Skammdegisþunglyndið hvolfist yfir Jakob Bjarnar skrifar 26. september 2016 09:55 Valgerður Margrét og Anna Kristín. Í stefnir að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. visir/gva/getty Nú þegar daginn styttir hvolfist skammdegisþunglyndið yfir hjá þeim sem eiga við þann vanda að stríða. Þetta er vandi sem fólk ætti ekki að vanmeta. Þegar að er gáð kemur reyndar á óvart að erfðafræðilega eru Íslendingar býsna vel í stakk búnir til að takast á við þennan vanda, þá í samanburði við aðrar þjóðir. Vísir ræddi sálfræðinginn Önnu Kristínu Cartesegna um skammdegisþunglyndi, en hún, ásamt Valgerði Margréti Magnúsdóttur hjúkrunarfræðingi gengst fyrir námskeiði um þennan svarta hund sem svo margir eiga við að etja.Íslendingar hafa aðlagast myrkrinu Reyndar er það svo að skammdegisþunglyndi er í öllum samanburði tiltölulega sjaldgæft á Íslandi, í öllum samanburði, segir Anna Kristín. „Algengi þess um 3,5%. Þunglyndi sem er óháð árstíðum er hins vegar mun algengara, búast má við því að um 15-25 prósent fólks finni fyrir því einhvern tíman á ævinni.“ Anna Kristín segir að rökrétt ályktun að draga væri sú að telja skammdegisþunglyndi algengara hér á landi en sunnar á hnettinum vegna skorts á dagsbirtu yfir vetrarmánuðina. „Hins vegar benda rannsóknir til þess að skammdegisþunglyndi sé um helmingi sjaldgæfara hér á landi en til dæmis á austurströnd Bandaríkjanna sem liggur sunnar en Ísland. Frekari rannsóknir virðast styðja hugmyndir um að Íslendingar hafi náð að aðlagast myrkrinu og búi erfðafræðilega yfir betra þoli gagnvart því en aðrar þjóðir.“Þunglyndi einn erfiðasti og dýrasti vandi sem við er að etja Þannig er ekki hægt að segja, í ljósi þeirra rannsókna sem Anna vísar til, að þessi vandi sé stórkostlega vanmetinn á Íslandi. Og það sem meira er: „Rannsóknir benda til þess að við séum sterkari en aðrar þjóðir á svipuðum breiddargráðum. Hins vegar greinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnun frá því að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. Í því samhengi er þunglyndi allavega ekki ofmetinn vandi og mikilvægt er að fyrirbyggja að það geri vart við sig yfir höfuð. Hjá þeim sem þekkja þunglyndi er mikilvægt að koma í veg fyrir bakslög.“Valgerður Margrét og Anna Kristín vilja brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar.visir/gvaEn, er einhver munur á skammdegisþunglyndi og öðru þunglyndi? „Skammdegisþunglyndi getur verið mjög svipað almennu þunglyndi. Munurinn er að það er árstíðabundið og virðist frekar stjórnast af dagsbirtu. Það byrjar og endar á svipuðum tíma árlega; hefst yfirleitt á haust/vetrarmánuðum og hverfur á vormánuðum. Annað þunglyndi getur gert vart við sig á hvaða tíma sem er og er þá frekar tengt aðstæðum í lífi einstaklingsins eins og álagi, sjúkdómum og áföllum.“Einkennin Einkennin þau þegar skammdegisþunglyndið lætur á sér kræla, sem mjög mikilvægt er að fólk sé vakandi fyrir, eru eftirfarandi: - depurð og/eða áhugaleysi - vanvirkni - pirringur - orkuleysi - matarlyst og svefnþörf geta aukistHreyfing virkar sem bestu lyfEr eitthvað sem fólk á einkum að varast? „Það skiptir máli að þekkja sig vel og vera vakandi fyrir óhjálplegri hegðun sem einkennir þunglyndi, eins og að loka sig af, tapa rútínu og reglu í mataræði og svefni.“ Mjög mikilvægt er að fólk bregðist við ef það telur sig kannast við þessi einkenni. „Vanvirkni er stór viðhaldandi þáttur í þunglyndi svo dagleg hreyfing getur brotið upp vítahringinn hjá mörgum. Kröftug hreyfing virðist virka jafn vel og þunglyndislyf og er laus við aukaverkanir,“ segir Anna Kristín. Hún segir jafnframt að gott geti verið fyrir þá sem þjást af skammdegisþunglyndi að nota dagsbirtulampa daglega.Að brjóta upp vítahringinn „Ef fólk veit hvað það þarf að gera til að láta sér líða betur en fær sig ekki til þess getur verið gott að leita faglegrar aðstoðar. Rannsóknir benda til þess að hugræn atferlismeðferð virki vel sem fyrsta úrræði við þunglyndi. Í alvarlegum tilvikum getur þurft lyfjameðferð ásamt sálfræðimeðferð.