Vilja athygli stjórnvalda og krefjast úrbóta

Síðustu vikur hefur Vísir fjallað um myglusvepp í húsnæði og alvarlegar afleiðingar myglunnar. Fólk hefur deilt sögum sínum; lýst heilsuleysi sínu, andlegum erfiðleikum, atvinnumissi og fjármagnstapi vegna sveppsins. Allir hafa sömu sögu að segja. Ekkert öryggisnet grípur þolendur myglusvepps, engar bætur eru fyrir þá sem tapa öllum sínum eigum eða missa starfið og margir hverjir mæta skilningsleysi hjá heilbrigðiskerfinu. Fólk stendur eitt í þessari baráttu.

Í vor voru hagsmunasamtökin Gró stofnuð, sem eru samtök um tengsl heilsu við raka og myglu. Fyrir sex dögum byrjuðu samtökin að safna undirskriftum fyrir áskorun um úrræði fyrir þolendur raka og myglu í húsum. Áskorunin verður send til landlæknis og velferðarráðuneytisins og hafa nú þegar fimm hundruð manns skrifað undir.

Sveinlaug Sigurðardóttir er í stjórn samtakanna og segist vonast til að áskorunin verði til þess að farið verði í átak vegna myglusvepps.

„Við viljum að það verði hlustað á okkur, að það kvikni áhugi á okkar vandamálum og einhver fari í að skoða og skilja þennan eyðileggjandi myglusvepp. Það er hrikalega erfitt að standa svona í þessu einn og bjargarlaus. Við skorum á stjórnvöld að efla upplýsingu, úrræði og öryggisnet fyrir mjög veikt fólk.“

Sveinlaug segir fyrsta skrefið vera að efla þekkingu og rannsóknir um tengsl myglusvepps og heilsutaps. Hún segir Ísland vera eftirbát annarra landa þegar kemur að viðbrögðum heilbrigðiskerfisins og hún veit um marga sem hafa leitað utan til að fá rannsóknir og svör um veikindi sín. Aðrir senda sjálfir sýni til útlanda. Það er mjög dýrt fyrir hvern einstakling að standa í slíku.

„Það er lágmark að sú þekking og tæki og tól sem eru þó til í heiminum séu aðgengileg myglusveppasjúklingum hér á landi. Ég hef kynnt mér þetta svo vel og lengi að ég er farin að ráðleggja læknum, benda á lyf og annað sem þeir vita ekki um.“

Eftir að þekking og greining heilbrigðiskerfisins er komin í lag vill Gró að fundin verði meðferðarúrræði fyrir þann mikla fjölda sem lifir ekki eðlilegu lífi vegna veikindanna.

„Við viljum endurhæfingarsetur eða deild sem myndi sérhæfa sig í þessum málum. Við getum ekki farið á Grensás vegna rakaskemmda í húsnæði þar, hluti Reykjalundar og Heilsustofnunarinnar í Hveragerði er líka skemmdur. Það þyrfti sértækt húsnæði. Einnig þyrfti bráðabirgðahúsnæði fyrir fólk sem þarf að flytja allslaust út af heimilum sínum.“

Samtökin Gró voru stofnuð í kjölfar þess að nokkrir myglusveppaþolendur hópuðu sig saman og fóru á kaffihús.

„Sá andlegi stuðningur sem felst í því að hitta og tala við fólk í sömu stöðu er ólýsanlegur. Því það er ekkert í kerfinu sem hjálpar manni og enginn í samfélaginu veit hvernig á að bregðast við. Margir hafa mætt miklum fordómum og eru mjög feimnir við að tjá sig. Við erum sex hundruð saman í hópi á Facebook en ég veit um fjölmarga sem þora ekki að vera í þeim hópi vegna almenningsálitsins. Það má með sanni segja að myglusveppaveikindi séu tabú.“

Annað baráttumál sem Gró er með á lista sínum snýr að tryggingakerfinu á Íslandi, en engar vátryggingar ná yfir myglusveppatjón. Sveinlaug segir heilsuna þó vera í forgangi.

„Í grunninn snýst þessi vandi um heilsu fólks, þess vegna skorum við á landlækni og velferðarráðuneytið. Ef málið er þeim ekki viðkomandi, hverjum þá?“

Viðbrögð stjórnvalda 

Í maí í fyrra kom fram þingsályktunartillaga þar sem umhverfis- og auðlinda­ráðherra er falið að skipa starfshóp sem taki til heilstæðrar endurskoðunar lög og reglur á sviði byggingarmála með tilliti til myglusveppa og þess tjóns sem þeir geta valdið.

Helstu tillögur starfshópsins til úrbóta felast í aukinni fræðslu, skýrari orðanotkun í reglugerðum og skilvirkara eftirliti í byggingariðnaðinum.

Lítið er fjallað um hvernig eigi að bregðast við afleiðingum myglusvepps og því tjóni sem hann hefur nú þegar valdið fólki. Í sérkafla um réttarstöðu einstaklinga er eingöngu komið inn á fasteignakaup og bent á leiðir til að auka neytendavernd að danskri fyrirmynd. Einnig er lagt til að leigusölum verði skylt að segja frá mygluskemmdum í leiguíbúð. Ekki er fjallað um alvarleg veikindi, innbústjón og veikindarétt.

Vísir sendi fyrirspurn til ráðuneytisins til að spyrja um hvaða aðgerðir væru á dagskrá þar sem eingöngu er rætt um tillögur í skýrslunni. Í svari frá ráðuneytinu kemur fram að vinna við undirbúning eftirfylgniaðgerða standi yfir en ekki sé hægt að segja meira um næstu skref á þessari stundu.

Vísir hafði samband við Landlækni og heilbrigðisráðherra til að fá viðbrögð við áskorun Grós. Ekki náðist í heilbrigðisráðherra þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir. Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir sagði embættið ekki vera með nein sérstök viðbrögð við undirskriftasöfnuninni enda lítið sem embættið geti gert.

„Eina sem við getum gert er að hvetja fólk til að fara til lækna og biðja lækna að leiðbeina sér. Þannig virkar heilbrigðiskerfið, hvað eigum við hjá embættinu að gera? Það er fjöldinn allur af öðrum sjúkdómum þar sem orsakir eru illa þekktar – læknar og heilbrigðiskerfið þekkja og kunna ekki á alla hluti. Hér vantar hreinlega rannsóknir og það er ekki embættisins að framkvæma þær,“ segir Þórólfur