Þórólfur: Ofnýting ferðamannaauðlindarinnar verði Íslendingum að falli Sunna Karen Sigurþórsdóttir skrifar 15. desember 2016 08:31 Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu en auðvelt er að koma í veg fyrir það, segir Þórólfur Matthíasson. vísir/gva Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu ef fram fer sem horfir og því er mikilvægt að líta aftur til sögunnar og rifja upp ófarir fyrri ára þegar Íslendingar fóru fram úr sér á góðæristímum með ofnýtingu auðlinda. Sú dapra sviðsmynd þarf hins vegar ekki að verða aftur að veruleika. Þetta segir Þórólfur Matthíasson, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, í pistli sem hann ritar í Fréttablaðið í dag. Þar segir hann að ef haldið verði áfram að ofnýta ferðamannaauðlindina bendi flest til annars efnahagshruns. „Þeir sem muna ófarir fyrri ára eru þegar farnir að tala um að nýtt hrun sé í uppsiglingu. Að flugfélögin munu ofnýta ferðamannauðlindina með sama hætti og útgerðin ofnýtti síldina og þorskinn og fjármálavíkingarnir trúgirni erlendra sparifjáreigenda,“ segir Þórólfur. „Að gengi krónunnar muni hækka uns ferðamenn finni sér aðra afþreyingu en að láta okra á sér á Íslandi. Að gengi krónunnar muni hækka uns hátækifyrirtæki og tölvuleikaframleiðendur flytja starfsemi úr landi. Að gengi krónunnar muni þrengja að útflutningsstarfsemi. Að gengi krónunnar verði svo hátt að útflutningsfyrirtækin pakki saman og hverfi til annarra landa eða leggi upp laupana,“ bætir hann við.Ofsókn alltaf orðið Íslendingum að falli Þórólfur byrjar á að rifja upp góðærið árið 1960 þegar miklar framfarir urðu í veiðum og vinnslu síldar. Þá hafi hafist gríðarleg sókn í norsku sumargotssíldina og gjaldeyrir byrjað að streyma inn til landsins og gengi krónunnar styrkst. „En síldarstofninn stóð ekki af sér ofsókn Íslendinga, Norðmanna og Rússa og hrundi árið 1968. Íslensk stjórnvöld brugðust við með tveimur 50 prósenta gengisfellingum og stórfelldum millifærslum og niðurskurði. Raungengi og lífskjör hröpuðu.“ Næsta góðæri hafi komið í kjölfar útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50 og 200 sjómílur árið 1972 og 1975 en því fylgdi mikil fjárfesting í skuttogurum og hafnarmannvirkjum. „En að því kom að þorskstofninn þoldi ekki ofsóknina og var að hruni kominn upp úr 1982-3. Eftir raungengisris komu timburmennirnir með tilheyrandi lífskjaraskerðingu og atvinnuleysi,“ segir Þórólfur. Þessu hafi fylgt lífskjaraskerðing og atvinnuleysi. Þórólfur segir óþarfa að rekja þá sögu þegar útrás fjármálavíkinganna með stuðningi forsetaembættis og annarra stjórnvalda hafi hafist árið 2000. „Það ferðalag einkenndist af ofrisi krónunnar og harkalegu falli.“Einfaldast að hækka gistinátta- og komugjald Þessi upprifjun sýni okkur það að þessi dapra sviðsmynd geti orðið að veruleika, en að hún þurfi þess ekki. „Ef það á að koma í veg fyrir ofris og fall krónunnar verður að hækka kostnað þeirra fyrirtækja sem stunda ferðamannarányrkju án þess að hækka um leið kostnað allra annarra fyrirtækja. Það er hægt, en ekki með því að láta gengið hækka og hækka,“ segir hann. Þórólfur segir einföldustu og nærtækustu aðferðina að hækka komugjöld til landsins, hækka gistináttagjald og setja virðisaukaskatt á gistiþjónustu og veitingaþjónustu í hærra þrep þess skatts. „Séu þessar aðgerðir útfærðar með réttum hætti ætti að vera möguleiki að reka sjálfbæra ferðaþjónustu og fjölbreytta útflutningsvöruframleiðslu hér á landi án þess að ferðaþjónustan eyðileggi rekstrargrundvöll annarra útflutningsgreina. Sé ekkert að gert er hætt við nýrri sveiflu raungengis og lífskjara.“Pistil Þórólfs má sjá í heild sinni hér. Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Stöð 2+ lækkar verð Neytendur Þrjú atriði til að auka á sjálfsöryggið okkar í vinnunni Atvinnulíf Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Viðskipti innlent Enn ekkert að frétta af félagi sem þúsundir Íslendinga eiga kröfu á Neytendur Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Viðskipti innlent Tók fimm mánuði að byrja að tala íslensku Atvinnulíf Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Viðskipti innlent Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Viðskipti innlent Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Viðskipti innlent Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Viðskipti innlent Fleiri fréttir Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Bein útsending: Hrein tækifæri í orkumálum Fljúga til Wales í haust í tengslum við landsleikina Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Edda og Helgi bætast í hóp eigenda Expectus Segir frumvarp um húsaleigulög geta leitt til hærra leiguverðs Tekur við stöðu rekstrarstjóra Stöðvar 2 Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Eyjólfur vill halda formennsku áfram Tekur við stöðu forstjóra Securitas Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Bankaráðið sakar bankasýsluna um aðdróttanir Guðbjörg orðin pítsudrottning Ritskoðaður bjór fær blessun ÁTVR Annað markaðsleyfi í höfn í Bandaríkjunum Spánski verður Daisy Lilja leiðir nýja markaðs- og sjálfbærnideild Sýnar Byggingaframkvæmdir óralangt frá settum markmiðum Taka við stjórnendastöðum hjá Advania Benedikt tekur við af Andrési hjá SVÞ Tveir stjórnarmenn og forstjóri lögðu til milljarð Loftleiðir með þrjár þotur í lúxusflugi fyrir ríka fólkið Viðræður vegna kaupa á Lyfju að hefjast Dómari þarf ekki að víkja vegna fjölskyldutengsla í máli feðga Skorti heildarmynd í Landsbankamálinu Innkalla kjúkling vegna gruns um salmonellu Markaðstorg með raforku spretta upp Sjá meira
Nýtt hrun gæti verið í uppsiglingu ef fram fer sem horfir og því er mikilvægt að líta aftur til sögunnar og rifja upp ófarir fyrri ára þegar Íslendingar fóru fram úr sér á góðæristímum með ofnýtingu auðlinda. Sú dapra sviðsmynd þarf hins vegar ekki að verða aftur að veruleika. Þetta segir Þórólfur Matthíasson, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands, í pistli sem hann ritar í Fréttablaðið í dag. Þar segir hann að ef haldið verði áfram að ofnýta ferðamannaauðlindina bendi flest til annars efnahagshruns. „Þeir sem muna ófarir fyrri ára eru þegar farnir að tala um að nýtt hrun sé í uppsiglingu. Að flugfélögin munu ofnýta ferðamannauðlindina með sama hætti og útgerðin ofnýtti síldina og þorskinn og fjármálavíkingarnir trúgirni erlendra sparifjáreigenda,“ segir Þórólfur. „Að gengi krónunnar muni hækka uns ferðamenn finni sér aðra afþreyingu en að láta okra á sér á Íslandi. Að gengi krónunnar muni hækka uns hátækifyrirtæki og tölvuleikaframleiðendur flytja starfsemi úr landi. Að gengi krónunnar muni þrengja að útflutningsstarfsemi. Að gengi krónunnar verði svo hátt að útflutningsfyrirtækin pakki saman og hverfi til annarra landa eða leggi upp laupana,“ bætir hann við.Ofsókn alltaf orðið Íslendingum að falli Þórólfur byrjar á að rifja upp góðærið árið 1960 þegar miklar framfarir urðu í veiðum og vinnslu síldar. Þá hafi hafist gríðarleg sókn í norsku sumargotssíldina og gjaldeyrir byrjað að streyma inn til landsins og gengi krónunnar styrkst. „En síldarstofninn stóð ekki af sér ofsókn Íslendinga, Norðmanna og Rússa og hrundi árið 1968. Íslensk stjórnvöld brugðust við með tveimur 50 prósenta gengisfellingum og stórfelldum millifærslum og niðurskurði. Raungengi og lífskjör hröpuðu.