“ Eins og áður sagði ætla þær Anna Kristín og Valgerður Margrét að gangast fyrir námskeiði fyrir þá sem telja sig eiga við þennan vanda að etja. „Við erum að fara af stað með námskeið þar sem megináhersla verður lögð á leiðir til að brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar. Við mælum með námskeiðinu fyrir alla sem þekkja þunglyndi og langar til að læra að nota hugræna atferlismeðferð til að komast út úr því og vilja koma í veg fyrir bakslag.“ Mest lesið „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn Innlent Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Innlent Svipar til gamalla óupplýstra rána Innlent Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert Innlent Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Innlent Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Innlent Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Innlent Fleiri fréttir Vélsleðamaður lenti í snjóflóði Kvöldfréttir Stöðvar 2 Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Bjartur skírdagur fram undan í höfuðborginni Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Vilja koma böndum á bókhald trúfélaga Ferðaóðir Íslendingar þyrpast í ferðalög innanlands sem utan Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Hátt í hundrað dauðsföll á þremur árum Týndi vinningshafinn gaf sig fram og græddi níu milljónir Felldu úr gildi friðlýsingu en mátu Mumma ekki vanhæfan Kvöldfréttir Stöðvar 2 Býr á Íslandi en dæmd í sex ára fangelsi í Rússlandi Eldur í Hafnarfirði Haraldur mátti ekki hækka launin en Sigríður ekki heldur lækka þau Læknafélagið mótfallið lögleiðingu dánaraðastoðar „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Sjá meira
Nú þegar daginn styttir hvolfist skammdegisþunglyndið yfir hjá þeim sem eiga við þann vanda að stríða. Þetta er vandi sem fólk ætti ekki að vanmeta. Þegar að er gáð kemur reyndar á óvart að erfðafræðilega eru Íslendingar býsna vel í stakk búnir til að takast á við þennan vanda, þá í samanburði við aðrar þjóðir. Vísir ræddi sálfræðinginn Önnu Kristínu Cartesegna um skammdegisþunglyndi, en hún, ásamt Valgerði Margréti Magnúsdóttur hjúkrunarfræðingi gengst fyrir námskeiði um þennan svarta hund sem svo margir eiga við að etja.Íslendingar hafa aðlagast myrkrinu Reyndar er það svo að skammdegisþunglyndi er í öllum samanburði tiltölulega sjaldgæft á Íslandi, í öllum samanburði, segir Anna Kristín. „Algengi þess um 3,5%. Þunglyndi sem er óháð árstíðum er hins vegar mun algengara, búast má við því að um 15-25 prósent fólks finni fyrir því einhvern tíman á ævinni.“ Anna Kristín segir að rökrétt ályktun að draga væri sú að telja skammdegisþunglyndi algengara hér á landi en sunnar á hnettinum vegna skorts á dagsbirtu yfir vetrarmánuðina. „Hins vegar benda rannsóknir til þess að skammdegisþunglyndi sé um helmingi sjaldgæfara hér á landi en til dæmis á austurströnd Bandaríkjanna sem liggur sunnar en Ísland. Frekari rannsóknir virðast styðja hugmyndir um að Íslendingar hafi náð að aðlagast myrkrinu og búi erfðafræðilega yfir betra þoli gagnvart því en aðrar þjóðir.“Þunglyndi einn erfiðasti og dýrasti vandi sem við er að etja Þannig er ekki hægt að segja, í ljósi þeirra rannsókna sem Anna vísar til, að þessi vandi sé stórkostlega vanmetinn á Íslandi. Og það sem meira er: „Rannsóknir benda til þess að við séum sterkari en aðrar þjóðir á svipuðum breiddargráðum. Hins vegar greinir Alþjóðaheilbrigðismálastofnun frá því að þunglyndi almennt sé og verði eitt þyngsta og dýrasta vandamálið á heimsvísu. Í því samhengi er þunglyndi allavega ekki ofmetinn vandi og mikilvægt er að fyrirbyggja að það geri vart við sig yfir höfuð. Hjá þeim sem þekkja þunglyndi er mikilvægt að koma í veg fyrir bakslög.