Ungur nemur, gamall … skuldar? Guðlaug Kristjánsdóttir skrifar 2. september 2014 07:00 Íslenska námslánakerfið þarfnast heildstæðrar endurskoðunar. Greiðslubyrði vegna námslána nemur nú um þriggja vikna launum ár hvert. Endurgreiðslutími hefur verið að lengjast, eftir að horfið var frá því fyrirkomulagi að fella niður lánin eftir tiltekinn tíma frá lokum náms, eða við tiltekinn aldur. Það tekur í pyngjuna að þurfa að ráðstafa hátt í eins mánaðar launum í afborganir af námsláni. Afborganirnar eru tekjutengdar, þannig að laun hafa bein áhrif á það hve mörg ár tekur að greiða lánin upp. Háar tekjur kljúfa lánið hraðar en lágar. Því lægri sem tekjur fólks eru miðað við upphæð láns, því fleiri ár spanna afborganirnar. Er það þjóðfélagslega eðlileg staða, að lágtekjufólk beri skuldir af námi almennt lengur en aðrir? Í landi þar sem kynbundinn launamunur er viðvarandi, getur slíkt ástand þýtt að konur beri námsskuldir að jafnaði lengur en karlar. Viljum við það? Nú er svo komið að námsskuldir fylgja fólki inn í ellina. Ekki bara út starfsævina, heldur lífið allt. Hvenær var sú ákvörðun tekin að það væri æskilegt? Líklegast aldrei, enda falla heimildir til undanþágu frá afborgunum vegna bágrar fjárhagsstöðu til dæmis niður þegar lífeyrisaldri er náð. Þannig fer öryrki sem hefur verið undanþeginn greiðslum aftur að fá til sín greiðsluseðla þegar hann breytist í lífeyrisþega. Lög gera með öðrum orðum ekki ráð fyrir því að aldraðir skuldi námslán. BHM gerir athugasemdir við það verklag að veita stuðning vegna barneigna á námsárum á formi hækkaðs láns sem síðan þarf að greiða til baka. Almennt eru ekki gerðar kröfur um endurgreiðslur barnabóta til samfélagsins, nema í gegnum skatta. Svipað má segja um húsnæðisstuðning, sem einnig er veittur á formi hækkaðs láns til námsmanna. Hærra lán lengir greiðslutíma, þannig að sú staða getur komið upp að fólk sé í raun enn að greiða til baka húsnæðis- og barnabætur um áttrætt. Og þá helst kannski gamlar konur. Lenging endurgreiðslutíma endurspeglar að lokum þá staðreynd að laun háskólamenntaðra á Íslandi vega ekki upp tilkostnað við öflun menntunar. Það dæmi gengur ekki upp og því þarf að breyta. Allar ákvarðanir, hvort sem þær birtast í aðgerðum eða aðgerðaleysi eru stefnumótandi. Nú er þörf á markvissri skoðun á námslánakerfi Íslendinga þannig að það komist í sómasamlegt horf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 20.04.2024 Halldór Laskað stýri, léleg vél og lekur bátur Sigurður Páll Jónsson Skoðun Fé, fæða og fjármálaáætlun Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Samkvæmt Umboðsmanni Alþingis eru lög um hvalveiðar úrelt Henry Alexander Henrysson Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst Skoðun Fyrirliði Íslands Helena Ólafsdóttir Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir Skoðun Um sjálfstæði þjóðar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fyrirliði Íslands Helena Ólafsdóttir skrifar Skoðun Samkvæmt Umboðsmanni Alþingis eru lög um hvalveiðar úrelt Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fé, fæða og fjármálaáætlun Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Laskað stýri, léleg vél og lekur bátur Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun #Katrín er minn forseti Elín Hirst skrifar Skoðun Svart er það og yfirgangur mikill Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Um sjálfstæði þjóðar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Skapandi ónákvæmni tveggja hagfræðinga Sirrý Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Af hverju Helgu Þórisdóttur? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Sjá meira
Íslenska námslánakerfið þarfnast heildstæðrar endurskoðunar. Greiðslubyrði vegna námslána nemur nú um þriggja vikna launum ár hvert. Endurgreiðslutími hefur verið að lengjast, eftir að horfið var frá því fyrirkomulagi að fella niður lánin eftir tiltekinn tíma frá lokum náms, eða við tiltekinn aldur. Það tekur í pyngjuna að þurfa að ráðstafa hátt í eins mánaðar launum í afborganir af námsláni. Afborganirnar eru tekjutengdar, þannig að laun hafa bein áhrif á það hve mörg ár tekur að greiða lánin upp. Háar tekjur kljúfa lánið hraðar en lágar. Því lægri sem tekjur fólks eru miðað við upphæð láns, því fleiri ár spanna afborganirnar. Er það þjóðfélagslega eðlileg staða, að lágtekjufólk beri skuldir af námi almennt lengur en aðrir? Í landi þar sem kynbundinn launamunur er viðvarandi, getur slíkt ástand þýtt að konur beri námsskuldir að jafnaði lengur en karlar. Viljum við það? Nú er svo komið að námsskuldir fylgja fólki inn í ellina. Ekki bara út starfsævina, heldur lífið allt. Hvenær var sú ákvörðun tekin að það væri æskilegt? Líklegast aldrei, enda falla heimildir til undanþágu frá afborgunum vegna bágrar fjárhagsstöðu til dæmis niður þegar lífeyrisaldri er náð. Þannig fer öryrki sem hefur verið undanþeginn greiðslum aftur að fá til sín greiðsluseðla þegar hann breytist í lífeyrisþega. Lög gera með öðrum orðum ekki ráð fyrir því að aldraðir skuldi námslán. BHM gerir athugasemdir við það verklag að veita stuðning vegna barneigna á námsárum á formi hækkaðs láns sem síðan þarf að greiða til baka. Almennt eru ekki gerðar kröfur um endurgreiðslur barnabóta til samfélagsins, nema í gegnum skatta. Svipað má segja um húsnæðisstuðning, sem einnig er veittur á formi hækkaðs láns til námsmanna. Hærra lán lengir greiðslutíma, þannig að sú staða getur komið upp að fólk sé í raun enn að greiða til baka húsnæðis- og barnabætur um áttrætt. Og þá helst kannski gamlar konur. Lenging endurgreiðslutíma endurspeglar að lokum þá staðreynd að laun háskólamenntaðra á Íslandi vega ekki upp tilkostnað við öflun menntunar. Það dæmi gengur ekki upp og því þarf að breyta. Allar ákvarðanir, hvort sem þær birtast í aðgerðum eða aðgerðaleysi eru stefnumótandi. Nú er þörf á markvissri skoðun á námslánakerfi Íslendinga þannig að það komist í sómasamlegt horf.
Skoðun Samkvæmt Umboðsmanni Alþingis eru lög um hvalveiðar úrelt Henry Alexander Henrysson skrifar
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar