Um skipun dómara Pétur Dam Leifsson skrifar 1. október 2015 07:00 Umsögn dómnefndar um skipun dómara frá 22. september sl., hefur vakið upp umræður í samfélaginu fyrir ýmissa hluta sakir og þann 25. september birtist síðan viðtal á RÚV við innanríkisráðherra af því tilefni. Í viðtalinu við ráðherra kom fram að hún væri hissa á niðurstöðu dómnefndar auk þess sem hún virtist hafa áhyggjur af rýrum hlut kvenna bæði í dómnefndinni og í Hæstarétti og um þetta get ég fullkomlega samsinnt ráðherranum. Hins vegar þykja mér kvíðvænleg ummæli ráðherra í þá veru að öðru hvoru hafi „komið upp spurningar hvort það sé ástæða til að skoða þetta ferli upp á nýtt. Hvort það sé sjónarmið uppi um að ráðherra hafi úr einhverju að spila þegar verið er að velja.“ Verða ummælin naumast skilin öðruvísi en svo að ráðherrann sé að gæla við þá hugmynd að ráðherra fái á ný aukið hlutverk við val á dómurum. Slíkt afturhvarf væri þó alls engin lausn heldur aðeins afturför frá núverandi fyrirkomulagi sem sett var á að gefnu tilefni árið 2010 um að fjölskipuð, fagleg og óháð dómnefnd veldi almennt dómara eftir faglegt umsóknarferli. Með því er þó ekki sagt að gildandi fyrirkomulag sé fullkomið eða megi ekki að sæta málefnalegri gagnrýni.Ráðherraræði við val á dómurum fullreynt Sú lagabreyting sem gerð var árið 2010 í þá veru að dómnefndin gæti bundið hendur ráðherra við val á dómurum var afar mikilvæg og nauðsynleg. Ráðherrar skipta vissulega afar miklu í okkar stjórnskipun og þjóðfélagi almennt þar sem þeir annast um stefnumótun og taka pólitískar ákvarðanir. Í réttarríki á val á dómurum, eins og viðurkennt var með lögunum frá 2010, hins vegar ekki að vera ákvörðun sem byggð er á pólitískum forsendum, heldur faglegum, og á skipun dómnefndarinnar sem og vald hennar í þessum efnum nú að endurspegla einmitt þetta. Hér áður fyrr höfðu ráðherrar hins vegar þetta vald með höndum og eins og menn muna vísast ríkti of oft lítil sátt í samfélaginu um meðferð þeirra á því valdi eftir umdeildar skipanir þar sem fagleg álit dómnefnda voru sniðgengin. En þrátt fyrir þetta ber þó enn á sjónarmiðum í þá veru að ráðherrar séu best til þess fallnir að velja dómara þrátt fyrir að ljóst megi vera að engin haldbær málefnaleg rök standi til þess. Margnefnd sjónarmið um pólitíska ábyrgð ráðherra í þessu samhengi eru í raun þýðingarlaus og skapa takmarkað aðhald eins og söguleg dæmi því miður sýndu og sjónarmiðum um að ráðherra þurfi þó a.m.k. að hafa „úr einhverju að spila“ er nú einmitt ágætlega þjónað í gildandi lögum þar sem ráðherra getur við sérstakar aðstæður vísað umdeildu vali dómnefndar til Alþingis og tilnefnt annan umsækjanda þar sem málið fær þá umfjöllun.Lausnin er fjölskipaðri, faglegri og óháðari dómnefnd Ekki verður því þó haldið hér fram að núverandi fyrirkomulag sé yfir gagnrýni hafið og skal hér aðeins getið um fáein atriði. Í fyrsta lagi er vert að huga að samsetningu dómnefndarinnar og m.a. í þá veru að tryggt verði að eðlilegt hlutfall nefndarmanna af báðum kynjum sitji jafnan í dómnefnd sem er sjálfsagt og eðlilegt. Þá er ókostur að enginn fulltrúi fræðasamfélagsins sé nú í dómnefndinni sem kann að leiða til þess að umsækjendur með slíkan bakgrunn standi höllum fæti miðað við aðra hópa umsækjenda, t.d. þar sem þekkingu skortir við mat á umsóknum þeirra og mögulega einnig á þýðingu þekkingar á alþjóðalögum við dómstörf. Í öðru lagi ætti að áskilja að dómnefndin tilnefni jafnan dómaraefnið úr hópi hæfustu umsækjenda, en því miður hefur borið á því í seinni tíð að nefndin rísi ekki undir því hlutverki og telji ráðherra betur til þess fallinn að velja á milli hæfustu umsækjendanna. Sú nálgun felur þó aðeins í sér að fela slíka faglega ákvörðun stjórnmálamanni sem hefur minni faglega burði til þess en dómnefndin auk þess sem pólitískar forsendur kunna þá að blandast inn í val á dómara sem naumast getur talist æskilegt. Skiptir nú miklu máli að ræða opinskátt og faglega um þessi mál en forðast ber að leita lausna í draugum fortíðar. Horfum fremur fram á við með það hvernig gera má núverandi fyrirkomulag betra með enn fjölskipaðri, faglegri og óháðari dómnefnd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun Konur sem eiga ekki að eignast börn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kjósum Helgu Þórisdóttur Ragnheiður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Má brjóta lög? