytjum inn, sem mun styðja við krónuna okkar og halda henni sterkri. Kaupmáttur okkar í útlöndum verður því enn sterkur, þ.e. það verður enn tiltölulega ódýrt að ferðast og flytja inn vörur. Samhliða vexti hagkerfisins aukast verðmæti til skiptanna og ættum við öll að njóta þess. Þó við séum eyja erum við þó ekkert eyland í þessum skilningi. Afar viðkvæm staða í þeim löndum sem við verslum hvað helst við, svo sem í Bretlandi, getur haft nokkur áhrif á okkur, til dæmis með því að minnka svigrúm fólks til ferðalaga hingað til okkar dýra lands og aukin alþjóðleg verðbólga skilar sér beint í hillur verslana hér heima. Hagur okkar allra veltur því að nokkru leyti á því hversu vel eða illa efnahagsástandið í löndunum í kringum okkar þróast. Almennt talað og ekki síst í samanburði við flest okkar viðskiptalanda sýnist okkur framtíðin hér heima björt. Það skortir vissulega ekki blikurnar á lofti og spár eiga það til að reynast misnákvæmar en ef við höldum rétt á okkar málum hér heima og umheiminum ber gæfa til að bæta ekki á ófarir sínar er ástæða til bjartsýni. Samanborið við aðstæður undanfarinna ára þurfum við vissulega að huga betur að heimilisfjármálunum, enda dýrt að vera í mikilli verðbólgu og háum vöxtum en til allrar hamingju eru mál þó að þróast í rétta átt. Höfundur er deildarstjóri Greiningar og fræðslu Íslandsbanka.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun