Samskipti ríkis og kirkju í öðrum löndum III Þórir Stephensen skrifar 12. nóvember 2015 07:00 Vantrúarmaður gerði athugasemdir í viðræðu á Vantrúarvefnum árið 2013 við mann, annarrar skoðunar og segir: „…í flestum löndum gengur alveg ágætlega án þjóðkirkju, þetta fyrirkomulag er alger undantekning.“ En hvað segja aðrar heimildir? Á vef íslensku þjóðkirkjunnar er heilmikinn fróðleik að finna, m.a. undir yfirskriftinni Trúin og lífið. Þar er sagt frá því, að í danska blaðinu Kristeligt dagblad var fyrir nokkru gerð úttekt á sambandi ríkis og kirkju í 25 löndum, sem þá voru í Evrópusambandinu eða á leið þar inn. Í öllum ríkjunum 25 er trúfrelsi, en mér virðist Holland vera eina landið, þar sem ríki og kirkja eru algjörlega aðskilin. Í stjórnarskrám fimm þeirra er Guðs nafn nefnt og áhersla lögð á hinn kristna menningararf. Í hinum löndunum kemur ríkið eitthvað að trúmálum og fyrst og fremst með því að það fjármagnar trúfélög og oftast vegna þess, að kirkja og kristni hafa þar ótvíræða sérstöðu. Flest ríki álfunnar, þar sem kaþólska kirkjan er í meirihluta, hafa gert sáttmála (konkordat) við páfastól, sem tryggir kirkjunni ákveðin réttindi af hálfu ríkisins.Öðruvísi en margir hafa haldið Þannig er augljóst, að samskipti ríkja og kirkju í Evrópu eru öðruvísi og flóknari en margir hafa haldið. Í Danmörku er þjóðkirkja. Þar er stjórnarskrárákvæðið nánast samhljóða því íslenska. Danska þjóðkirkjan er þó miklu háðari ríkinu en sú íslenska, því öll hennar ráð eru í höndum Þjóðþingsins og kirkjumálaráðuneytisins. Ríkið innheimtir kirkjuskatt, sem stendur undir rekstri kirkjunnar og safnaða hennar. Önnur trúfélög njóta ekki lögboðins stuðnings ríkisins. Kristin fræði eru kennd í skólunum. Nemendur, sem ekki tilheyra þjóðkirkjunni, fá undanþágu frá þátttöku en fáir notfæra sér það. Samstarf kirkju og skóla er náið. Norska ríkið hóf endurskoðun á sinni löggjöf 2012. Þar eru stjórnarskrármálin nú mjög svipuð þeim íslensku. Ríkið innheimtir árgjöld allra safnaða, kirkjulegra og annarra. Sveitarfélögin reka kirkjuhúsin og ríkið greiðir fyrir trúaruppfræðslu, sem þjóðkirkjan og önnur viðurkennd trúfélög annast. Svíþjóð skildi að ríki og kirkju árið 2000. Þá voru ákvæði um þjóðkirkju felld út úr stjórnarskrá, en þó á konungurinn að tilheyra lúthersku kirkjunni. Þingið setur kirkjunni rammalög og ríkið greiðir umtalsverðar fjárhæðir til viðhalds kirkjubyggingum. Ríkið innheimtir einnig sóknargjöld fyrir öll skráð trúfélög og standa þau gjöld undir öllum rekstri þeirra. Í Finnlandi eru tvær þjóðkirkjur, Lútherska kirkjan með um þrjá fjórðu hluta þjóðarinnar og Rétttrúnaðarkirkjan, með um 50 þúsund manns. Ríkið innheimtir kirkjuskatt til þeirra beggja og þingið setur þeim lög. Lútherska kirkjan hefur þó umtalsvert sjálfstæði og sterka fjárhagsstöðu. Engin lög eru sett um kirkjuna án samþykkis kirkjuþingsins og þjóðþingið getur aðeins samþykkt lagafrumvörp kirkjuþingsins eða hafnað þeim. Trúfræðsla er á námskrá skólanna og skal veitt í samræmi við trúfélag nemandans. Ef minnst þrír nemendur í bekk eru utan trúfélaga, ber að veita þeim sn. „livsåskådningskunnskap“. Fulltrúar kirknanna taka þátt í mótun námskrár í trúfræðslu, þótt hún sé á ábyrgð og kostnað og undir forræði skólans. Bretland hefur ekki stjórnarskrá í sömu mynd og við. En mörg lög og reglur ákvarða tvær þjóðkirkjur, ensku biskupakirkjuna, Church of England og skosku mótmælendakirkjuna, Church of Scotland. Tengslin