“Valgerður Margrét og Anna Kristín vilja brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar.visir/gvaEn, er einhver munur á skammdegisþunglyndi og öðru þunglyndi? „Skammdegisþunglyndi getur verið mjög svipað almennu þunglyndi. Munurinn er að það er árstíðabundið og virðist frekar stjórnast af dagsbirtu. Það byrjar og endar á svipuðum tíma árlega; hefst yfirleitt á haust/vetrarmánuðum og hverfur á vormánuðum. Annað þunglyndi getur gert vart við sig á hvaða tíma sem er og er þá frekar tengt aðstæðum í lífi einstaklingsins eins og álagi, sjúkdómum og áföllum.“Einkennin Einkennin þau þegar skammdegisþunglyndið lætur á sér kræla, sem mjög mikilvægt er að fólk sé vakandi fyrir, eru eftirfarandi: - depurð og/eða áhugaleysi - vanvirkni - pirringur - orkuleysi - matarlyst og svefnþörf geta aukistHreyfing virkar sem bestu lyfEr eitthvað sem fólk á einkum að varast? „Það skiptir máli að þekkja sig vel og vera vakandi fyrir óhjálplegri hegðun sem einkennir þunglyndi, eins og að loka sig af, tapa rútínu og reglu í mataræði og svefni.“ Mjög mikilvægt er að fólk bregðist við ef það telur sig kannast við þessi einkenni. „Vanvirkni er stór viðhaldandi þáttur í þunglyndi svo dagleg hreyfing getur brotið upp vítahringinn hjá mörgum. Kröftug hreyfing virðist virka jafn vel og þunglyndislyf og er laus við aukaverkanir,“ segir Anna Kristín. Hún segir jafnframt að gott geti verið fyrir þá sem þjást af skammdegisþunglyndi að nota dagsbirtulampa daglega.Að brjóta upp vítahringinn „Ef fólk veit hvað það þarf að gera til að láta sér líða betur en fær sig ekki til þess getur verið gott að leita faglegrar aðstoðar. Rannsóknir benda til þess að hugræn atferlismeðferð virki vel sem fyrsta úrræði við þunglyndi. Í alvarlegum tilvikum getur þurft lyfjameðferð ásamt sálfræðimeðferð.“ Eins og áður sagði ætla þær Anna Kristín og Valgerður Margrét að gangast fyrir námskeiði fyrir þá sem telja sig eiga við þennan vanda að etja. „Við erum að fara af stað með námskeið þar sem megináhersla verður lögð á leiðir til að brjóta upp vítahring þunglyndis með aðferðum hugrænnar atferlismeðferðar. Við mælum með námskeiðinu fyrir alla sem þekkja þunglyndi og langar til að læra að nota hugræna atferlismeðferð til að komast út úr því og vilja koma í veg fyrir bakslag.“
Mest lesið „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Innlent Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Innlent „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Innlent Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn Innlent Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Innlent Svipar til gamalla óupplýstra rána Innlent Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert Innlent Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Innlent Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Innlent Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Innlent Fleiri fréttir Vélsleðamaður lenti í snjóflóði Kvöldfréttir Stöðvar 2 Hætt við framboð og vonast eftir þjóðhollum og guðræknum forseta Ísland að tapa í slagnum um ferðamenn „Hvergi í verklagsreglum að við séum að reka fólk í burtu“ Aðstoða göngumann á Móskarðshnjúkum Íbúar Hlíða velta fyrir sér dularfullum hvelli Ísland sé í torfkofanum í meðferð alvarlegra atvika Ný og glæsileg skólaþyrping byggð á Hellu Hamfaragámur Bónus tryggir kældan mat í neyðarástandi Fullkomlega sáttur við ákvörðun sína en útilokar ekkert „Það þarf að stoppa svona menn áður en þeir drepa einhvern“ Hádegisfréttir Bylgjunnar Svipar til gamalla óupplýstra rána Sýknaður af ákæru um að hafa tekið í háls barns Bjartur skírdagur fram undan í höfuðborginni Líkamsárás til rannsóknar eftir nóttina Fjölskylda í norðurljósaleit hrakin á brott af leiðsögumönnum Vilja koma böndum á bókhald trúfélaga Ferðaóðir Íslendingar þyrpast í ferðalög innanlands sem utan Verulega brugðið yfir Hamraborgarmálinu Hátt í hundrað dauðsföll á þremur árum Týndi vinningshafinn gaf sig fram og græddi níu milljónir Felldu úr gildi friðlýsingu en mátu Mumma ekki vanhæfan Kvöldfréttir Stöðvar 2 Býr á Íslandi en dæmd í sex ára fangelsi í Rússlandi Eldur í Hafnarfirði Haraldur mátti ekki hækka launin en Sigríður ekki heldur lækka þau Læknafélagið mótfallið lögleiðingu dánaraðastoðar „Trúði því ekki að þetta væri ég“ Sjá meira