“ Næsta góðæri hafi komið í kjölfar útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50 og 200 sjómílur árið 1972 og 1975 en því fylgdi mikil fjárfesting í skuttogurum og hafnarmannvirkjum. „En að því kom að þorskstofninn þoldi ekki ofsóknina og var að hruni kominn upp úr 1982-3. Eftir raungengisris komu timburmennirnir með tilheyrandi lífskjaraskerðingu og atvinnuleysi,“ segir Þórólfur. Þessu hafi fylgt lífskjaraskerðing og atvinnuleysi. Þórólfur segir óþarfa að rekja þá sögu þegar útrás fjármálavíkinganna með stuðningi forsetaembættis og annarra stjórnvalda hafi hafist árið 2000. „Það ferðalag einkenndist af ofrisi krónunnar og harkalegu falli.“Einfaldast að hækka gistinátta- og komugjald Þessi upprifjun sýni okkur það að þessi dapra sviðsmynd geti orðið að veruleika, en að hún þurfi þess ekki. „Ef það á að koma í veg fyrir ofris og fall krónunnar verður að hækka kostnað þeirra fyrirtækja sem stunda ferðamannarányrkju án þess að hækka um leið kostnað allra annarra fyrirtækja. Það er hægt, en ekki með því að láta gengið hækka og hækka,“ segir hann. Þórólfur segir einföldustu og nærtækustu aðferðina að hækka komugjöld til landsins, hækka gistináttagjald og setja virðisaukaskatt á gistiþjónustu og veitingaþjónustu í hærra þrep þess skatts. „Séu þessar aðgerðir útfærðar með réttum hætti ætti að vera möguleiki að reka sjálfbæra ferðaþjónustu og fjölbreytta útflutningsvöruframleiðslu hér á landi án þess að ferðaþjónustan eyðileggi rekstrargrundvöll annarra útflutningsgreina. Sé ekkert að gert er hætt við nýrri sveiflu raungengis og lífskjara.“Pistil Þórólfs má sjá í heild sinni hér.
Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Stöð 2+ lækkar verð Neytendur Þrjú atriði til að auka á sjálfsöryggið okkar í vinnunni Atvinnulíf Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Viðskipti innlent Enn ekkert að frétta af félagi sem þúsundir Íslendinga eiga kröfu á Neytendur Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Viðskipti innlent Tók fimm mánuði að byrja að tala íslensku Atvinnulíf Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Viðskipti innlent Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Viðskipti innlent Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Viðskipti innlent Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Viðskipti innlent Fleiri fréttir Opna verslun á Keflavíkurflugvelli þar sem Arion var áður Bein útsending: Hraunflæðihermar og hönnun hraunvarna Hafa náð nýjum sölusamningi í Bandaríkjunum Framkvæmdastjóri Jafnréttisstofu til Visku Bein útsending: Hrein tækifæri í orkumálum Fljúga til Wales í haust í tengslum við landsleikina Þau vilja stýra Framkvæmdasýslunni – Ríkiseignum Edda og Helgi bætast í hóp eigenda Expectus Segir frumvarp um húsaleigulög geta leitt til hærra leiguverðs Tekur við stöðu rekstrarstjóra Stöðvar 2 Fasteignamarkaðurinn hitnar en framkvæmdum fækkar Eyjólfur vill halda formennsku áfram Tekur við stöðu forstjóra Securitas Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Bankaráðið sakar bankasýsluna um aðdróttanir Guðbjörg orðin pítsudrottning Ritskoðaður bjór fær blessun ÁTVR Annað markaðsleyfi í höfn í Bandaríkjunum Spánski verður Daisy Lilja leiðir nýja markaðs- og sjálfbærnideild Sýnar Byggingaframkvæmdir óralangt frá settum markmiðum Taka við stjórnendastöðum hjá Advania Benedikt tekur við af Andrési hjá SVÞ Tveir stjórnarmenn og forstjóri lögðu til milljarð Loftleiðir með þrjár þotur í lúxusflugi fyrir ríka fólkið Viðræður vegna kaupa á Lyfju að hefjast Dómari þarf ekki að víkja vegna fjölskyldutengsla í máli feðga Skorti heildarmynd í Landsbankamálinu Innkalla kjúkling vegna gruns um salmonellu Markaðstorg með raforku spretta upp Sjá meira