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Að skilja íslenskt félagslegt viðmið Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Traust og gagnsæi Halldór Auðar Svansson skrifar Skoðun Framtíð Dalanna heillar Garðar Freyr Vilhjálmsson skrifar Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar Skoðun Öryggisógnir í breyttum heimi Jóhann Friðrik Friðriksson skrifar Skoðun Höfnum óeðlilegri hagnýtingu sjálfboðaliða Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Að skilja faglega Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Umsögn dómnefndar um skipun dómara frá 22. september sl., hefur vakið upp umræður í samfélaginu fyrir ýmissa hluta sakir og þann 25. september birtist síðan viðtal á RÚV við innanríkisráðherra af því tilefni. Í viðtalinu við ráðherra kom fram að hún væri hissa á niðurstöðu dómnefndar auk þess sem hún virtist hafa áhyggjur af rýrum hlut kvenna bæði í dómnefndinni og í Hæstarétti og um þetta get ég fullkomlega samsinnt ráðherranum. Hins vegar þykja mér kvíðvænleg ummæli ráðherra í þá veru að öðru hvoru hafi „komið upp spurningar hvort það sé ástæða til að skoða þetta ferli upp á nýtt. Hvort það sé sjónarmið uppi um að ráðherra hafi úr einhverju að spila þegar verið er að velja.“ Verða ummælin naumast skilin öðruvísi en svo að ráðherrann sé að gæla við þá hugmynd að ráðherra fái á ný aukið hlutverk við val á dómurum. Slíkt afturhvarf væri þó alls engin lausn heldur aðeins afturför frá núverandi fyrirkomulagi sem sett var á að gefnu tilefni árið 2010 um að fjölskipuð, fagleg og óháð dómnefnd veldi almennt dómara eftir faglegt umsóknarferli. Með því er þó ekki sagt að gildandi fyrirkomulag sé fullkomið eða megi ekki að sæta málefnalegri gagnrýni.Ráðherraræði við val á dómurum fullreynt Sú lagabreyting sem gerð var árið 2010 í þá veru að dómnefndin gæti bundið hendur ráðherra við val á dómurum var afar mikilvæg og nauðsynleg. Ráðherrar skipta vissulega afar miklu í okkar stjórnskipun og þjóðfélagi almennt þar sem þeir annast um stefnumótun og taka pólitískar ákvarðanir. Í réttarríki á val á dómurum, eins og viðurkennt var með lögunum frá 2010, hins vegar ekki að vera ákvörðun sem byggð er á pólitískum forsendum, heldur faglegum, og á skipun dómnefndarinnar sem og vald hennar í þessum efnum nú að endurspegla einmitt þetta. Hér áður fyrr höfðu ráðherrar hins vegar þetta vald með höndum og eins og menn muna vísast ríkti of oft lítil sátt í samfélaginu um meðferð þeirra á því valdi eftir umdeildar skipanir þar sem fagleg álit dómnefnda voru sniðgengin. En þrátt fyrir þetta ber þó enn á sjónarmiðum í þá veru að ráðherrar séu best til þess fallnir að velja dómara þrátt fyrir að ljóst megi vera að engin haldbær málefnaleg rök standi til þess. Margnefnd sjónarmið um pólitíska ábyrgð ráðherra í þessu samhengi eru í raun þýðingarlaus og skapa takmarkað aðhald eins og söguleg dæmi því miður sýndu og sjónarmiðum um að ráðherra þurfi þó a.m.k. að hafa „úr einhverju að spila“ er nú einmitt ágætlega þjónað í gildandi lögum þar sem ráðherra getur við sérstakar aðstæður vísað umdeildu vali dómnefndar til Alþingis og tilnefnt annan umsækjanda þar sem málið fær þá umfjöllun.Lausnin er fjölskipaðri, faglegri og óháðari dómnefnd Ekki verður því þó haldið hér fram að núverandi fyrirkomulag sé yfir gagnrýni hafið og skal hér aðeins getið um fáein atriði. Í fyrsta lagi er vert að huga að samsetningu dómnefndarinnar og m.a. í þá veru að tryggt verði að eðlilegt hlutfall nefndarmanna af báðum kynjum sitji jafnan í dómnefnd sem er sjálfsagt og eðlilegt. Þá er ókostur að enginn fulltrúi fræðasamfélagsins sé nú í dómnefndinni sem kann að leiða til þess að umsækjendur með slíkan bakgrunn standi höllum fæti miðað við aðra hópa umsækjenda, t.d. þar sem þekkingu skortir við mat á umsóknum þeirra og mögulega einnig á þýðingu þekkingar á alþjóðalögum við dómstörf. Í öðru lagi ætti að áskilja að dómnefndin tilnefni jafnan dómaraefnið úr hópi hæfustu umsækjenda, en því miður hefur borið á því í seinni tíð að nefndin rísi ekki undir því hlutverki og telji ráðherra betur til þess fallinn að velja á milli hæfustu umsækjendanna. Sú nálgun felur þó aðeins í sér að fela slíka faglega ákvörðun stjórnmálamanni sem hefur minni faglega burði til þess en dómnefndin auk þess sem pólitískar forsendur kunna þá að blandast inn í val á dómara sem naumast getur talist æskilegt. Skiptir nú miklu máli að ræða opinskátt og faglega um þessi mál en forðast ber að leita lausna í draugum fortíðar. Horfum fremur fram á við með það hvernig gera má núverandi fyrirkomulag betra með enn fjölskipaðri, faglegri og óháðari dómnefnd.
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun
Skoðun Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Grunnskóli á krossgötum Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Árnadóttir,Þóra Geirlaug Bjartmarsdóttir Skoðun
Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson Skoðun