milli ríkis og kirkna eru margslungin. Þjóðhöfðinginn er „verjandi trúarinnar“. Forsætisráðherrann útnefnir erkibiskup ensku kirkjunnar, sem ásamt nokkrum öðrum biskupum á sjálfkrafa sæti í efri deild breska þingsins, lávarðadeildinni. Í Bretlandi er sterk hefð fyrir trúfræðslu í skólum og samstarfi kirkju og skóla. Fyrr á tíð gegndu kirkja og kristin trú mikilvægu hlutverki í Þýskalandi og gera enn. Þýska stjórnarskráin hefst með orðunum: „Þar sem þýska þjóðin er sannfærð um ábyrgð sína fyrir Guði og mönnum…“ Þessar tilvitnanir sýna, að tengsl ríkis og kirkju í nágrannalöndum okkar eru talsverð, misnáin en þó meiri en oft er látið í skína í opinberri umræðu á Íslandi. Ég vildi óska þess, að við Íslendingar gætum sem heild tekið undir áður greind orð þýsku stjórnarskrárinnar, þegar samskipti ríkis og kirkju eru á dagskrá. Það er svo dýrmætt, að skynja ábyrgð sína bæði gagnvart samtíð sinni og óbornum kynslóðum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tengdar fréttir Samskipti ríkis og kirkju - II Í fyrstu grein minni um þetta efni reyndi ég að útskýra hvernig sambandi ríkis og kirkju er háttað hér á landi. En lítum nú á fjármálin eins og þeim er upp stillt fyrir árið 2015: 10. nóvember 2015 07:00 Samskipti ríkis og kirkju I Þjóðkirkjan er að grunni til ein elsta skipulagsheild Íslandssögunnar. Allt frá árinu 1000 hafa ríki og kirkja átt samfylgd. En margt breytist. Nú er aðskilnaður ríkis og kirkju mikið í umræðunni. Kirkjan hefur aldrei óskað eftir honum. 5. nóvember 2015 07:00 Mest lesið Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Skoðun Staðan í stjórnmálum vorið 2024 Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Bónus, viðbót eða umframorka Hörður Arnarson skrifar Skoðun Grímulaus sérhagsmunagæsla Andrés Magnússon skrifar Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar Sjá meira
Vantrúarmaður gerði athugasemdir í viðræðu á Vantrúarvefnum árið 2013 við mann, annarrar skoðunar og segir: „…í flestum löndum gengur alveg ágætlega án þjóðkirkju, þetta fyrirkomulag er alger undantekning.“ En hvað segja aðrar heimildir? Á vef íslensku þjóðkirkjunnar er heilmikinn fróðleik að finna, m.a. undir yfirskriftinni Trúin og lífið. Þar er sagt frá því, að í danska blaðinu Kristeligt dagblad var fyrir nokkru gerð úttekt á sambandi ríkis og kirkju í 25 löndum, sem þá voru í Evrópusambandinu eða á leið þar inn. Í öllum ríkjunum 25 er trúfrelsi, en mér virðist Holland vera eina landið, þar sem ríki og kirkja eru algjörlega aðskilin. Í stjórnarskrám fimm þeirra er Guðs nafn nefnt og áhersla lögð á hinn kristna menningararf. Í hinum löndunum kemur ríkið eitthvað að trúmálum og fyrst og fremst með því að það fjármagnar trúfélög og oftast vegna þess, að kirkja og kristni hafa þar ótvíræða sérstöðu. Flest ríki álfunnar, þar sem kaþólska kirkjan er í meirihluta, hafa gert sáttmála (konkordat) við páfastól, sem tryggir kirkjunni ákveðin réttindi af hálfu ríkisins.Öðruvísi en margir hafa haldið Þannig er augljóst, að samskipti ríkja og kirkju í Evrópu eru öðruvísi og flóknari en margir hafa haldið. Í Danmörku er þjóðkirkja. Þar er stjórnarskrárákvæðið nánast samhljóða því íslenska. Danska þjóðkirkjan er þó miklu háðari ríkinu en sú íslenska, því öll hennar ráð eru í höndum Þjóðþingsins og kirkjumálaráðuneytisins. Ríkið innheimtir kirkjuskatt, sem stendur undir rekstri kirkjunnar og safnaða hennar. Önnur trúfélög njóta ekki lögboðins stuðnings ríkisins. Kristin fræði eru kennd í skólunum. Nemendur, sem ekki tilheyra þjóðkirkjunni, fá undanþágu frá þátttöku en fáir notfæra sér það. Samstarf kirkju og skóla er náið. Norska ríkið hóf endurskoðun á sinni löggjöf 2012. Þar eru stjórnarskrármálin nú mjög svipuð þeim íslensku. Ríkið innheimtir árgjöld allra safnaða, kirkjulegra og annarra. Sveitarfélögin reka kirkjuhúsin og ríkið greiðir fyrir trúaruppfræðslu, sem þjóðkirkjan og önnur viðurkennd trúfélög annast. Svíþjóð skildi að ríki og kirkju árið 2000. Þá voru ákvæði um þjóðkirkju felld út úr stjórnarskrá, en þó á konungurinn að tilheyra lúthersku kirkjunni. Þingið setur kirkjunni rammalög og ríkið greiðir umtalsverðar fjárhæðir til viðhalds kirkjubyggingum. Ríkið innheimtir einnig sóknargjöld fyrir öll skráð trúfélög og standa þau gjöld undir öllum rekstri þeirra. Í Finnlandi eru tvær þjóðkirkjur, Lútherska kirkjan með um þrjá fjórðu hluta þjóðarinnar og Rétttrúnaðarkirkjan, með um 50 þúsund manns. Ríkið innheimtir kirkjuskatt til þeirra beggja og þingið setur þeim lög. Lútherska kirkjan hefur þó umtalsvert sjálfstæði og sterka fjárhagsstöðu. Engin lög eru sett um kirkjuna án samþykkis kirkjuþingsins og þjóðþingið getur aðeins samþykkt lagafrumvörp kirkjuþingsins eða hafnað þeim. Trúfræðsla er á námskrá skólanna og skal veitt í samræmi við trúfélag nemandans. Ef minnst þrír nemendur í bekk eru utan trúfélaga, ber að veita þeim sn. „livsåskådningskunnskap“. Fulltrúar kirknanna taka þátt í mótun námskrár í trúfræðslu, þótt hún sé á ábyrgð og kostnað og undir forræði skólans. Bretland hefur ekki stjórnarskrá í sömu mynd og við. En mörg lög og reglur ákvarða tvær þjóðkirkjur, ensku biskupakirkjuna, Church of England og skosku mótmælendakirkjuna, Church of Scotland. Tengslin milli ríkis og kirkna eru margslungin. Þjóðhöfðinginn er „verjandi trúarinnar“. Forsætisráðherrann útnefnir erkibiskup ensku kirkjunnar, sem ásamt nokkrum öðrum biskupum á sjálfkrafa sæti í efri deild breska þingsins, lávarðadeildinni. Í Bretlandi er sterk hefð fyrir trúfræðslu í skólum og samstarfi kirkju og skóla. Fyrr á tíð gegndu kirkja og kristin trú mikilvægu hlutverki í Þýskalandi og gera enn. Þýska stjórnarskráin hefst með orðunum: „Þar sem þýska þjóðin er sannfærð um ábyrgð sína fyrir Guði og mönnum…“ Þessar tilvitnanir sýna, að tengsl ríkis og kirkju í nágrannalöndum okkar eru talsverð, misnáin en þó meiri en oft er látið í skína í opinberri umræðu á Íslandi. Ég vildi óska þess, að við Íslendingar gætum sem heild tekið undir áður greind orð þýsku stjórnarskrárinnar, þegar samskipti ríkis og kirkju eru á dagskrá. Það er svo dýrmætt, að skynja ábyrgð sína bæði gagnvart samtíð sinni og óbornum kynslóðum.
Samskipti ríkis og kirkju - II Í fyrstu grein minni um þetta efni reyndi ég að útskýra hvernig sambandi ríkis og kirkju er háttað hér á landi. En lítum nú á fjármálin eins og þeim er upp stillt fyrir árið 2015: 10. nóvember 2015 07:00
Samskipti ríkis og kirkju I Þjóðkirkjan er að grunni til ein elsta skipulagsheild Íslandssögunnar. Allt frá árinu 1000 hafa ríki og kirkja átt samfylgd. En margt breytist. Nú er aðskilnaður ríkis og kirkju mikið í umræðunni. Kirkjan hefur aldrei óskað eftir honum. 5. nóvember 2015 07:00
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Skoðun VI. Sköpunarsaga þjóðsögu – plottið í Síðumúla raunar hápólitískt Hafþór S. Ciesielski skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun